Τον πρώτο απολογισμό των επιπτώσεων της πολιτικής Τραμπ στην παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη κάνει το ΔΝΤ, «ψαλιδίζοντας» κατά μισή μονάδα τις προβλέψεις του για την ανάπτυξη και κατά 0,9% για τις ΗΠΑ. Για την Ελλάδα, το Ταμείο «βλέπει» ρυθμό ανάπτυξης 2% φέτος, αρκετά υψηλότερο από το 0,8% που προβλέπει για την ευρωζώνη, με τη Γερμανία να εκτιμάται ότι θα πέσει φέτος σε μηδενικό ποσοστό ανάπτυξης.
Η ενημερωμένη έκθεση World Economic Outlook, που παρουσιάζεται στην εαρινή σύνοδο του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας κάνει μια πρώτη αποτίμηση του οικονομικού σοκ από τους δασμούς που ανακοίνωσε στις 2 Απριλίου ο Ντόναλντ Τραμπ. Οι προβλέψεις για την ανάπτυξη υποβαθμίζονται, χωρίς προς το παρόν όμως να εκτιμάται ότι υπάρχει κίνδυνος παγκόσμιας ύφεσης, ενώ αυξάνονται οι προβλέψεις για τον πληθωρισμό.
Η παγκόσμια οικονομία αναμένεται πλέον ότι θα αναπτυχθεί φέτος με ρυθμό 2,8%, από 3,3% στην προηγούμενη έκθεση, ενώ η πρόβλεψη για την ανάπτυξη στις ΗΠΑ αναθεωρείται ακόμη περισσότερο, από 2,7% σε 1,8%, καθώς η αμερικανική οικονομία θα επηρεασθεί περισσότερο από τους δασμούς του Τραμπ.
Σε αυτό το περιβάλλον, η ελληνική οικονομία φαίνεται να στέκεται αρκετά καλά, χάρη στο γεγονός ότι δεν στηρίζεται στις εξαγωγές αγαθών και έχει μικρή συμμετοχή στις διεθνείς εφοδιαστικές αλυσίδες. Έτσι, το Ταμείο εκτιμά ότι ο ρυθμός ανάπτυξης στην Ελλάδα θα υποχωρήσει ελαφρώς, από 2,3% το 2024 σε 2% το 2025 και σε 1,8% το 2026. Ο πληθωρισμός θα παραμείνει υψηλότερος του μέσου όρου της ευρωζώνης, στο 2,4% φέτος και στο 2,1% το 2026. Η ανεργία προβλέπεται ότι θα μειωθεί στο 9,4% φέτος και στο 9% το 2026, από 10,1% το 2024.
Το Ταμείο σημειώνει ότι, μετά από μια άνευ προηγουμένου σειρά διαταραχών τα προηγούμενα χρόνια, η παγκόσμια ανάπτυξη ήταν σταθερή αλλά υποτονική μέχρι το 2024 και αναμενόταν να παραμείνει έτσι, σύμφωνα με την έκθεση WOE του Ιανουαρίου 2025.
Ωστόσο, το τοπίο έχει αλλάξει καθώς οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο αναδιατάσσουν τις πολιτικές προτεραιότητες. Από τη δημοσίευση της επικαιροποίησης του WEO τον Ιανουάριο του 2025, ανακοινώθηκε και εφαρμόστηκε μια σειρά νέων δασμολογικών μέτρων από τις Ηνωμένες Πολιτείες και αντίμετρων από τους εμπορικούς εταίρους τους, καταλήγοντας σε σχεδόν καθολικούς δασμούς των ΗΠΑ στις 2 Απριλίου και φέρνοντας τους πραγματικούς δασμολογικούς συντελεστές σε επίπεδα που δεν έχουν παρατηρηθεί εδώ και έναν αιώνα.
Ο μέσος συντελεστής δασμών στις ΗΠΑ
Αρνητικό σοκ
Αυτό από μόνο του αποτελεί σημαντικό αρνητικό σοκ για την ανάπτυξη. Ο απρόβλεπτος χαρακτήρας με τον οποίο εξελίσσονται αυτοί οι δείκτες έχει επίσης αρνητικό αντίκτυπο στην οικονομική δραστηριότητα και τις προοπτικές και, ταυτόχρονα, καθιστά δυσκολότερη από ό,τι συνήθως τη διατύπωση παραδοχών που θα μπορούσαν να αποτελέσουν τη βάση για μια εσωτερικά συνεπή και έγκαιρη δέσμη προβολών.
Δεδομένης της πολυπλοκότητας και της ρευστότητας της τρέχουσας στιγμής, η έκθεση του ΔΝΤ παρουσιάζει μια «πρόβλεψη αναφοράς» με βάση τις πληροφορίες που ήταν διαθέσιμες στις 4 Απριλίου 2025 (συμπεριλαμβανομένων των δασμών της 2ας Απριλίου και των αρχικών απαντήσεων από άλλες χώρες), αντί του συνήθους βασικού σεναρίου.
