Επανάσταση στη θεραπευτική αντιμετώπιση της Σκλήρυνσης κατά Πλάκας (ΣΚΠ) έχει γίνει με τα φάρμακα δεύτερης και τρίτης γενιάς, που έχουν κυκλοφορήσει τα τελευταία χρόνια και τα οποία έχουν καταφέρει να σταματήσουν την εξέλιξη της νόσου αλλά και να βελτιώσουν σε ένα ποσοστό τη χρόνια αναπηρία. Αλλά ακόμη και για τις περιπτώσεις, όπου όλες οι υπάρχουσες θεραπείες δεν αποδίδουν (δηλαδή για τις προϊούσες μορφές της νόσου), η επιστήμη ετοιμάζει τις λύσεις με τη χρήση βλαστοκυττάρων σε πειραματικό επίπεδο με αισιόδοξα αποτελέσματα.
Αυτό που πριν από λίγα χρόνια φάνταζε σενάριο επιστημονικής φαντασίας, σήμερα πλέον φαίνεται ότι θα αποτελέσει το νέο μέλλον της ιατρικής στην αντιμετώπιση της ΣΚΠ καθώς χάρη στις θεραπείες με τη χρήση μεσεγχυματικών κυττάρων θα μπορεί όχι μόνο να αναπλάθεται η βλάβη που έχει δημιουργηθεί από τη νόσο αλλά και θα προλαμβάνεται.
Για τις θεραπείες που γίνονται σήμερα με την αυτόλογη μεταμόσχευση μεσεγχυματικών κυττάρων αλλά και με την αυτόλογη μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων μίλησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, στο περιθώριο του 5ου Διακλινικού Συμποσίου για τη Σκλήρυνση κατά Πλάκας, το οποίο διεξάγεται στη Θεσσαλονίκη, ο καθηγητής Νευρολογίας στο Hebrew University του Ισραήλ, Δημήτριος Καρούσης.
Τα νέα φάρμακα έχουν αλλάξει την κλινική εξέλιξη της ΣΚΠ
Τα νέα φάρμακα, δεύτερης και τρίτης γενιάς, δρουν με έναν πολύ διαφορετικό μηχανισμό, έχουν υψηλότερη αποτελεσματικότητα και έχουν αλλάξει την κλινική εξέλιξη της ΣΚΠ, επισημαίνει ο κ. Καρούσης.
Αναφέρει, μάλιστα, ως παράδειγμα ότι το 1990 οι μεγάλες επιδημιολογικές μελέτες έδειχναν πως το περίπου 50% των ασθενών με ΣΚΠ, ύστερα από 10-15 χρόνια θα χρειαζόταν βοήθημα για να περπατήσει, ενώ με τα φάρμακα δεύτερης και τρίτης γενιάς αυτό το πρόβλημα, αν υπάρξει, θα εμφανιστεί ύστερα από 30 χρόνια.
«Έχουμε ψηλώσει τον πήχη ούτως ώστε να ζητάμε όχι μόνο να σταματήσουμε λίγο τις ώσεις (υποτροπές) και την εξέλιξη της ασθένειας αλλά ακόμα και να βελτιώσουμε τη νευρολογική ανικανότητα που δημιουργείται. Και όντως τα φάρμακα αυτά της δεύτερης και τρίτης γενιάς έχουν καταφέρει όχι απλώς να σταματήσουν την εξέλιξη αλλά να βελτιώσουν κιόλας σε πολλούς, σε ένα ποσοστό τουλάχιστον, τη χρόνια αναπηρία. Αυτό βέβαια που ακόμα λείπει και δεν έχει γίνει, είναι ότι δεν έχουμε κατορθώσει στις χρόνιες μορφές, όπου έχουν αποτύχει τα κλασσικά ανοσοκατασταλτικά ή ανοσοτροποποιητικά φάρμακα, να μπορέσουμε να κάνουμε κάτι, ειδικά όταν έχουν αποτύχει φαρμακευτικές θεραπείες πρώτης ή δεύτερης γραμμής. Κι εδώ μπαίνει και όλη η εξέλιξη που υπάρχει στις καινούργιες έρευνες. Υπάρχουν πολλές πειραματικές προσεγγίσεις, συμπεριλαμβανομένης και αυτής που κάνουμε με τη χρήση των βλαστοκυττάρων», επισημαίνει ο κ. Καρούσης.
