Το καράβι που κινείται στον Ινδικό Ωκεανό εν έτει 2050 μοιάζει εκ πρώτης όψεως πολύ με τα σημερινά. Στην πραγματικότητα, όμως, είναι πολύ διαφορετικό: είναι «έξυπνο» και έχει μηδενικό αποτύπωμα άνθρακα. Αν κάποιος βρεθεί στο κατάστρωμά του, θα παρατηρήσει ένα σμήνος από drones να κάνουν επιθεωρήσεις, αλλά και δεκάδες αισθητήρες, που ελέγχουν την ενεργειακή και οικονομική του απόδοση, τις εκπομπές ρύπων και την τήρηση της ασφάλειας. Αν ο επισκέπτης θελήσει να μάθει περισσότερα, θα πληροφορηθεί ότι μέρος του καραβιού είναι κατασκευασμένο από ανακυκλώσιμα υλικά και ότι πολλοί από τους ναυτικούς που εργάζονται για αυτό δεν βρίσκονται εν πλω, αλλά σε κέντρα τηλεχειρισμού στη στεριά. Όταν «πιάσει» λιμάνι, ρομποτικές συσκευές θα επιθεωρήσουν δυνητικά επικίνδυνα σημεία και θα καθαρίσουν τους μικροοργανισμούς από το κύτος του.
Τι καύσιμο (ή καύσιμα) χρησιμοποιεί άραγε; Θα μπορούσε να είναι πλήρως αυτόνομο; Τι ρόλο παίζει η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) στα πλοία που θα κινούνται στους ωκεανούς ανά την υφήλιο το 2050;
Για τη ναυτιλία του μέλλοντος, αλλά και για την απασχόληση στον κλάδο και την προοπτική ειδικά της ελληνικής ναυτιλιακής βιομηχανίας μίλησε η Ασπασία Πάστρα, επίκουρος καθηγήτρια στο World Maritime University, με έδρα το Μάλμε της Σουηδίας, στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων (ΑΠΕ-ΜΠΕ), ενόψει της συμμετοχής της στο 9ο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών, που είναι προγραμματισμένο να πραγματοποιηθεί στις 10-13 Απριλίου.
Στο ερώτημα με τι καύσιμο θα κινούνται πιθανώς τα πλοία το 2050 απαντά: «Γίνονται μεγάλες έρευνες παγκοσμίως, για να βρεθεί το καύσιμο που θα κυριαρχήσει το 2050. Δεν είναι όμως εύκολο, γιατί η βέλτιστη λύση δεν σχετίζεται μόνο με το ν' αποφασίσεις τι μηχανές θα πρέπει να τοποθετηθούν στο πλοίο ή τι αλλαγές θα πρέπει να γίνουν στις ήδη υπάρχουσες, αλλά και πώς θα παράγεις, θα αποθηκεύεις και θα μεταφέρεις το καύσιμο. Επίσης, η υποδομή που πρέπει να δημιουργηθεί στα λιμάνια είναι ένας γρίφος για δυνατούς λύτες».
Υβριδικά και αυτόνομα πλοία, drones-επιθεωρητές και υποβρύχια ρομπότ
Το υδρογόνο, το μεθάνιο, η αμμωνία, η πυρηνική ενέργεια και τα βιοκαύσιμα είναι μερικές από τις εναλλακτικές που ερευνώνται για την κίνηση της εμπορικής ναυτιλίας στο μέλλον, ενώ σε ό, τι αφορά τα πλοία που καλύπτουν μικρές αποστάσεις, πιθανώς θα αξιοποιηθούν μπαταρίες και ηλιακή ενέργεια.
«Για εμένα, το μέλλον είναι προς νέες υβριδικές κατασκευές πλοίων, με τη δυνατότητα να κινούνται με περισσότερους από έναν τύπους καυσίμου. Αυτό σημαίνει ότι θα μπορούμε, π.χ., να επωφεληθούμε από πιο βιώσιμα καύσιμα σε τοποθεσίες που η παραγωγή τους και η διαθεσιμότητα τους είναι διαδεδομένες και να χρησιμοποιούμε συμβατικά καύσιμα για το υπόλοιπο μέρος του ταξιδιού, όταν τα εναλλακτικά δεν είναι ευρέως διαθέσιμα» εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ και την Αλεξάνδρα Γούτα.
Στο ερώτημα αν οι ναυτιλιακές εταιρείες προλαβαίνουν να ανταποκριθούν στις επιταγές αυτής της αλλαγής ή να «σηκώσουν» το κόστος που τη συνοδεύει στην περίοδο μέχρι το 2050 απαντά καταφατικά, δεδομένου ιδίως ότι τα σχετικά πρότζεκτ σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο είναι ήδη πάρα πολλά.
