Επιδείνωση των συνθηκών στην παγκόσμια οικονομία διαπιστώνει η έκθεση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, World Economic Outlook update, που παρουσιάζεται στην Τράπεζα της Αγγλίας, σύμφωνα με την οποία υποβαθμίζεται κατά 0,2% ο ρυθμός ανάπτυξης της παγκόσμιας οικονομίας, στο 3,4% για το 2016 και στο 3,6% για το 2017. Στην έκθεσή του το Ταμείο σκιαγραφεί ένα δυσμενέστερο παγκόσμιο περιβάλλον για την κίνηση κεφαλαίων και ανθρώπων, λόγω της αύξησης της γεωπολιτικής έντασης σε πολλές περιοχές του πλανήτη.
Από το Λονδίνο ΧΡΗΣΤΟΣ ΦΡΑΓΚΟΥ,
στη σύνταξη του θέματος συμμετείχαν,
ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΤΖΟΓΑΝΑΚΗ και ΕΥΑ ΓΙΑΡΙΚΗ
Σε αυτό το πλαίσιο εντοπίζει ως κορυφαίες προκλήσεις την επιμονή των κεντρικών τραπεζών στην επεκτατική δημοσιονομική πολιτική, ενώ ανάγει τον χειρισμό του προσφυγικού από τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και το διευθυντήριο των Βρυξελλών σε μείζον ζήτημα το οποίο θα επηρεάσει καταλυτικά τις αναπτυξιακές προοπτικές και τη δυναμική της οικονομίας τόσο της Ευρωζώνης όσο και της Ευρώπης.
Σύμφωνα με το ΔΝΤ η επιβάρυνση του κοινωνικού ιστού, από το κύμα των προσφύγων και των μεταναστών, προκαλεί ασύμμετρες πολιτικές πιέσεις, οι οποίες δυσχεραίνουν το έργο της ενσωμάτωσης του νέου πληθυσμού τόσο στην κοινωνική διαστρωμάτωση όσο και στην εργασιακή δύναμη.
Όπως χαρακτηριστικά επισημαίνεται στην έκθεση του Ταμείου η ταχύτητα και ο τρόπος ενσωμάτωσης των προσφύγων στην εργασιακή δύναμη είναι οι παράγοντες που θα καθορίσουν και τη δυνατότητα της ΕΕ να διατηρήσει τη συνοχή της και την αναπτυξιακή της δυναμική.
Παράλληλα το ΔΝΤ εστιάζει στη ραγδαία αύξηση των εστιών γεωπολιτικής έντασης, την ανάφλεξη στη Μέση Ανατολή και τις επιπτώσεις της κατακόρυφης πτώσης της τιμής του πετρελαίου.
Στην έκθεση επισημαίνεται η ανάγκη μετάβασης της κινεζικής οικονομίας στο επόμενο στάδιο καθώς και το ρίσκο που γεννά αυτή η μεταβατική περίοδος για τον πλανήτη. Σύμφωνα με το ΔΝΤ η επόμενη ημερα της Κίνας είναι πιο ανοιχτή και διασυνδεδεμένη σε πολλά επίπεδα με τη διεθνή οικονομία και το εμπόριο, ενώ παράλληλα είναι επιβεβλημένη η αλλαγή του εσωτερικού μοντέλου από μια καθαρά εξαγωγική οικονομία σε ένα μίγμα εξαγωγών και εσωτερικής κατανάλωσης.
Τα τρία βασικά πορίσματα του ΔΝΤ είναι:
• Οι αναδυόμενες αγορές αντιμετωπίζουν αυξημένες προκλήσεις
• Οι κίνδυνοι σχετίζονται με την Κίνα, το ισχυρό δολάριο και τις γεωπολιτικές εντάσεις.
• Οι αναπτυγμένες χώρες θα έχουν μια πιο μέτρια ανάκαμψη.
