Στην καρδιά των Άνδεων του Ισημερινού, ένας μικρός βάτραχος κατάφερε να κάνει τον κόσμο να μιλήσει για τη δικαιοσύνη απέναντι στη φύση. Όχι, δεν πρόκειται για κάποιο παραμύθι – αλλά για έναν αγώνα που ενώνει βιοποικιλότητα, νομική και οικολογική αντίσταση.
Ο "Βάτραχος - Πύραυλος της Αντίστασης" (Rana Cohete Resistencia), όπως τον βάφτισαν οι κάτοικοι της κοιλάδας Intag, είναι μικρός στο μάτι, αλλά τεράστιος σε σημασία. Αυτό το είδος, που κινδυνεύει με εξαφάνιση, έγινε… ενάγων σε μια ιστορική δίκη που σταμάτησε μεγάλης κλίμακας εξορυκτικές δραστηριότητες στο φυσικό του περιβάλλον.
Μέλη της κοινότητας, επιστήμονες, νομικοί και ακτιβιστές ένωσαν τις δυνάμεις τους για να υπερασπιστούν όχι μόνο τον βάτραχο, αλλά και το ίδιο το δάσος, με βάση κάτι μοναδικό: το Σύνταγμα του Ισημερινού, που από το 2008 αναγνωρίζει επίσημα τα Δικαιώματα της Φύσης.
Όταν τα οικοσυστήματα έχουν λόγο στα δικαστήρια
Στον Ισημερινό, η φύση δεν είναι πια «αντικείμενο» προστασίας. Είναι υποκείμενο δικαίου. Έχει το δικαίωμα να «υπάρχει, να επιμένει, να διατηρείται και να αναγεννάται». Και αυτό σημαίνει ότι μπορεί να εκπροσωπείται στα δικαστήρια, ακόμη κι από ένα μικρό αμφίβιο.
Στην υπόθεση Llurimagua, οι δικηγόροι επικαλέστηκαν αυτά τα συνταγματικά δικαιώματα για να σταματήσουν μια εξορυκτική δραστηριότητα που θα κατέστρεφε ένα μοναδικό δασικό οικοσύστημα. Το δικαστήριο δικαίωσε… το δάσος – και μαζί του, τον βάτραχο.
Πέρα από τον Ισημερινό – ένα παγκόσμιο νομικό κύμα
Το νομικό μοντέλο του Ισημερινού εξαπλώνεται. Ο Βολιβιανός νόμος για τη «Μητέρα Γη», η αναγνώριση του ποταμού Whanganui στη Νέα Ζηλανδία ως νομικό πρόσωπο και οι συλλογικές διεκδικήσεις ιθαγενών στον Καναδά ακολουθούν αντίστοιχη λογική.
Οι συγγραφείς πρόσφατης μελέτης τονίζουν, ότι για να είναι ουσιαστικά αποτελεσματικά τα Δικαιώματα της Φύσης, πρέπει να στηρίζονται σε τρεις βασικές αρχές:
- Η φύση έχει ενδογενή αξία, ανεξάρτητα από τη χρησιμότητά της για τον άνθρωπο.
- Τα δικαιώματά της πρέπει να λειτουργούν ως οδηγός για νομικές και πολιτικές αποφάσεις.
- Η παραβίασή τους να έχει πραγματικές νομικές συνέπειες.
Πρωταγωνιστές από τα κάτω
Η επιτυχία στην κοιλάδα Intag δεν ξεκίνησε από κυβερνητικά γραφεία. Ξεκίνησε από ένα χωριό, μέσα σε ένα δάσος, από ανθρώπους που νοιάστηκαν για τη γη τους – και από έναν βάτραχο που έγινε σύμβολο.
Σήμερα, χάρη στις προσφυγές αυτές, τρεις μεγάλες μεταλλευτικές επενδύσεις έχουν σταματήσει και τα οικοσυστήματα έχουν προστατευθεί με δικαστικές αποφάσεις.
Δικαιοσύνη για τη φύση, έμπνευση για τον κόσμο
Όπως λέει και η Amaya Carrasco Torrontegui, μία από τις ερευνήτριες της μελέτης:
Η ιδέα των Δικαιωμάτων της Φύσης δεν είναι απλώς νομική καινοτομία. Είναι πρόσκληση να δούμε τη φύση όχι σαν πόρο, αλλά σαν κάτι ζωντανό, που αξίζει φροντίδα – κάτι που οι ιθαγενείς λαοί πάντα γνώριζαν
Και όπως προσθέτει ο Carlos Gallegos-Riofrío, βασικός συγγραφέας:
Υπάρχουν εναλλακτικοί τρόποι διακυβέρνησης του πλανήτη. Αλλά για να λειτουργήσουν, χρειάζεται η ενεργή συμμετοχή της κοινωνίας. Μόνο τότε θα μπορέσουμε να σταματήσουμε τις καταστροφικές μας πορείες
Ο μικρός βάτραχος του Ισημερινού μάς θυμίζει ότι η δικαιοσύνη για τη φύση δεν είναι ένα αφηρημένο ιδανικό. Είναι κάτι που μπορεί να ξεκινήσει εδώ, τώρα, από εμάς.
