Για σοβαρούς κινδύνους που αντιμετωπίζει το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα από τις αγορές, σε περίπτωση απότομης πτώσης, προειδοποιεί η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Ταυτόχρονα, αναγνωρίζει ότι υπάρχουν κενά στην... οχύρωση των ευρωπαϊκών τραπεζών, επειδή έχει αναβληθεί για το 2027 η εφαρμογή των σχετικών κανόνων της Βασιλείας ΙΙΙ, οι οποίοι θέτουν πολύ πιο αυστηρούς περιορισμούς στις διαθέσεις των τραπεζών για κερδοσκοπία στις αγορές.
Στο έγγραφο για τις Εποπτικές Προτεραιότητες της περιόδου έως και το 2028, ο Ενιαίος Εποπτικός Μηχανισμός της ΕΚΤ εκφράζει σοβαρές ανησυχίες για την πορεία των αγορών, σημειώνοντας, σε γενικές γραμμές, αυτό για το οποίο προειδοποιούν το τελευταίο διάστημα κορυφαίοι τραπεζίτες στις ΗΠΑ, θεσμικοί επενδυτές, αναλυτές και διεθνείς οργανισμοί, όπως το ΔΝΤ: οι αποτιμήσεις των μετοχών έχουν «φουσκώσει» υπερβολικά και υπάρχει ορατός κίνδυνος πολύ σοβαρής διόρθωσης.
«Η αβεβαιότητα όσον αφορά τις πολιτικές, ιδίως στο μέτωπο του διεθνούς εμπορίου, αυξήθηκε σε πρωτοφανή επίπεδα, με αποτέλεσμα σημαντική μεταβλητότητα στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Οι αγορές μετοχών παραμένουν ευμετάβλητες και ευάλωτες σε περαιτέρω ανατιμολόγηση λόγω των αυξημένων αποτιμήσεων και της αυξημένης συγκέντρωσης κινδύνων», τονίζει χαρακτηριστικά η ΕΚΤ.
Αξιολογώντας τους κινδύνους για το χρηματοπιστωτικό σύστημα και, ειδικότερα, τον κίνδυνο αγοράς, η ΕΚΤ επισημαίνει ότι αυτός πηγάζει από:
-
Μεταβλητότητα και ανατιμολόγηση αγορών: Οι γεωπολιτικές εντάσεις αυξάνουν την αστάθεια, δημιουργώντας κίνδυνο για αιφνίδια και σοβαρή ανατιμολόγηση των περιουσιακών στοιχείων (ομόλογα, μετοχές), κίνδυνος που ενισχύεται από τη διασύνδεση των τραπεζών με μη τραπεζικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα.
-
Κίνδυνος ενεργειακής μετάβασης: Σε περίπτωση άτακτης μετάβασης (σενάριο "run on brown"), οι τράπεζες εκτίθενται σε σημαντικές ζημίες κινδύνου αγοράς από την υποτίμηση των περιουσιακών στοιχείων υψηλής έντασης άνθρακα.
-
Κίνδυνος Χαρτοφυλακίου Συναλλαγών: Ο κίνδυνος ζημιών από μεταβολές στις τιμές των στοιχείων του χαρτοφυλακίου συναλλαγών παρακολουθείται στενά.
Οχύρωση με... τρύπες
Απέναντι στους κινδύνους που προέρχονται από τις αγορές για το τραπεζικό σύστημα, η ΕΚΤ αναγνωρίζει εμμέσως πλην σαφώς ότι δεν υπάρχει επαρκής εποπτική οχύρωση, καθώς οι επόπτες των τραπεζών δεν έχουν εγκαίρως στα χέρια τους όλα τα εργαλεία που τους δίνει η αναθεωρημένη συμφωνία της Βασιλείας ("Βασιλεία ΙΙΙ").
Η άμεση και οριζόντια εποπτική εστίαση στον κίνδυνο αγοράς είναι περιορισμένη, όπως αναγνωρίσει η ΕΚΤ, λόγω της αναβολής στην εφαρμογή της Θεμελιώδους Επανεξέτασης του Χαρτοφυλακίου Συναλλαγών (FRTB), την οποία προβλέπει η Βασιλεία ΙΙΙ. Οι νέοι κανόνες επρόκειτο να τεθούν σε ισχύ από τις αρχές του 2025, αλλά σε Βρετανία και Ευρωπαϊκή Ένωση αναβλήθηκαν για το 2027 λόγω τεχνικών δυσκολιών στην εφαρμογή τους και της γενικής απροθυμίας των τραπεζών για άμεση εφαρμογή του νέου, περιοριστικού πλαισίου.