«Το 2016 πρόκειται να έχει προκλήσεις και οι χαράσσοντες την οικονομική πολιτική πρέπει να σκεφτούν τα βραχυπρόθεσμα εμπόδια και τους τρόπους που θα τα ξεπεράσουν», ανέφερε ο Maurice Obstfeld επικεφαλής οικονομολόγος του Ταμείου.
-Η άνοδος στις αναπτυγμένες χώρες αναμένεται στο 2,1% για φέτος και το 2017. Η αναπτυξιακή δυναμική της αμερικανικής οικονομίας παραμένει σθεναρή, ενώ ενισχύεται και από την αγορά ακινήτων. Θετικές είναι οι ενδείξεις και στην αγορά εργασίας αλλά η πρόκληση είναι το ισχυρό δολάριο.
-Στην Ευρωζώνη, η ενδυνάμωση της κατανάλωσης λόγω της χαμηλότερης τιμής του πετρελαίου και η ποσοτική χαλάρωση αντισταθμίζουν την αδύναμη εξαγωγική δραστηριότητα.
-Στην Ιαπωνία αναμένεται υπάρχει μια καλή εικόνα λόγω της δημοσιονομικής στήριξης και των υψηλότερων εισοδημάτων.
-Στις αναδυόμενες αγορές αναμένεται χαμηλότερος ρυθμός ανάπτυξης από το 4% που ήταν η πρόβλεψη για το 2015.
Ο κ. Όμπσφελντ επισήμανε ότι οι τα στοιχεία αποτελούν το μέσο όρο και δεν απεικονίζουν τις διαφοροποιήσεις από χώρα, σε χώρα, θέλοντας να τονίσει τα διαφορετικά επίπεδα και τις πολιτικές που εφαρμόζονται.
-Οι προοπτικές ανάπτυξης σε ορισμένες περιοχές της Ασίας έχουν υποχωρήσει αισθητά λόγω των συνεπειών της μεταβατικής περιόδου που διέρχεται η Κίνα.
-Η Ινδία που είναι ένα μεγάλος εισαγωγέας πρώτων υλών εξακολουθεί να αναπτύσσεται με γρήγορο ρυθμό.
-Η Λατινική Αμερική και η Καραϊβική θα βρεθούν σε ύφεση το 2016 κυρίως λόγω της βαθιάς ανάσχεσης στη Βραζιλία και των οικονομικών πιέσεων στην περιοχή. Η αναδυόμενη Ευρώπη αναμένεται να επιδείξει σταθεροποίηση ή ελαφρά επιβράδυνση δεδομένου ότι η Ρωσία μπορεί να παραμείνει σε ύφεση το 2016. Οι περισσότερες χώρες της υποσαχάριας Αφρικής θα καταγράψουν μια σταδιακή ανάπτυξη.
Κοιτάζοντας πέρα από τις βραχυχρόνιες προβλέψεις, υπάρχουν σημαντικοί κίνδυνοι για τις οικονομίες, αναδυόμενες ή αναπτυγμένες, που θα μπορούσαν να σταθούν εμπόδιο στην παγκόσμια ανάκαμψη.
Αυτοί οι κίνδυνοι περικλείνουν:
• Μια μεγαλύτερη της αναμενόμενης επιβράδυνση στην Κίνα που θα διαχυθεί μέσω τους εμπορίου, των χαμηλότερων τιμών των εμπορευμάτων και της εξασθένισης της εμπιστοσύνης.
• Περαιτέρω υπερτίμηση του δολαρίου, κάτι που θα μειώσει την παγκόσμια χρηματοδότηση και θα κάνει πιο ευάλωτςε τις αναδυόμενες αγορές χειροτερεύοντας την εικόνα των εταιρικών ισολογισμών, ειδικά αυτών που εκτίθενται στο συναλλαγματικό κίνδυνο ενός ισχυρού δολαρίου.
• Μια ξαφνική αποστροφή προς τους παγκόσμιους κινδύνους. Αυτό θα προκαλέσει πιέσεις στις πιο ευάλωτες αναδυόμενες οικονομίες.
