Αναθεώρηση του Συντάγματος: Είναι ή δεν είναι αναγκαία; Και τελικά για πιο Σύνταγμα μιλάμε; Για το συνταγματική τάξη που δημιουργήθηκε το 1975 με τις σημαντικές αναθεωρήσεις του 1986 και 2001 ή για ένα επαυξημένο σύνταγμα που ενσωματώνει υποχρεώσεις τόσο του ευρωπαϊκού όσο και του διεθνούς δικαίου;
Το θέμα συζήτησε με την έναρξη του 10ου Φόρουμ των Δελφών ένα σημαντικό πάνελ, συγκροτημένο από την πρώην Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαρόπουλου, τον νυν υπουργό εξωτερικών Γιώργο Γεραπετρίτη, τον πρώην αντιπρόεδρο της κυβερνήσεως, Ευάγγελο Βενιζέλο και τον καθηγητή Δημοσίου Δικαίου της Νομικής Σχολής Αθηνών Γιώργο Δελλή.
Η κ. Σακελλαρόπουλου εξήγησε ότι εάν κάτι λειτουργεί δεν χρειάζεται να το αλλάξεις. Οι εύρυθμες λειτουργίες του συντάγματος καθορίζονται από τους δικαστές, που το σύνταγμα εγγυάται την ανεξαρτησία τους. Ακόμα και αναθεωρήσεις όπως του 1986 που αποψίλωσαν το πρόεδρο της δημοκρατίας από τις εξουσίες του εν μέσω πολιτικού αναβρασμού δεν ήταν τελικά αναγκαίες αφού ουδέποτε οι εξουσίες αυτές δεν χρησιμοποιήθηκαν καταχρηστικά δεικνύοντας έτσι την ωριμότητα του πολιτεύματος.
Επισήμανε, λοιπόν, πως ο ρόλος του Προέδρου της Δημοκρατίας είναι καθορισμένος και επουδενί δεν πρέπει να εμπλακεί σε μια αναθεωρητική συζήτηση για το περιορισμό του πρωθυπουργικόκεντρικού συστήματος που έχει δημιουργηθεί.
Ο κ. Γεραπετρίτης μίλησε για τις ανεξάρτητες αρχές. Εξήγησε ότι οι αρχές αυτές και ο τρόπος επιλογής τους δεν πρέπει να δημιουργούν ούτε ένα απλό αλισβερίσι μεταξύ των κομμάτων ούτε και φορείς άσκησης παράλληλης εκτελεστικής εξουσίας, χωρίς να είναι υπόλογες προς την βουλή και το εκλογικό σώμα όπως είναι η κυβέρνηση.
Μίλησε για την ανάγκη της μη παραγραφής της ευθύνης υπουργών αλλά και ταυτόχρονα της ανάγκης για την αναθεώρηση της λειτουργίας των προανακριτικών, ώστε να μπορούν οι δικαστές να κρίνουν ελεύθερα τους υπουργούς και τους βουλευτές κατά το δίκαιο της χώρας με άμεσες και έμμεσες αναφορές στην τραγωδία των Τεμπών.
Ο κ. Βενιζέλος στην τοποθέτηση του μίλησε για το επαυξημένο Σύνταγμα. Εξήγησε ότι το διεθνές και ενωσιακό δίκαιο συμπληρώνουν πολλά κομμάτια που δεν αναφέρονται στο εθνικό σύνταγμα -όπως έννοιες ιδιοκτησίας περιουσίας- και πως κάθε πιθανή αναθεώρηση θα πρέπει να γίνει υπό το πρίσμα του εύρους αυτού.
Τέλος ο κ.Δελλής μίλησε για την ανάγκη της συρρίκνωσης του Συντάγματος και της ρητής κατοχύρωσης της προστασίας της ελεύθερης αγοράς με αναθεώρηση του άρθρου 106. Επισήμανε όμως ότι ανεξάρτητα με τους προβληματισμούς στην Ελλάδα και χωρίς αναθεώρηση συμβαίνουν πολλά καλά πράγματα, θέση με την οποία συμφώνησε το σύνολο του πάνελ, το οποίο και επισήμανε ότι υπάρχουν ποιοτικά πολιτικά αποθεματικά εάν τελικά αποφασιστεί μια αναθεώρηση στο προσεχές μέλλον.
Γ.Λ
Αναλυτικότερα
«Το Σύνταγμα είναι εκεί και μας περιμένει να το διαβάσουμε σωστά. Έχει αυτοτέλεια και μπορεί να δώσει λύση στα προβλήματα χωρίς αναθεώρηση», σημείωσε χαρακτηριστικά η τέως Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Κατερίνα Σακελλαροπούλου, προσθέτοντας ότι αυτό που δεν αναθεωρείται εύκολα είναι οι νοοτροπίες.
Αναφερόμενη στον ρόλο του ΠτΔ, τόνισε ότι πρέπει να είναι ενωτικός και να εκφράζει το σύνολο, σημειώνοντας ότι δεν είναι θεσμικό αντίβαρο. «Αν το κρίνει το πολιτικό σύστημα έτσι, θα αναλάβει και το ρίσκο. Δεν είναι εκεί το πρόβλημά μας», είπε η κα Σακελλαροπούλου, ενώ σε σχέση με την ενδεχόμενη δημιουργία Συνταγματικού Δικαστηρίου, τάχθηκε υπέρ του προληπτικού ελέγχου συνταγματικότητας των νόμων, γιατί, όπως είπε, δεν θα είναι εύστοχη λύση η μετατροπή της Δικαιοσύνης σε ανεξάρτητη αρχή.
