Μερικές φορές οι μεγάλες αλλαγές φαίνονται σε μικρά πράγματα. Όπως για παράδειγμα, ένα κλιπ 30 δευτερολέπτων στο YouTube, το πρώτο διαφημιστικό βίντεο της Μπούντεσβερ, των γερμανικών ενόπλων δυνάμεων, μετά από πέντε χρόνια, που δημοσιεύτηκε στις αρχές Αυγούστου.
Στα πρώτα 17 δευτερόλεπτα βλέπεις στρατιώτες με στολή στην καθημερινότητά τους: να παίζουν με τα παιδιά τους, να αγοράζουν εφημερίδα στο περίπτερο, να περπατούν στην πόλη. Μόνο τα τελευταία 13 δευτερόλεπτα η εικόνα δράσης από τη ζωή του στρατιώτη τονίζεται στο στυλ της ταινίας Τop-gun με εικόνες μαχητικών αεροσκαφών σε ιλιγγιώδεις ελιγμούς πτήσης, πολεμικών πλοίων στην ανοιχτή θάλασσα, στρατιωτών που αποβιβάζονται από ελικόπτερα - και με το σύνθημα: Προστατεύουμε τη Γερμανία.
Η «αναγέννηση» της Μπούντεσβερ
Δύο παγκόσμιοι πόλεμοι και δύο δικτατορίες τον 20ό αιώνα καλλιέργησαν κλίμα βαθιάς δυσπιστίας για ο,τιδήποτε στρατιωτικό στη Γερμανία. Οι στολές δεν έχουν γίνει ακόμη κομμάτι της καθημερινότητας στο δρόμο. Το γεγονός ότι οι ένστολοι στρατιώτες παρουσιάζονται ως ένα απολύτως φυσιολογικό φαινόμενο, μπορεί να διαβαστεί και ως σημάδι μιας τεκτονικής μετατόπισης. Ως αποτέλεσμα του πολέμου στην Ουκρανία η Γερμανία συνάπτει ειρήνη με τον στρατό – και προετοιμάζεται για μελλοντικές συγκρούσεις. Το έδαφος προλείανε ο καγκελάριος Όλαφ Σολτς τρεις ημέρες μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Στις 27 Φεβρουαρίου, σε μια αξιοπρόσεκτη προγραμματική ομιλία, ο καγκελάριος όχι μόνο διαπίστωσε ένα «σημείο καμπής», αλλά έβγαλε και συμπεράσματα: η Μπούντεσβερ, η οποία έχει παραμεληθεί για δεκαετίες, θα πρέπει να αναβαθμιστεί. Δημιουργήθηκε ειδικό ταμείο 100 δισεκατομμυρίων ευρώ για τη χρηματοδότηση επειγουσών προμηθειών.
Αυτό που αποφασίστηκε από το ΝΑΤΟ ήδη το 2014 ως αντίδραση στη ρωσική προσάρτηση της Κριμαίας, επενδύσεις τουλάχιστον του 2% του ΑΕΠ σε εξοπλισμούς, πρόκειται να καθιερωθεί σε μόνιμη βάση. Κάτι που θα έκανε τον εξοπλιστικό προϋπολογισμό της Γερμανίας τον μεγαλύτερο στην Ευρώπη. Και ο καγκελάριος υποσχέθηκε να υπερασπιστεί κάθε εκατοστό νατοϊκού εδάφους.
Έξι μήνες αργότερα, ο Αμερικανός εμπειρογνώμονας Γιόζεφ Μπραμλ είπε στη DW ότι «η λέξη αλλαγή τράβηξε την προσοχή της Ουάσιγκτον και η γερμανική κυβέρνηση ανταποκρίθηκε επίσης. Αυτό που θα έπρεπε να είχε κάνει τους Αμερικανούς ιδιαίτερα χαρούμενους είναι ότι η Γερμανία επενδύει ένα μεγάλο μέρος του ποσού από το ειδικό ταμείο στη Lockheed Martin και αγοράζει μαχητικά αεροσκάφη F35. Αυτή είναι η πολύ ακριβή λύση. Άρα είμαστε τεχνολογικά σταθεροί για δεκαετίες και επίσης εξαρτόμαστε τεχνολογικά από την Αμερική».