• Κλιμάκωση των γεωπολιτικών εντάσεων σε μια σειρά από περιοχές, κάτι που θα επηρεάζει την εμπιστοσύνη, το παγκόσμιο εμπόριο, τις χρηματοοικονομικές ροές και τον τουρισμό.
Κοντά σ’ αυτά η αγορά εμπορευμάτων ενέχει ρίσκο σε ενδεχόμενη πτώση τιμών καθώς χειροτερεύει η θέση των παραγωγών και μειώνονται οι αποδόσεις στονενεργειακό τομέα.
Σ’ αυτό το περιβάλλον, οι δομικές μεταρρυθμίσεις είναι πολύ σημαντικές, σύμφωνα με το ΔΝΤ. Οι μεταρρυθμίσεις θα ενδυναμώσουν την αγορά εργασίας και την απασχόληση, δεδομένης της γήρανσης των πληθυσμών. Τέλος, η οικονομική πολιτική πρέπει να να βοηθήσει την επιχειρηματική καινοτομία και το ανθρώπινο κεφάλαιο μέσω της εκπαίδευσης.
Το 2015, η παγκόσμια οικονομική δραστηριότητα παρέμεινε υποτονική.
Ο ρυθμός ανάπτυξης στις αναδυόμενες αγορές και τις αναπτυσσόμενες οικονομίες, - που αντιπροσωπεύουν πάνω από το 70% της παγκόσμιας ανάπτυξης- υποχώρησε για πέμπτη συνεχή χρονιά, ενώ στις προηγμένες οικονομίες σημειώθηκε ήπια ανάκαμψη.
Οι τρεις παράγοντες-κλειδιά που συνέχισαν να επηρεάζουν τις προοπτικές της παγκόσμιας οικονομίας είναι οι εξής:
- Η σταδιακή επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας στην Κίνα,
- Η ραγδαία πτώση των τιμών της ενέργειας και άλλων βασικών εμπορευμάτων όπως το πετρέλαιο, και
-Η σταδιακή σύσφιξη της νομισματικής πολιτικής στις Ηνωμένες Πολιτείες την ώρα που πολλές άλλες κεντρικές τράπεζες μεγάλων προηγμένων οικονομιών συνεχίζουν τη χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής.
Η Κίνα και το spillover effect
Η συνολική ανάπτυξη στην Κίνα εξελίσσεται σε γενικές γραμμές σύμφωνα με τις προβλέψεις, αλλά με μια ταχύτερη από την αναμενόμενη επιβράδυνση των εισαγωγών και των εξαγωγών, αντανακλώντας εν μέρει τις χαμηλότερες επενδύσεις και την συρρίκνωση της μεταποιητικής δραστηριότητας.
Οι εξελίξεις αυτές, σε συνδυασμό με τις ανησυχίες της αγοράς σχετικά με τις μελλοντικές επιδόσεις της κινεζικής οικονομίας, έχουν επιπτώσεις σε άλλες οικονομίες μέσω των εμπορικών διαύλων και των ασθενέστερων τιμών των βασικών εμπορευμάτων, καθώς και μέσω της αυξανόμενης αστάθειας στις χρηματοπιστωτικές αγορές.
Στο κόκκινο μεταποίηση και εμπόριο
H μεταποιητική δραστηριότητα και το εμπόριο εξακολουθούν να παρουσιάζουν αδυναμία σε παγκόσμιο επίπεδο, γεγονός που αντανακλά όχι μόνο τις εξελίξεις στην Κίνα, αλλά και υποτονική παγκόσμια ζήτηση και τις επενδύσεις γενικότερα, - συμπεριλαμβανομένης της μείωσης των επενδύσεων σε εξορυκτικές βιομηχανίες. Επιπλέον, η δραματική μείωση των εισαγωγών σε ορισμένες αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες αγορές που βρίσκονται σε δεινή οικονομική θέση, επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό το παγκόσμιο εμπόριο.