Η ταχεία κλιμάκωση των εμπορικών εντάσεων και τα εξαιρετικά υψηλά επίπεδα πολιτικής αβεβαιότητας αναμένεται να έχουν σημαντικό αντίκτυπο στην παγκόσμια οικονομική δραστηριότητα. Σύμφωνα με την πρόβλεψη αναφοράς που ενσωματώνει πληροφορίες από τις 4 Απριλίου, η παγκόσμια ανάπτυξη προβλέπεται να μειωθεί στο 2,8% το 2025 και στο 3% το 2026 - από 3,3% και για τα δύο έτη στην ενημέρωση WEO του Ιανουαρίου 2025, που αντιστοιχεί σε σωρευτική υποβάθμιση 0,8 ποσοστιαίων μονάδων και πολύ κάτω από τον ιστορικό μέσο όρο (2000-19) του 3,7%.
Στην πρόβλεψη αναφοράς, η ανάπτυξη στις προηγμένες οικονομίες προβλέπεται να είναι 1,4% το 2025. Η ανάπτυξη στις Ηνωμένες Πολιτείες αναμένεται να επιβραδυνθεί στο 1,8%, ρυθμό χαμηλότερο κατά 0,9 της ποσοστιαίας μονάδας σε σχέση με την πρόβλεψη της επικαιροποίησης του WEO του Ιανουαρίου 2025, λόγω της μεγαλύτερης πολιτικής αβεβαιότητας, των εμπορικών εντάσεων και της ηπιότερης δυναμικής της ζήτησης, ενώ η ανάπτυξη στη ζώνη του ευρώ στο 0,8% αναμένεται να επιβραδυνθεί κατά 0,2 της ποσοστιαίας μονάδας.
Στις αναδυόμενες αγορές και τις αναπτυσσόμενες οικονομίες, η ανάπτυξη αναμένεται να επιβραδυνθεί στο 3,7% το 2025 και στο 3,9% το 2026, με σημαντικές υποβαθμίσεις για τις χώρες που επηρεάζονται περισσότερο από τα πρόσφατα εμπορικά μέτρα, όπως η Κίνα.
Ο παγκόσμιος πληθωρισμός αναμένεται να μειωθεί με ελαφρώς βραδύτερο ρυθμό από ό,τι αναμενόταν τον Ιανουάριο, φθάνοντας το 4,3% το 2025 και το 3,6% το 2026, με αξιοσημείωτες αναθεωρήσεις προς τα πάνω για τις προηγμένες οικονομίες και ελαφρές αναθεωρήσεις προς τα κάτω για τις αναδυόμενες αγορές και τις αναπτυσσόμενες οικονομίες το 2025.
Οι κίνδυνοι στο άμεσο μέλλον
Οι εντεινόμενοι καθοδικοί κίνδυνοι κυριαρχούν στις προοπτικές. Η κλιμάκωση ενός εμπορικού πολέμου, μαζί με ακόμη πιο αυξημένη αβεβαιότητα για την εμπορική πολιτική, θα μπορούσε να μειώσει περαιτέρω τη βραχυπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη ανάπτυξη, ενώ τα διαβρωμένα αποθέματα ασφαλείας πολιτικής αποδυναμώνουν την ανθεκτικότητα σε μελλοντικούς κλυδωνισμούς.
Οι αποκλίνουσες και ταχέως μεταβαλλόμενες κατευθύνσεις πολιτικής ή η επιδείνωση του κλίματος θα μπορούσαν να προκαλέσουν πρόσθετη ανατιμολόγηση των περιουσιακών στοιχείων πέρα από αυτό που συνέβη μετά την ανακοίνωση των σαρωτικών δασμών των ΗΠΑ στις 2 Απριλίου και τις απότομες προσαρμογές στις συναλλαγματικές ισοτιμίες και τις ροές κεφαλαίων, ειδικά για τις οικονομίες που ήδη αντιμετωπίζουν προβλήματα χρέους.
Μπορεί να προκύψει ευρύτερη χρηματοπιστωτική αστάθεια, συμπεριλαμβανομένης της ζημίας στο διεθνές νομισματικό σύστημα.
Οι δημογραφικές αλλαγές και η συρρίκνωση του ξένου εργατικού δυναμικού μπορεί να περιορίσουν τη δυνητική ανάπτυξη και να απειλήσουν τη δημοσιονομική βιωσιμότητα. Οι παρατεταμένες επιπτώσεις της πρόσφατης κρίσης του κόστους ζωής, σε συνδυασμό με τα εξαντλημένα περιθώρια πολιτικής και τις αμυδρές μεσοπρόθεσμες προοπτικές ανάπτυξης, θα μπορούσαν να αναζωπυρώσουν την κοινωνική αναταραχή. Η ανθεκτικότητα που επιδεικνύουν πολλές μεγάλες αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς μπορεί να δοκιμαστεί, καθώς η εξυπηρέτηση υψηλών επιπέδων χρέους γίνεται πιο δύσκολη σε δυσμενείς παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές συνθήκες.
Η πιο περιορισμένη διεθνής αναπτυξιακή βοήθεια μπορεί να αυξήσει την πίεση στις χώρες χαμηλού εισοδήματος, ωθώντας τις βαθύτερα στο χρέος ή απαιτώντας σημαντικές δημοσιονομικές προσαρμογές, με άμεσες συνέπειες για την ανάπτυξη και το βιοτικό επίπεδο. Από την άλλη πλευρά, μια αποκλιμάκωση από τους τρέχοντες δασμολογικούς συντελεστές και νέες συμφωνίες που παρέχουν σαφήνεια και σταθερότητα στις εμπορικές πολιτικές θα μπορούσαν να ενισχύσουν την παγκόσμια ανάπτυξη.