Το «δράμα» των Πρασίνων
Η κυβέρνηση του τρικομματικού συνασπισμού ανέλαβε καθήκοντα μόλις τον Δεκέμβριο, με το φιλόδοξο σύνθημα «τολμήστε περισσότερη πρόοδο». Από τότε όμως ο πόλεμος και οι κρίσεις ανάγκασαν τους πολιτικούς του SPD, των Πρασίνων και του FDP να θυσιάσουν ένα ολόκληρο κοπάδι ιερών αγελάδων από τους ναούς των κεντρικών γραφείων του κόμματος στο σφαγείο της Realpolitik. Ιδιαιτέρως ο Ρόμπερτ Χάμπεκ, ο Πράσινος υπουργός Οικονομίας και Προστασίας του Κλίματος, πρέπει να θέσει σε λειτουργία σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα που έχουν κλείσει λόγω των περιορισμένων προμηθειών ενέργειας από τη Ρωσία. Μια ρήξη με τα «πράσινα» ταμπού λόγω των υψηλών εκπομπών CO2.
Μάλιστα ο Πράσινος αντικαγκελάριος ίσως χρειαστεί ακόμη και να παρατείνει τη λειτουργία των πυρηνικών σταθμών. Οι τρεις τελευταίοι αντιδραστήρες θα πρέπει στην πραγματικότητα να κλείσουν στο τέλος του έτους ως τμήμα της πολιτικά επιθυμητής σταδιακής κατάργησης των πυρηνικών - ένα θέμα στην καρδιά των Πρασίνων.
Το SPD επίσης αναμένει από τα μέλη του να κάνουν κάτι το αδιανόητο μέχρι πριν από λίγο καιρό. Σε ομιλία του στα τέλη Ιουνίου, ο Λαρς Κλινγκμπάιλ, συμπρόεδρος του SPD, όχι μόνο διατύπωσε μια ηγετική αξίωση της Γερμανίας στην Ευρώπη, αλλά παραδέχθηκε ανοιχτά ότι «για μένα, η ειρηνευτική πολιτική σημαίνει επίσης να βλέπω τη στρατιωτική δύναμη ως νόμιμο πολιτικό εργαλείο». Δύσκολα πράγματα για ένα κόμμα, του οποίου το DNA παραδοσιακά τείνει προς τον αφοπλισμό. Ξαφνικά ενισχύεται η παράδοση όπλων σε περιοχές κρίσης. Οι Πράσινοι, ειδικότερα, συνήθιζαν να καταδικάζουν έντονα τις εξαγωγές όπλων, για παράδειγμα στη Σαουδική Αραβία. Τώρα όμως απαιτούν να παραδοθούν βαρέα όπλα και στην Ουκρανία το συντομότερο δυνατό. Μεταστροφή πολιτικής, αλλά όχι και σε τόσο δραματικό βαθμό, καταγράφεται και στο SPD. Η ισχυρή αριστερή πτέρυγα του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος συνεχίζει να φρενάρει την αποστολή όπλων στην Ουκρανία.Ο πολιτικός επιστήμονας Φόλκερ Κρόνεμπεργκ από τη Βόννη διαπιστώνει ότι, λόγω της ιστορικής καμπής, η συνηθισμένη πολιτική «αριθμητική» δεν ισχύει πλέον - και ταυτόχρονα ενισχύεται η ευκαιρία να δρομολογηθεί κάτι το νέο. «Αυτό το σοκ έχει δημιουργήσει ένα μομέντουμ με μεγάλο περιθώριο διαμόρφωσης πολιτικής. Σε τέτοιες στιγμές κρίσης σημαίνει η ώρα της εκτελεστικής εξουσίας» δήλωσε ο Κρόνενμπεργκ στη DW.