Κατακρημνίζονται οι τιμές του πετρελαίου
Οι τιμές του πετρελαίου έχουν μειωθεί αισθητά από το Σεπτέμβριο του 2015, αντανακλώντας τις προσδοκίες για αύξηση της παραγωγής από τα μέλη του ΟΠΕΚ, εν μέσω συνεχιζόμενης παγκόσμιας παραγωγής πετρελαίου σε υπέρβαση της κατανάλωσης πετρελαίου. Οι τιμές των άλλων βασικών εμπορευμάτων, κυρίως των μετάλλων, έχουν μειωθεί επίσης.
Οι παράγοντες που μπλοκάρουν τη θετική επίδραση από την πτώση του πετρελαίου
Αν και η μείωση των τιμών του πετρελαίου που οφείλεται στην αύξηση της προσφοράς πετρελαίου θα έπρεπε να στηρίξει την παγκόσμια ζήτηση, υπό τις παρούσες συνθήκες διάφοροι παράγοντες έχουν μετριάσει τη θετική επίδραση της μείωσης των τιμών του πετρελαίου.
ΟΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΙΣ
Συνολικά, η παγκόσμια ανάπτυξη αναμένεται να διαμορφωθεί στο 3,4% το 2016, ενώ το 2017 αναμένεται να διαμορφωθεί στο 3,6%.
Αναπτυγμένες οικονομίες:
Μέσα στο 2016, η ανάπτυξη στις αναπτυγμένες οικονομίες προβλέπεται πως θα αυξηθεί κατά 0,2% στο 2,1%, ενώ για το 2017 προβλέπεται πως θα παραμείνει αμετάβλητη. Η συνολική δραστηριότητα στις ΗΠΑ παραμένει ελαστική, ευνοημένη από τις εύκολες χρηματοοικονομικές συνθήκες, την ισχυρή αγορά ακινήτων και την αγορά εργασίας,με το δολάριο ωστόσο να ασκεί πιέσεις στην μεταποιητική δραστηριότητα και την ώρα που οι φθίνουσες τιμές του πετρελαίου περιορίζουν τις επενδύσεις στα έργα υποδομής και στον εξοπλισμό. Στην ευρωζώνη, η ισχυρή ιδιωτική κατανάλωση, η οποία στηρίζεται στις χαμηλές τιμές του πετρελαίου και στις εύκολες χρηματοοικονομικές συνθήκες, αντισταθμίζει τις αδύναμες εξαγωγές. Η ανάπτυξη στην Ιαπωνία αναμένεται να σταθεροποιηθεί μέσα στο 2016, ενισχυμένη από την δημοσιονομική στήριξη, τις χαμηλές τιμές του μαύρου χρυσού, τις διευκολυντικές οικονομικές συνθήκες, και την αύξηση των εισοδημάτων.
Αναδυόμενες οικονομίες:
Η ανάπτυξη στις αναδυόμενες οικονομίες προβλέπεται πως θα αυξηθεί από το 4% του 2015, -το χαμηλότερο επίπεδο από την οικονομική κρίση του 2008-2009- στο 4,3% και 4,7% το 2016 και το 2017 αντίστοιχα.
- Η ανάπτυξη στην Κίνα αναμένεται να επιβραδυνθεί στο 6,3% μέσα στο 2016 και 6,0% το 2017, αντανακλώντας κυρίως τις αδύναμες επενδύσεις καθώς η οικονομία προσπαθεί να εξισορροπήσει. Η ανάπτυξη στην Ινδία και στις υπόλοιπες αναδυόμενες οικονομίες της Ασίας προβλέπεται πως θα κινηθεί με ταχείς ρυθμούς, ωστόσο μερικές χώρες ενδέχεται να έρθουν αντιμέτωπες με αρκετές δυσκολίες από την προσπάθεια εξισορρόπησης της Κίνας αλλά και λόγω της αδύναμης μεταποιητικής δραστηριότητας.