Ως εκ τούτου, όπως σημειώνει η ΕΚΤ, οι στοχευμένες αξιολογήσεις που προβλέπονται θα διενεργούνται μόνο κατόπιν αιτήματος των Μεικτών Εποπτικών Ομάδων (ΜΕΟ) για τράπεζες με συγκεκριμένα ζητήματα, ενώ οι τράπεζες θα ελέγχονται έμμεσα για τους κινδύνους αγοράς, μέσω των ευρύτερων προτεραιοτήτων για την ανθεκτικότητα και το κλίμα.
Το μάθημα από τη μεγάλη κρίση
Το παράδοξο της υπόθεσης είναι ότι οι τράπεζες αντιμετωπίζουν μια περίοδο αυξημένης μεταβλητότητας και κινδύνων από τις αγορές χωρίς να έχει τεθεί σε εφαρμογή το θεσμικό, εποπτικό πλαίσιο που υποτίθεται ότι συμφωνήθηκε σε διεθνές επίπεδο μετά τα... πικρά μαθήματα από τη μεγάλη, διεθνή χρηματοπιστωτική κρίση του 2007 - 2008.
- Σαφέστερο όριο μεταξύ τραπεζικού και συναλλακτικού χαρτοφυλακίου: Το FRTB δημιουργεί μια αυστηρότερη, πιο αντικειμενική διάκριση μεταξύ των στοιχείων ενεργητικού που διακρατούνται για συναλλαγές (trading) και εκείνων που προορίζονται να διακρατηθούν μέχρι τη λήξη (held to maturity). Αυτό έχει σχεδιαστεί για να αποτρέψει το ρυθμιστικό αρμπιτράζ μεταξύ των δύο.
- Μετάβαση από το VaR στο Αναμενόμενο Έλλειμμα (Expected Shortfall - ES): Το πλαίσιο αντικαθιστά την παραδοσιακή μέτρηση Value-at-Risk (VaR) με το Expected Shortfall (ES). Το ES παρέχει ένα πιο συντηρητικό και ολοκληρωμένο μέτρο κινδύνου, συλλαμβάνοντας πιθανές απώλειες σε ακραία γεγονότα κινδύνου (tail-risk events), όχι μόνο σε ένα συγκεκριμένο επίπεδο εμπιστοσύνης.
- Ενισχυμένη Τυποποιημένη Προσέγγιση (Standardised Approach - SA): Η αναθεωρημένη SA είναι πιο ευαίσθητη στον κίνδυνο και πιο λεπτομερής, καθιστώντας την μια αξιόπιστη εναλλακτική λύση (fallback) στα εσωτερικά μοντέλα. Οι τράπεζες πρέπει να υπολογίζουν τις κεφαλαιακές απαιτήσεις βάσει ευαισθησιών σε τυποποιημένους παράγοντες κινδύνου, μιας χρέωσης κινδύνου αθέτησης υποχρεώσεων (default risk charge) και μιας προσθήκης υπολειπόμενου κινδύνου (residual risk add-on).
- Αυστηρότερη Προσέγγιση Εσωτερικών Μοντέλων (Internal Models Approach - IMA): Οι τράπεζες μπορούν να χρησιμοποιούν τα εσωτερικά τους μοντέλα για τον υπολογισμό του κεφαλαίου κινδύνου αγοράς, αλλά μόνο εάν πληρούν αυστηρά κριτήρια και λάβουν έγκριση σε επίπεδο συναλλακτικού γραφείου (trading desk), και όχι σε επίπεδο ολόκληρου του ιδρύματος.
- Διαφορετικοί ορίζοντες ρευστότητας: Αντί για έναν ενιαίο ορίζοντα ρευστότητας 10 ημερών, το FRTB επιβάλλει διαφορετικούς ορίζοντες (10, 20, 40, 60 και 120 ημέρες) για διαφορετικές κατηγορίες στοιχείων ενεργητικού. Αυτό λαμβάνει υπόψη το γεγονός ότι ορισμένες θέσεις είναι λιγότερο ρευστές και χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να κλείσουν υπό συνθήκες κρίσης.
- Δοκιμή απόδοσης κερδών και ζημιών (P&L attribution test): Για να διασφαλιστεί η ακρίβεια των εσωτερικών μοντέλων, οι τράπεζες πρέπει να περνούν μια ημερήσια δοκιμή απόδοσης κερδών και ζημιών που συγκρίνει τα υποθετικά κέρδη και ζημίες από τα μοντέλα κινδύνου τους με τα πραγματικά κέρδη και ζημίες.