Αυτόλογες μεταμοσχεύσεις αιμοποιητικών και μεσεγχυματικών κυττάρων
Σήμερα χρησιμοποιούνται, πειραματικά, για τη θεραπεία της ΣΚΠ οι μεταμοσχεύσεις αιμοποιητικών και μεσεγχυματικών κυττάρων, που προέρχονται από τον ίδιο τον ασθενή.
Η αυτόλογη μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων γίνεται αφού προηγουμένως ο ασθενής με ΣΚΠ υποβληθεί σε μία ισχυρή χημειοθεραπεία. Η χημειοθεραπεία καταστρέφει όλο το ανοσοποιητικό σύστημα του ασθενούς, το οποίο στη συνέχεια «ξαναχτίζεται» με τη χρήση αιμοποιητικών κυττάρων. Αυτή η μέθοδος χρησιμοποιείται ήδη για τη θεραπεία αιματολογικών ασθενειών και καρκίνων αλλά εμπεριέχει τις παρενέργειες της χρήσης μιας πολύ ισχυρής χημειοθεραπείας.
Ο κ. Καρούσης αναφέρει ότι η θεραπεία με αυτόλογη μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων έχει δείξει τελευταία πολύ καλά αποτελέσματα και αποτελεί μία πολύ καλή λύση, όταν υπάρχει μία πολύ έντονη φλεγμονώδης κατάσταση, που δεν μπορεί να ρυθμιστεί με τα κλασικά φάρμακα. Ωστόσο, τονίζει ότι η αυτόλογη μεταμόσχευση μεσεγχυματικών κυττάρων δίνει μεγαλύτερη ελπίδα καθώς δεν χρειάζεται ο ασθενής να υποβληθεί σε χημειοθεραπεία, όπως γίνεται στην περίπτωση της αυτόλογης μεταμόσχευσης αιμοποιητικών κυττάρων.
«Τα μεσεγχυματικά κύτταρα (όπως και τα αιμοποιητικά κύτταρα) είναι βλαστοκύτταρα, τα οποία πάλι παίρνουμε από τον μυελό των οστών αλλά είναι ένας διαφορετικός υποπληθυσμός. Αυτά τα μεσεγχυματικά κύτταρα τα χορηγούμε με τη δική μας μέθοδο ενδοραχιαία μέσα στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό ούτως ώστε να δημιουργήσουν μία κάποια ανάπλαση της μυελίνης η οποία, στον ασθενή με ΣΚΠ, έχει υποστεί βλάβη. Δεν χρειάζεται καθόλου να γίνει χημειοθεραπεία γιατί: πρώτον τα βλαστοκύτταρα τα παίρνουμε από τον ίδιο τον ασθενή και επομένως δεν υπάρχει ανάγκη για δότη καθώς δεν υπάρχει καμία ασυμβατότητα. Και δεύτερον επειδή τα κύτταρα έχουν σκοπό όχι να αναπλάσουν το αμυντικό σύστημα, αλλά να αναπλάσουν τη μυελίνη ή να βοηθήσουν τα κατεστραμμένα κύτταρα», εξηγεί ο κ. Καρούσης.
Εντυπωσιακά τα αποτελέσματα μελετών αλλά ...θα αργήσει η ίαση
Τα τελευταία 12 χρόνια, στο Hebrew University του Ισραήλ έχουν γίνει τέσσερις μελέτες στον τομέα της θεραπείας της ΣΚΠ αλλά και της αμυοτροφικής σκλήρυνσης (ALS) με τη χρήση μεσεγχυματικών κυττάρων.