- Το συνολικό ΑΕΠ της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής αναμένεται να συρρικνωθεί και μέσα στο 2016, με χαμηλότερους ρυθμούς ωστόσο από το 2015, παρά την ανάπτυξη στις περισσότερες χώρες της περιοχής. Το γεγονός αυτό αντανακλά την ύφεση στη Βραζιλία και σε άλλες χώρες που βρίσκονται αντιμέτωπες με οικονομικά προβλήματα.
- Όσον αφορά στη Μέση Ανατολή, η ανάπτυξη αναμένεται να τρέξει με γρήγορους ρυθμούς, ωστόσο οι χαμηλές τιμές του μαύρου χρυσού, οι κατά περιοχές γεωπολιτικές εντάσεις και οι εσωτερικές διαμάχες θα ασκήσουν έντονες πιέσεις στην ανάπτυξη.
- Οι αναδυόμενες χώρες της Ευρώπης σε γενικές γραμμές θα αυξηθούν με σταθερό ρυθμό, με μια μικρή επιβράδυνση μέσα στο 2016. Η Ρωσία, η οποία προσαρμόζεται στις χαμηλές τιμές του αργού και στις κυρώσεις της Δύσης, προβλέπεται πως και το 2016 θα παραμείνει σε ύφεση. Άλλες οικονομίες της Κοινοπραξίας των Ανεξαρτήτων Κρατών λαμβάνοντας τη σκυτάλη από την Ρωσία και επηρεασμένες από την ύφεση της Ρωσίας, τις γεωπολιτικές εντάσεις αλλά και τις χαμηλές τιμές του πετρελαίου, αναμένεται να αναπτυχθούν ελάχιστα μέσα 2016, ενώ θα επιταχύνουν μέσα στο 2017.
- Η πλειοψηφία των χωρών στην υποσαχάρια Αφρική θα καταγράψουν οριακή ανάπτυξη, δεδομένων όμως των εξαιρετικά χαμηλών τιμών των εμπορευμάτων, θα παραμείνουν στα κατώτερα επίπεδα εδώ και μια δεκαετία. Το γεγονός αυτό αντανακλά της διαρκή προσαρμογή των χωρών στις χαμηλές τιμές των εμπορευμάτων και αντίστοιχα το υψηλό κόστος δανεισμού, τα οποία ασκούν έντονες πιέσεις στις μεγαλύτερες οικονομίες της περιοχής όπως η Αγκόλα, η Νιγηρία και η Νότια Αφρική, αλλά και σε άλλους μικρότερους εξαγωγούς.
ΑΝΑΘΕΩΡΗΜΕΝΕΣ ΠΡΟΒΛΕΨΕΙΣ
Στο σύνολό τους, οι προβλέψεις για την πορεία της παγκόσμιας οικονομίας υποτιμήθηκαν επί τα χείρω κατά 0,2% τόσο για το 2016 όσο και για το 2017. Οι αναθεωρήσεις αυτές αντανακλούν σε ένα μεγάλο βαθμό, χωρίς ωστόσο να είναι κάτι απόλυτο, ότι η ανάπτυξη στις αναδυόμενες οικονομίες θα είναι χαμηλότερη από τις εκτιμήσεις του Οκτωβρίου. Όσον αφορά τη σύνθεση της χώρας, οι αναθεωρήσεις αυτές αποδίδονται κυρίως στην Βραζιλία,
όπου η ύφεση προκλήθηκε από την πολιτική αβεβαιότητα. Στη Μέση Ανατολή, οι εκτιμήσεις δέχθηκαν πλήγμα από τις χαμηλές τιμές του πετρελαίου, ενώ στις ΗΠΑ η ανάπτυξη εκτιμάται πως θα παραμείνει αμετάβλητη. Οι προοπτικές για το παγκόσμιο εμπόριο έχουν επίσης περιοριστεί σχεδόν κατά ½ ποσοστιαία μονάδα τόσο για το 2016 όσο και για το 2017, αντανακλώντας τις εξελίξεις στην Κίνα και σε άλλες επιβαρυμένες οικονομίες.