Πόσο πιθανό θεωρεί να δούμε μέχρι το 2050 αυτόνομα πλοία να κινούνται στους ωκεανούς; «Η τεχνητή νοημοσύνη θα επιτελέσει τον σημαντικότερο ρόλο σε αυτό το πεδίο, γιατί χάρη σε αυτή θα φτάσουμε στο σημείο τα πλοία να είναι ως ένα βαθμό αυτόνομα. Αυτόνομο πλοίο δεν σημαίνει απαραίτητα πλοίο χωρίς πλήρωμα. Σημαίνει ότι έχει πολύ δυνατά τεχνολογικά συστήματα, που επιτρέπουν να μειωθεί ο αριθμός των ναυτικών πάνω στο πλοίο κι ότι θα έχουμε ανάγκη από ναυτικούς που θα εργάζονται σε κέντρα τηλεχειρισμού. Πλοία που δεν θα έχουν καθόλου ανθρώπινο παράγοντα είναι πολύ δύσκολο να υπάρξουν. Ίσως μόνο σε περιοχές όπου υπάρχουν φιόρδ ή κλειστοί κόλποι και νερά. Σε τέτοιες περιοχές, όπως π.χ., έχουμε δει στην Νορβηγία, τα αυτόνομα πλοία μπορούν να διανύουν συγκεκριμένες μικρές αποστάσεις» εκτιμά.
Προ τετραετίας δρομολογήθηκε κοινό έργο του World Maritime University, σε συνεργασία με την ΕΕ και 20 εταιρείες και οργανισμούς, στο πλαίσιο του οποίου -μεταξύ άλλων- drones και υποβρύχια ρομπότ γίνονται χρήσιμα εργαλεία για τη ναυτιλία. Σε ποιο στάδιο βρίσκεται; «Το έργο τελειώνει στο τέλος Μαρτίου, έπειτα από τέσσερα χρόνια εντατικής δουλειάς. Είκοσι ευρωπαϊκοί οργανισμοί, συμπεριλαμβανομένων ναυτιλιακών εταιρειών, εταιρειών τεχνολογίας, πανεπιστημίων και λιμανιών, δούλεψαν μαζί, χρησιμοποιώντας drones, υποβρύχια ρομπότ και "magnetic crawlers" (μαγνητικά ερπυστριοφόρα) για την επιθεώρηση και συντήρηση του πλοίου. Αυτές οι ρομποτικές συσκευές επιτρέπουν την επιθεώρηση σημείων του πλοίου, όπως οι δεξαμενές καυσίμου, ελαίου και ύδατος, που είναι δυνητικά επικίνδυνες για τον άνθρωπο- επιθεωρητή, ο οποίος θα μπορεί να καθοδηγεί τα ρομπότ και να επιβλέπει τη διαδικασία μέσα από την οθόνη του υπολογιστή ή του κινητού του. Τα υποβρύχια ρομπότ θα ελέγχουν αν υπάρχει διάβρωση στο πλοίο, θα κάνουν παχυμετρήσεις στις λαμαρίνες και θα καθαρίζουν το κύτος από μικροοργανισμούς» περιγράφει.
Εκατοντάδες χιλιάδες ναυτικοί θα χρειαστεί να επανεκπαιδευτούν
Βάσει εκτιμήσεων του Παγκόσμιου Οργανισμού Ναυτιλίας (IMO), ως το 2050 περίπου 310.000 ναυτικοί θα ταξιδεύουν σε πλοία εξοπλισμένα με εναλλακτικές τεχνολογίες πρόωσης, ενώ σχεδόν 750.000 θα χρειαστούν επιπλέον εκπαίδευση για να χειρίζονται εναλλακτικά καύσιμα και τεχνολογίες έως το 2050.
Είναι εφικτό να επανεκπαιδευτούν εγκαίρως όλοι αυτοί οι άνθρωποι; Κατά την Ασπασία Πάστρα, τα ναυτιλιακά εκπαιδευτικά ιδρύματα παγκοσμίως πρέπει ν' ανταποκριθούν γρήγορα στη μεταμόρφωση της εκπαίδευσης, που φέρνουν οι ραγδαίες τεχνολογικές εξελίξεις. Η εκπαίδευση, προσθέτει, αφορά τρία επίπεδα: διεθνές, εθνικό και εταιρικό. Στο διεθνές επίπεδο, ο ΙΜΟ πρέπει να αναθεωρήσει τη Διεθνή Σύμβαση για τα Πρότυπα Eκπαίδευσης & Πιστοποίησης των ναυτικών (STCW), ώστε να συμπεριλαμβάνει διατάξεις για τις νέες τεχνολογίες/ νέους τύπους των καυσίμων.