«Νέα Γερμανία» σε επισφαλή θεμέλια
Στο εξωτερικό, οι άνθρωποι τρίβουν τα μάτια τους κατάπληκτοι. Στα μέσα Αυγούστου, το βρετανικό ειδησεογραφικό περιοδικό «Economist» έκανε λόγο για μια «Νέα Γερμανία» στο πρωτοσέλιδο του. Εικονογραφήθηκε με έναν ισχυρό αετό να ξεπηδά από το αυγό του. «Ο πόλεμος της Ουκρανίας τάραξε μια αυτάρεσκη Γερμανία», γράφουν οι αρθρογράφοι του Economist και ελπίζουν σε μια «δυνατότερη, πιο γενναία και πιο αποφασιστική Γερμανία που θα πρωτοστατήσει για μια πιο ενωμένη Ευρώπη». Σύμφωνα με τον πολιτικό επιστήμονα Κρόνεμπεργκ, στο εξωτερικό υπάρχουν διαφορετικές προσδοκίες και προοπτικές. Στις ΗΠΑ ή τη Γαλλία, καταγράφεται θετικά ό,τι έχει επιτευχθεί.
Ότι η Γερμανία επιτέλους ενδιαφέρεται για τις ανάγκες και τις πραγματικότητες και τελικά αφήνει πίσω της αυτή την πολύ λεπτή επιφυλακτικότητα, όταν πρόκειται για την πολιτική άμυνας και ασφάλειας, και παίρνει στα σοβαρά την πραγματικότητα. Ωστόσο, ο Κρόνεμπεργκ τονίζει επίσης «ότι οι άνθρωποι στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη θα ήθελαν να δουν περισσότερα και ίσως πιο γρήγορα». Κάτω από τον μεγεθυντικό φακό των κρίσεων, οι παραλείψεις του παρελθόντος γίνονται πολύ ξεκάθαρες. Η καθυστερημένη ψηφιοποίηση δυσκολεύει τις επιχειρήσεις και τη διοίκηση. Η χρόνια πλέον αναξιοπιστία των σιδηροδρόμων είναι μόνο ένα παράδειγμα των επιπτώσεων της πολυετούς παραμέλησης στις υποδομές. Πάνω από όλα ωστόσο γίνεται σαφές πόσο επισφαλή είναι τα θεμέλια της ευημερίας της Γερμανίας.
Με απλοποιημένους όρους, το επιχειρηματικό μοντέλο των τελευταίων δεκαετιών λειτουργούσε ως εξής: Με μεγάλες ποσότητες φθηνής ενέργειας από τη Ρωσία τα προ-προϊόντα από την Κίνα μετατρέπονταν σε προϊόντα υψηλής ποιότητας και εξάγονταν κυρίως στην Κίνα. Η Κίνα είναι ο σημαντικότερος εμπορικός εταίρος της Γερμανίας. Ολόκληροι τομείς της οικονομίας εξαρτώνται από την κινεζική αγορά, αλυσίδες εφοδιασμού άλλων κλάδων της βιομηχανίας εξαρτώνται από κινέζους προμηθευτές. Ένας πυλώνας του συστήματος κλονίζεται ήδη: Το εμπόριο με τη Ρωσία περιορίζεται δραστικά από διάφορα πακέτα κυρώσεων της ΕΕ. Οι πρώτες ύλες, όπως το φυσικό αέριο, το πετρέλαιο και ο άνθρακας, ρέουν όλο και λιγότερο στη Γερμανία.
Πριν από τον πόλεμο η χώρα εισήγαγε περισσότερο από το ήμισυ των αναγκών της σε φυσικό αέριο από τη Ρωσία. Στο μεταξύ, τα πράγματα αλλάζουν και χρειάζεται εξοικονόμηση. Ο καγκελάριος και ο υπουργός Οικονομικών αναζητούν νέες πηγές ενέργειας σε όλο τον κόσμο, με πιο πρόσφατο παράδειγμα τον Καναδά. Η πολιτική, οι επιχειρήσεις και ο λαός περιμένουν με ανησυχία τον χειμώνα που έρχεται που θα αποκαλύψει αλύπητα, εάν αρκούν τα όσα έχουν επιτευχθεί και ποιος είναι ο βαθμός αλληλεγγύης στην Ευρώπη.