Ρίσκα
Στην περίπτωση που οι βασικές μεταβιβάσεις της παγκόσμιας οικονομίας δεν κινηθούν αντίστοιχα με τις προβλέψεις, τότε η παγκόσμια ανάπτυξη θα μπορούσε να εκτροχιαστεί. Εντός των πιθανότερων κινδύνων που διατρέχουν οι αναδυόμενες αγορές συναντάμε τους εξής:
- Η χειρότερη των εκτιμήσεων επιβράδυνση της κινεζικής οικονομίας, οι τιμές των εμπορευμάτων με τις συνεπακόλουθες επιπτώσεις στην παγκόσμια αγορά καθώς και οι αποτιμήσεις των νομισμάτων.
- Οι ανεπιθύμητες ενέργειες του ισολογισμού και η χρηματοδοτικές προκλήσεις που σχετίζονται με πιθανή ανατίμηση του δολαρίου και αυστηρότερους χρηματοδοτικούς όρους, καθώς οι ΗΠΑ απομακρύνονται από την διευκολυντική πολιτική.
- Η απότομη αύξηση της παγκόσμιας αποστροφής του κινδύνου, ανεξαρτήτων των λόγων που την προκάλεσαν, που μπορεί να προκαλέσει περαιτέρω υποτιμήσεις και ευπάθεια στις αναδυόμενες αγορές. Σε ένα περιβάλλον με έντονη μεταβλητότητα, ακόμα κι αν πρόκειται για μια σχετικά μεγάλη αναδυόμενη ή και αναπτυσσόμενη αγορά, μπορούν να παρατηρηθούν αλυσιδωτές επιπτώσεις.
- Η κλιμάκωση των γεωπολιτικών εντάσεων σε αρκετές περιοχές του κόσμου μπορούν να κλονίσουν την εμπιστοσύνη και να ανακόψουν την ροή του εμπορίου, της οικονομίας, ακόμα και του τουρισμού.
- Όσον αφορά στην αγορά των εμπορευμάτων ελλοχεύουν δύο βασικοί κίνδυνοι. Από τη μία, η περαιτέρω πτώση στις τιμές των εμπορευμάτων θα μπορούσαν να χειροτερεύσουν ακόμα περισσότερους τους ήδη επιβαρρυμένους παραγωγούς, ενώ οι αυξημένες αποδόσεις των ομολόγων στον τομέα της ενέργειας απειλούν με περαιτέρω σύσφιξη των πιστωτικών συνθηκών. Από την άλλη, η πρόσφατη βουτιά στις τιμές του πετρελαίου ίσως πυροδοτήσει την ζήτηση, ωστόσο οι τιμές του αργού δεν αναμένεται να αυξηθούν σύντομα.
Προτεραιότητες πολιτικής
Με τις προβλέψεις για την ανάπτυξη να είναι για ακόμα μία φορά υπό των προσδοκιών και με το ισοζύγιο των κινδύνων να γέρνει προς τα κάτω, η αύξηση της παραγωγής κρίνεται ακόμα πιο επείγουσα.
Στις αναπτυγμένες οικονομίες, όπου τα επίπεδα του πληθωρισμού βρίσκονται πολύ χαμηλότερα των εκτιμήσεων των τραπεζών, η διευκολυντική νομισματική πολιτική είναι απαραίτητη. Όπου το επιτρέπουν οι συνθήκες, η βραχυπρόθεσμη νομισματική πολιτική θα πρέπει να υποστηρίζεται περισσότερο μέσω επενδύσεων που θα μπορούσαν να αυξήσουν μελλοντική παραγωγή κεφαλαίων.
Στις αναδυόμενες και τις αναπτυσσόμενες οικονομίες οι προτεραιότητες της πολιτικής ποικίλουν ανάλογα με την ποικιλομορφία των συνθηκών. Οι αξιωματούχοι θα πρέπει να είναι σε θέση να χειρίζονται τις αδυναμίες και να μπορούν να αντιστέκονται ενάντια σε κλυδωνισμούς.
