Με μεγάλο ενδιαφέρον αναμένονται οι νέες προβλέψεις του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου για την παγκόσμια οικονομία, με βάση τις ραγδαίες ανακατατάξεις που προκαλεί ο επιθετικός προστατευτισμός του Ντόναλντ Τραμπ. Το Ταμείο προβλέπει απότομο φρενάρισμα της ανάπτυξης και ενίσχυση του πληθωρισμού, αλλά και ισχυρούς κραδασμούς στις χρηματοπιστωτικές αγορές.
Η εαρινή σύνοδος του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας αρχίζει σήμερα και ολοκληρώνεται την Παρασκευή, 25 Απριλίου και θα αποτελέσει την πρώτη διεθνή συγκέντρωση υπευθύνων για τη χάραξη οικονομικής πολιτικής μετά τη λεγόμενη «Ημέρα Απελευθέρωσης» (2 Απριλίου), όταν ο Τραμπ ανακοίνωσε τους «αμοιβαίους» δασμούς σε όλους τους εμπορικούς εταίρους των ΗΠΑ.
Στις τελευταίες οικονομικές προβλέψεις του, πριν τον... τυφώνα Τραμπ, το Ταμείο εκτιμούσε ότι ο παγκόσμιος ρυθμός οικονομικής ανάπτυξης θα έμενε σταθερός το 2025 στο 3,2%, όσο δηλαδή είχε διαμορφωθεί το 2024 και το 2023. Τώρα, οι προβλέψεις αυτές αναθεωρούνται σημαντικά προς το χειρότερο, αν και το Ταμείο δεν προβλέπει παγκόσμια ύφεση.
Όπως τόνισε η γενική διευθύντρια του ΔΝΤ, Κρισταλίνα Γκεοργκίεβα, ενόψει της έναρξης της εαρινής συνόδου, «πριν από έξι μήνες μίλησα για χαμηλή ανάπτυξη και υψηλό χρέος. Αλλά μίλησα επίσης για ανθεκτικότητα -χώρες που επιβιώνουν από μεγάλους κλυδωνισμούς χάρη στα ισχυρά θεμελιώδη μεγέθη και τις ευέλικτες πολιτικές. Αυτή η ανθεκτικότητα δοκιμάζεται ξανά, με την επανεκκίνηση του παγκόσμιου εμπορικού συστήματος».
Το νέο και άκρως επικίνδυνο στοιχείο που έχει εισαγάγει ο Ντόναλντ Τραμπ στην εξίσωση των παγκόσμιων οικονομικών ισορροπιών είναι η αβεβαιότητα για την εμπορική πολιτική, που έχει αυξήσει κατακόρυφα και τη μεταβλητότητα στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Όπως τόνισε η Γκεοργκίεβα,
«Η μεταβλητότητα των χρηματοπιστωτικών αγορών έχει αυξηθεί. Και η αβεβαιότητα της εμπορικής πολιτικής είναι κυριολεκτικά εκτός των διαγραμμάτων -απλά ρίξτε μια ματιά σε αυτό το σχήμα» (σ.σ.: δείκτης αβεβαιότητας για την εμπορική πολιτική).
Το κόστος του "reset" στο παγκόσμιο εμπόριο
Αξιολογώντας τις επιπτώσεις των εμπορικών εντάσεων, η γενική διευθύντρια του ΔΝΤ έκανε τρεις παρατηρήσεις:
- Πρώτον, η αβεβαιότητα είναι δαπανηρή. Η πολυπλοκότητα των σύγχρονων αλυσίδων εφοδιασμού σημαίνει ότι οι εισαγόμενες εισροές τροφοδοτούν ένα ευρύ φάσμα εγχώριων προϊόντων. Το κόστος ενός αντικειμένου μπορεί να επηρεαστεί από δασμούς σε δεκάδες χώρες. Σε έναν κόσμο διμερών δασμολογικών συντελεστών, καθένας από τους οποίους μπορεί να κινείται προς τα πάνω ή προς τα κάτω, ο προγραμματισμός γίνεται δύσκολος. Το αποτέλεσμα; Πλοία στη θάλασσα που δεν γνωρίζουν σε ποιο λιμάνι να πλεύσουν, αναβολές επενδυτικών αποφάσεων, ασταθείς χρηματοπιστωτικές αγορές, προληπτικά μέτρα εξοικονόμησης. Όσο περισσότερο παραμένει η αβεβαιότητα, τόσο μεγαλύτερο είναι το κόστος.