«Η σχετική διάταξη της σύμβασης είναι σήμερα εντελώς ανεπαρκής. Στο εθνικό επίπεδο, μέσα στα σύνορα της Ελλάδας για παράδειγμα, είναι αναγκαία η πλήρης αναβάθμιση της δημόσιας ναυτικής εκπαίδευσης, των υποδομών των δημοσίων σχολών, καθώς και του προσωπικού. Επίσης, είναι αναγκαία συνθήκη μέσα στο εθνικό επίπεδο να χρηματοδοτηθεί το δεύτερο ταξίδι πρακτικής άσκησης των σπουδαστών, ενώ χρειαζόμαστε ιδιωτική εκπαίδευση μέσα στο ναυτικό επάγγελμα -είναι κάτι μεγίστης σημασίας αν θέλουμε την αύξηση των σπουδαστών. Και μετά έχουμε το εταιρικό επίπεδο. Είμαι πολύ αισιόδοξη για την εκπαίδευση που παρέχουν οι ελληνικές εταιρείες, γιατί κάποιες από αυτές χρησιμοποιούν, π.χ., εξελιγμένους προσομοιωτές γέφυρας και μηχανής και προσφέρουν δια βίου εκπαίδευση. Οπότε οι εταιρείες προλαβαίνουν να εκπαιδεύσουν το προσωπικό τους και δεν θα αποτύχουν. Το θέμα είναι πόσο γρήγορα μπορούν οι κρατικές σχολές να προσαρμοστούν» σημειώνει.
Πώς η ελληνική ναυτιλία θα γίνει ανταγωνιστική για τον επόμενο αιώνα
Η ελληνική ναυτιλία μπορεί να ελίσσεται και είναι πολύ ανταγωνιστική, λέει η κα Πάστρα και εξηγεί: «αντιπροσωπεύουμε μόνο το 0,15% του παγκόσμιου πληθυσμού, αλλά ταυτόχρονα ο υπό διαχείριση στόλος ελληνικών συμφερόντων είναι 4.212 πλοία, οπότε σήμερα είμαστε ανταγωνιστικοί. Μπορούμε να εναρμονιστούμε και με τις επιταγές του μέλλοντος, αρκεί να κάνουμε ένα βασικό και καθοριστικό βήμα: επαγγελματικό προσανατολισμό στα σχολεία για τις μοναδικές ευκαιρίες που προσφέρει το ναυτικό επάγγελμα».
Κατά την κα Πάστρα, μόνο αν ενσωματώσουμε τη ναυτιλία και το ναυτικό επάγγελμα στα εκπαιδευτικά προγράμματα στα σχολεία, σε συνεργασία πιθανόν με ναυτιλιακές εταιρείες ή ιδρύματα, το μέλλον θα είναι πολύ ελπιδοφόρο. «Γιατί, αν καταλάβουν οι νέοι πόσο καλές απολαβές έχει το ναυτικό επάγγελμα και ότι ναυτικός δε σημαίνει ότι χρειάζεται να μείνεις για πάντα στα καράβια, ότι μπορείς στα 35 σου να έχεις κάνει τόση μεγάλη καριέρα στο πλοίο που θα είσαι περιζήτητος στις ναυτιλιακές εταιρείες ή σε θέσεις που αφορούν τις τεχνολογικές εξελίξεις του χώρου, τότε υπάρχει μέλλον.
Αν καταφέρουμε να φτιάξουμε το image του κλάδου, τότε θα έχουμε περισσότερους/ες ναυτικούς, που θα ασχοληθούν με τα ναυπηγεία, τις νέες τεχνολογίες, τις ναυτιλιακές ασφάλειες, τα λιμάνια και το θαλάσσιο περιβάλλον. Είμαστε έτοιμοι γι αυτό το βήμα; Θέλει η εκάστοτε κυβέρνηση να κάνει την ανατροπή; Τότε ναι, θα παραμείνουμε ανταγωνιστικοί για τα επόμενα 100 χρόνια. Γιατί δεν φτάνει μόνο να έχουμε την πρωτοκαθεδρία στον στόλο. Πρέπει η νέα γενιά να δουλέψει στον ευρύτερο χώρο, τα καράβια μας να έχουν ελληνική σημαία και να στελεχώνονται ως ένα ικανοποιητικό βαθμό από Έλληνες αξιωματικούς. Και, επίσης, πολύ σημαντικό είναι να κατασκευάζονται ή να επισκευάζονται σε ελληνικά ναυπηγεία που λειτουργούν συμπληρωματικά και όχι ανταγωνιστικά, όπως είχαμε δει στο παρελθόν» καταλήγει.
