Επί τέσσερις και πλέον δεκαετίες τα τεκμήρια διαβίωσης ήταν ο εύκολος τρόπος για να «τσιμπάει» η εφορία όσους κατά την άποψή της φοροδιέφευγαν – επειδή είχαν περιουσιακά στοιχεία μεγαλύτερα απ’ ό,τι δικαιολογούσε η φορολογική τους δήλωση, ή ξόδευαν περισσότερα από τα εισοδήματα που δήλωναν.
Όμως, «μαζί με τα ξερά καίγονταν και τα χλωρά»: Τα τεκμήρια έπιαναν χιλιάδες εισοδηματίες, ελεύθερους επαγγελματίες κλπ που δήλωναν πράγματι εισοδήματα πολύ μικρότερα από τα πραγματικά, αλλά στα «δίχτυα» τους έπεφταν και δεκάδες χιλιάδες φορολογούμενοι χαμηλού έως μηδαμινού εισοδήματος, οι οποίοι είχαν την… ατυχία να διαθέτουν ιδιόκτητο σπίτι, αγροτεμάχια χωρίς απόδοση και άνευ εμπορικής αξίας, κάποιο παλιό ΙΧ αυτοκίνητο κλπ.
Τώρα η κυβέρνηση ετοιμάζεται να καταργήσει τα τεκμήρια, υποστηρίζοντας ότι πρόκειται για αναχρονιστικό σύστημα που «παράγει αδικίες», καθώς καταλήγει στη φορολόγηση ανύπαρκτων εισοδημάτων και σε επιβάρυνση των εισοδηματικά ασθενέστερων.
Στο κυβερνητικό οικονομικό επιτελείο εκτιμούν ότι η κίνηση αυτή θα συμβάλει στον εκσυγχρονισμό των φορολογικών- φοροεισπρακτικών μηχανισμών, που θα έχουν πλέον την ευθύνη να εντοπίζουν αδήλωτα εισοδήματα, να αποδεικνύουν τη συντελεσθείσα φοροδιαφυγή και να καταλογίζουν τους αναλογούντες φόρους, χωρίς να επαναπαύονται στο «ισοπεδωτικό» αποτέλεσμα των τεκμηρίων.
Ηλεκτρονικοί έλεγχοι
Ουσιαστικά, το βάρος για τον εντοπισμό και τη σύλληψη της μικρομεσαίας φοροδιαφυγής μετατίθεται από το «δίχτυ» των τεκμηρίων στους φορολογικούς μηχανισμούς της δημόσιας διοίκησης.
Για να υπάρξει αποτέλεσμα που θα αντισταθμίσει δημοσιονομικά την απώλεια εσόδων από την κατάργηση των τεκμηρίων, θα ενισχυθούν οι έμμεσες τεχνικές ελέγχου και οι ηλεκτρονικές συναλλαγές, προκειμένου, σε συνδυασμό με τη μείωση της φορολογίας, να αποκαλύπτονται τα πραγματικά εισοδήματα.
Στο οικονομικό επιτελείο εκτιμούν ότι με τον τρόπο αυτό θα εντοπίζονται φορολογούμενοι που δηλώνουν μικρά εισοδήματα, ξοδεύουν πολύ περισσότερα και παράλληλα συντηρούν περιουσίες μεγάλης αξίας.
Αμφίβολα αποτελέσματα
Υπηρεσιακοί παράγοντες του ΥΠΟΙΚ και φοροτεχνικοί δεν συμμερίζονται αυτή την αισιοδοξία και εκτιμούν ότι η κατάργηση των τεκμηρίων είναι μια κίνηση αμφίβολης αποτελεσματικότητας: Θα ενισχύσει βέβαια την «φορολογική εμπιστοσύνη», θα δώσει στην κοινωνία την αίσθηση ελάφρυνσης των φορολογικών βαρών – αλλά δημοσιονομικά θα έχει αρνητικά αποτελέσματα.
Επισημαίνουν μάλιστα ότι θα οδηγήσει στην αντίθετη ακριβώς «αδικία» και στρέβλωση απ’ ό,τι τα τεκμήρια: «Μαζί με τα χλωρά, θα γλιτώσουν και τα ξερά».
Θα αποφύγουν δηλαδή κάποιους φόρους φορολογούμενοι με χαμηλά εισοδήματα που πιάνονται τώρα στο δίχτυ των τεκμηρίων, αλλά μαζί τους θα γλιτώσουν και οι πραγματικοί φοροφυγάδες με υψηλά πραγματικά εισοδήματα και μεγάλη περιουσία.
Πρόκειται για δεκάδες χιλιάδες ελεύθερους επαγγελματίες, επιχειρηματίες, μεγαλοϊδιοκτήτες κλπ, που μπορούσαν πάντα να κρύβουν τα εισοδήματά τους. Αυτούς η εφορία δεν είχε μέχρι τώρα κανέναν τρόπο να τους φορολογήσει, παρά μόνον βάσει τεκμηρίων. Με την κατάργηση τους, αντί να πληρώνουν φόρο θα μπορούν να διεκδικήσουν… επιδόματα και κοινωνικό τιμολόγιο ρεύματος.
Ποιούς έπιασαν τα τεκμήρια
Επισημαίνεται ότι την περασμένη χρονιά στα «δίχτυα» των τεκμηρίων έπεσαν:
- 394.461 εισοδηματίες, οι οποίοι φορολογήθηκαν για πρόσθετα εισοδήματα 1,97 δισ. ευρώ.
- 206.340 ελεύθεροι επαγγελματίες, που πλήρωσαν επιπλέον φόρους για εισοδήματα 917 εκατ. ευρώ τα οποία δεν είχαν δηλώσει
Επιβαρύνθηκαν βέβαια και φορολογούμενοι άλλων κατηγοριών (μισθωτοί, συνταξιούχοι κλπ), οι οποίοι είχαν περιουσιακά στοιχεία δυσανάλογης αξίας σε σχέση με τα εισοδήματα που δήλωναν επί σειρά ετών.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΑΔΑΕ, 697.290 μισθωτοί και 515.509 συνταξιούχοι κλήθηκαν να πληρώσουν πρόσθετο (μικρό) φόρο, επειδή βάσει τεκμηρίων (κατοχής ακινήτων, αυτοκινήτων κλπ) προέκυπτε εισόδημα μεγαλύτερο από το δηλωθέν.
Επισημαίνεται ότι τα τεκμήρια «έβγαλαν» πέρυσι συνολικό επιπλέον (μη δηλωθέν) εισόδημα 6,7 δισ. ευρώ!
Από το ποσό αυτό είναι αμφίβολο αν θα δηλωθεί πάνω από 10%-15% μετά την κατάργηση των τεκμηρίων.