- Δεύτερον, οι αυξανόμενοι εμπορικοί φραγμοί έπληξαν την ανάπτυξη εκ των προτέρων. Οι δασμοί, όπως όλοι οι φόροι, αυξάνουν τα έσοδα αλλά μειώνουν και μετατοπίζουν την οικονομική δραστηριότητα. Τα στοιχεία από προηγούμενα επεισόδια δείχνουν ότι οι υψηλότεροι δασμολογικοί συντελεστές δεν καταβάλλονται μόνο από τους εμπορικούς εταίρους. Οι εισαγωγείς πληρώνουν ένα μέρος μέσω χαμηλότερων κερδών και οι καταναλωτές πληρώνουν ένα μέρος μέσω υψηλότερων τιμών. Αυξάνοντας το κόστος των εισαγόμενων εισροών, οι δασμοί ενεργούν εκ των προτέρων. Φυσικά, εάν οι εγχώριες αγορές είναι μεγάλες, δημιουργούν επίσης κίνητρα για τις ξένες επιχειρήσεις να ανταποκριθούν με εισερχόμενες επενδύσεις, φέρνοντας νέα δραστηριότητα και νέες θέσεις εργασίας. Αυτό, ωστόσο, απαιτεί χρόνο.
- Τρίτη παρατήρηση: ο προστατευτισμός διαβρώνει την παραγωγικότητα μακροπρόθεσμα, ιδίως στις μικρότερες οικονομίες. Η προστασία των βιομηχανιών από τον ανταγωνισμό μειώνει τα κίνητρα για αποτελεσματική κατανομή των πόρων. Τα προηγούμενα κέρδη παραγωγικότητας και ανταγωνιστικότητας από το εμπόριο διαβρώνονται. Η επιχειρηματικότητα δίνει τη θέση της σε ειδικά υπομνήματα για εξαιρέσεις, προστασία και κρατική στήριξη. Αυτό βλάπτει την καινοτομία. Αλλά και πάλι, εάν οι εγχώριες αγορές είναι μεγάλες και ο εγχώριος ανταγωνισμός είναι ζωντανός, οι αρνητικές επιπτώσεις μπορούν να μετριαστούν.
Τελικά, το εμπόριο είναι σαν το νερό, τόνισε η Γκεοργκίεβα. Όταν οι χώρες θέτουν εμπόδια με τη μορφή δασμολογικών και μη δασμολογικών φραγμών, η ροή εκτρέπεται. Ορισμένοι τομείς σε ορισμένες χώρες ενδέχεται να κατακλυστούν από φθηνές εισαγωγές· Άλλοι μπορεί να δουν ελλείψεις. Το εμπόριο συνεχίζεται, αλλά οι διαταραχές συνεπάγονται κόστος.
Οι νέες προβλέψεις
«Θα ποσοτικοποιήσουμε αυτό το κόστος στις νέες μας Παγκόσμιες Οικονομικές Προοπτικές. Οι νέες προβλέψεις μας για την ανάπτυξη θα περιλαμβάνουν αξιοσημείωτες μειώσεις, αλλά όχι ύφεση. Θα δούμε επίσης προσαυξήσεις στις προβλέψεις για τον πληθωρισμό για ορισμένες χώρες», τόνισε η Γκεοργκίεβα.
Και πρόσθεσε: «Θα προειδοποιήσουμε ότι η παρατεταμένη υψηλή αβεβαιότητα αυξάνει τον κίνδυνο πίεσης στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Νωρίτερα αυτόν το μήνα, είδαμε ασυνήθιστες κινήσεις σε ορισμένες βασικές αγορές ομολόγων και συναλλάγματος. Παρά την αυξημένη αβεβαιότητα, το δολάριο υποτιμήθηκε και οι καμπύλες αποδόσεων του αμερικανικού υπουργείου Οικονομικών «χαμογέλασαν» – δεν είναι το είδος του χαμόγελου που θέλει κανείς να δει (σ.σ.: αύξηση αποδόσεων στους βραχυχρόνιους και στους μακροχρόνιους τίτλους). Τέτοιες κινήσεις θα πρέπει να εκλαμβάνονται ως προειδοποίηση. Όλοι υποφέρουν εάν επιδεινωθούν οι οικονομικές συνθήκες».