«Και στις δύο περιπτώσεις ήταν εντυπωσιακά τα αποτελέσματα των ανοιχτών μελετών που κάναμε, χωρίς να υπάρχει ομάδα ελέγχου που να παίρνει εικονικό φάρμακο. Δεν μιλάμε τώρα πλέον για σταμάτημα αλλά για μία βελτίωση της χρόνιας ανικανότητας. Δηλαδή βλέπουμε βελτίωση στο περπάτημα, στην όραση, στη νοητική δραστηριότητα και σε όλα αυτά. Αυτά όπως έχουμε αποδείξει τα τελευταία χρόνια έχουν μηδενικό κίνδυνο. Δεν υπήρχε ούτε μία σοβαρή παρενέργεια. Αλλά το πιο εντυπωσιακό είναι ότι ακόμα και σε ασθενείς με πολύ έντονες εκφυλιστικές παθήσεις όπως η αμυοτροφική σκλήρυνση, βλέπουμε μία τεράστια δράση. Πιστεύω ότι αυτή τη στιγμή έχει γίνει αυτή η επανάσταση για την οποία μιλάμε. Αυτό που θα δώσει τις οριστικές απαντήσεις στην Ιατρική είναι μία μελέτη, η οποία θα συγκρίνει αυτό με το εικονικό φάρμακο. Και αυτό το κάναμε και μάλιστα είμαι σε ευχάριστη θέση να πω ότι το καλοκαίρι ολοκληρώσαμε αυτή τη διπλή τυφλή δοκιμασία, η οποία κλειδώνει την επόμενη εβδομάδα. Τα μέχρι τώρα αποτελέσματα από την πρώιμη ανάλυση είναι άκρως εντυπωσιακά. Δείχνουν ότι υπάρχει μία σημαντική βελτίωση σε όλους τους τομείς της κινητικής, της νοητικής και όλης της νευρολογικής δραστηριότητας σε σχέση με αυτούς που πήραν το εικονικό φάρμακο. Όταν ολοκληρωθεί και βγουν όλα τα αποτελέσματα θα το ξέρουμε σίγουρα και θα έχουμε πλέον μία απόδειξη και όχι απλώς μία ισχυρή ένδειξη, ότι αυτό μπορεί να είναι πραγματικά ένα ακόμα πολύ ισχυρό εργαλείο παράλληλα με τις εξελίξεις που υπάρχουν στη φαρμακευτική αγωγή για να μπορέσουμε να κάνουμε μία επανάσταση στην αντιμετώπιση της ΣΚΠ», τόνισε ο κ. Καρούσης.
Παράλληλα ανέφερε ότι δεν είναι απαραίτητο ο ασθενής να έχει κάνει όλες τις υπάρχουσες θεραπείες για υποβληθεί σε αυτόλογη μεταμόσχευση μεσεγχυματικών κυττάρων και ότι η μεταμόσχευση θα μπορούσε να γίνει εξ αρχής.
«Όσο πιο νωρίς εφαρμόζεται μια θεραπεία, πόσο μάλλον μια θεραπεία με βλαστοκύτταρα , τόσο καλύτερη θα είναι η δράση. Δεν βλέπω ένα μέλλον όπου θα υπάρχει μόνο είτε κυτταρική θεραπεία , είτε θεραπεία με βλαστοκύτταρα, είτε κάτι παραπλήσιο, αλλά θα υπάρχει ένας συνδυασμός. Γιατί από τη μία πρέπει να έχουμε κάτι προληπτικά που θα σταματάει τη φλεγμονή, όπως τα πολύ πετυχημένα τελευταίας γενιάς φάρμακα που υπάρχουν, και παράλληλα από νωρίς να δίνουμε στον ασθενή και κάποια κυτταρική θεραπεία για να μπορέσουμε να διορθώνουμε αυτά που δεν μπορεί να προλάβει το φάρμακο», πρόσθεσε ο κ. Καρούσης.
Παράλληλα, όμως, ανέφερε ότι οι φαρμακευτικές εταιρίες δεν δείχνουν πολύ ενδιαφέρον για αυτές τις θεραπείες γιατί τις βλέπουν ως ανταγωνιστικές της φαρμακευτικής αγωγής.
Όσον αφορά την ίαση της ΣΚΠ, ο κ. Καρούσης είπε ότι έχει ανοίξει ένα παράθυρο και ένας νέος δρόμος που θα οδηγήσει σε πιο ριζική θεραπεία αλλά θα χρειαστεί ακόμη πολύς δρόμος για να μιλάμε για ίαση.