Ερωτηθείσα από τη συντονίστρια της συζήτησης, Φαίη Μακαντάση, Διευθύντρια Έρευνας στη diaNEOsis, για τις παρεμβάσεις που ενδεχομένως απαιτούνται στη δικαιοσύνη, απάντησε ότι κουράστηκε να ακούει πως η Δικαιοσύνη φταίει για το πρόβλημα των επενδύσεων, την ώρα που δεν υπάρχει χωροταξικός σχεδιασμός, η διοίκηση ασθενεί και η φορολογική νομοθεσία αλλάζει τακτικά. Για να καταλήξει, ότι όποια αναθεώρηση και να γίνει, δεν θα δούμε βελτίωση, αφού το πρόβλημα της δικαιοσύνης είναι πολυπαραγοντικό.
Να αποδραματοποιήσουμε τη διαδικασία αναθεώρησης του συντάγματος ζήτησε από την πλευρά του ο Υπουργός Εξωτερικών, Γιώργος Γεραπετρίτης, εξηγώντας ότι δεν απαιτείται να είναι σαρωτική ή μηδενιστική. Τάχθηκε υπέρ μιας πιο διεκδικητικής Βουλής και μιας διοίκησης που να είναι πιο κοντά στον πολίτη και πιο αξιοκρατική, σημειώνοντας ότι χρειαζόμαστε μια περισσότερο ανεξάρτητη Δικαιοσύνη.
Σε ερώτηση για τον νόμο περί ευθύνης υπουργών, απάντησε ότι στην πράξη οι προκαταρκτικές επιτροπές ιστορικά έχουν αποτύχει, καθώς μια διαδικασία με σχετική αυστηρότητα μετατρέπεται σε αμιγώς πολιτική.
Παράλληλα, εξέφρασε τις επιφυλάξεις του για τις ανεξάρτητες αρχές, λέγοντας ότι δεν θα ήθελε ένα Σύνταγμα των ανεξάρτητων αρχών. Συγκεκριμένα, είπε ότι δεν μπορούμε να αφαιρούμε ύλη από τη λογοδοτούσα κρατική εξουσία και να τη μεταφέρουμε σε ανεξάρτητες αρχές, καταλήγοντας ότι πρέπει να λειτουργούν μόνο εκεί που κρίνεται αναγκαίο, ώστε το κράτος να μην αυθαιρετεί.
Σε διαφορετικό μήκος κύματος ήταν η τοποθέτηση του Ευάγγελου Βενιζέλου, Αντιπροέδρου της Κυβέρνησης & Υπουργoύ Εξωτερικών (2013–2015), Ομότιμου Καθηγητή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης που σημείωσε ότι αναθεώρηση που να θίγει ουσιαστικά ζητήματα δεν μπορεί να γίνει, καθώς δεν υπάρχουν οι πολιτικές προϋποθέσεις για αυξημένη κοινοβουλευτική πλειοψηφία.
«Έχουμε διάθεση απαξίωσης του συντάγματος και όταν το απαξιώνουμε, δεν αντιλαμβανόμαστε πόσο μεγάλα είναι τα αναξιοποίητα κοιτάσματά του», επεσήμανε ο πρώην αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και πρώην υπουργός Εξωτερικών. Κάνοντας, μάλιστα, μια αναδρομή στις προηγούμενες αναθεωρήσεις, ξεχώρισε εκείνη του 2001, μιας και όλες οι διατάξεις ψηφίστηκαν με αυξημένη πλειοψηφία. Χαρακτήρισε το Σύνταγμα του 1975 συγκρουσιακό, με αποτέλεσμα να μην το αποδεχτούν όλες οι βασικές εκείνη την εποχή πολιτικές δυνάμεις, και εκείνο του 1986 αντικείμενο οξυτάτης σύγκρουσης με αποχώρηση της αντιπολίτευσης.
«Μπορούμε να ζήσουμε μια χαρά χωρίς αναθεώρηση», σημείωσε και ο Γιώργος Δελλής, Καθηγητής Δημοσίου Δικαίου στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, προσθέτοντας «αν προχωρήσουμε, η αγωνία είναι μήπως ξεκινήσει η αναθεωρητική συζήτηση και σπρώξουμε τον κόσμο στον αντισυστημισμό». Διευκρίνισε ότι ενδεχόμενη βελτίωση δεν αφορά μόνο προσθήκες αλλά και συρρίκνωση κάποιων υπερβολών.
Ερωτηθείς για τη σύνδεση του συντάγματος με την οικονομία, είπε ότι πολλές κρίσιμες συνταγματικές αρχές έρχονται μέσω Βρυξελλών, φέρνοντας ως παράδειγμα το άρθρο 106 για τον ρόλο του κράτους στην οικονομία που δεν έχει αλλάξει ποτέ και ζητώντας, αν γίνει αναθεώρηση, να πούμε το αυτονόητο, ότι το κράτος συντονίζει την οικονομία σε ένα μοντέλο ελεύθερης αγοράς.
