Κατά ένα έτος μετατίθεται χρονικά η διασύνδεση των Δωδεκανήσων και των νησιών του βορειοανατολικού Αιγαίου με το ηπειρωτικό σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας της Ελλάδας, σε μια περίοδο που το μεγάλο «θέλω» της αυτοδιοίκησης στα νησιά είναι η σύνδεση με τον εθνικό κορμό, ώστε να διασφαλιστεί η ενεργειακή δημοκρατία, όπως το θέτει ο δήμαρχος Χίου, Ιωάννης Μαλαφής.
Την ίδια στιγμή και παρότι στα νησιά λειτουργούν εκατοντάδες σταθμοί Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ), η συμμετοχή τους στην εγκατεστημένη ισχύ είναι χαμηλή, μόλις 15%, γεγονός που αναδεικνύει την ανάγκη για άμεση ανάληψη δράσης. Τα παραπάνω επισημάνθηκαν σήμερα, στη Θεσσαλονίκη, κατά τη διάρκεια εκδήλωσης που διοργάνωσε η Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων (ΡΑΑΕΥ), στο πλαίσιο του συνεδρίου «Helexpo Dialogues» και με την ευκαιρία των εκθέσεων «Forward Green» και «Renewable EnergyTech».
Παρουσιάζοντας το χρονοδιάγραμμα για τη διασύνδεση των Μη Διασυνδεμένων Νησιών (ΜΔΝ), βάσει του σχετικού προγράμματος του ΑΔΜΗΕ για το 2025-2034 και του αναθεωρημένου Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ), η ειδική επιστήμονας της ΡΑΑΕΥ, Ελένη Στεργιοπούλου, γνωστοποίησε: «Η διασύνδεση των νότιων και δυτικών Κυκλάδων ολοκληρώνεται στο τέλος του 2025. Των Δωδεκανήσων ολισθαίνει κατά ένα έτος και αναμένεται να ολοκληρωθεί το 2029. Η ολοκλήρωση της διασύνδεσης των νησιών στο Βορειοανατολικό Αιγαίο επίσης ολισθαίνει και αναμένεται το 2030, ενώ η διασύνδεση της Κρήτης με την Αττική αναμένεται να μπει σε εμπορική λειτουργία το 2026. Στις Κυκλάδες, στο πλαίσιο της τρέχουσας φάσης, έχει ήδη διασυνδεθεί η Νάξος με τη Σαντορίνη και αναμένεται να διασυνδεθούν η Θήρα με τη Φολέγανδρο, η Φολέγανδρος με τη Μήλο, η Μήλος με τη Σέριφο και η Σέριφος με την Αττική ώς το τέλος του 2025».
Κατά την κα Στεργιοπούλου, τα μη διασυνδεμένα νησιά είναι σήμερα 44, που συνιστούν 28 αυτόνομα ηλεκτρικά συστήματα, τα οποία είναι στην πλειονότητά τους μικρά. «Τα μη διασυνδεμένα συνεχίζουν να ηλεκτροδοτούνται με καύσιμο πετρέλαιο από τοπικούς σταθμούς παραγωγής της ΔΕΗ. Λειτουργούν 30 θερμικοί σταθμοί τη ΔΕΗ και 696 σταθμοί ΑΠΕ. Παρά το πλήθος των σταθμών ΑΠΕ ωστόσο, η συμμετοχή τους στην εγκατεστημένη ισχύ είναι μόλις 15%. Συνίσταται κυρίως σε αιολικά πάρκα, λιγότερο σε φωτοβολταϊκά και αυτοπαραγωγή από φωτοβολταϊκά, ενώ υπάρχουν μόνο δύο υβριδικοί σταθμοί, σε Ικαρία και Κάλυμνο. Η χαμηλή συμμετοχή των ΑΠΕ στα ΜΔΝ συνδέεται με τους περιορισμούς που συνεπάγεται η απαραίτητη λειτουργία θερμικών σταθμών και των μονάδων τους, που εγγυώνται κατά κανόνα την ασφάλεια εφοδιασμού των νησιών. Επομένως, η διασύνδεση με το εθνικό σύστημα μεταφοράς ενέργειας είναι κομβικής σημασίας για την απελευθέρωση ηλεκτρικού χώρου, ώστε να υπάρξει μεγαλύτερη ανάπτυξη έργων ΑΠΕ. Αν αυτό συμβεί, θα σημαίνει αποφασιστική μείωση του κόστους παραγωγής στα νησιά, δηλαδή μείωση χρεώσεων των υπηρεσιών κοινής ωφελείας, δηλαδή άμεσο όφελος για καταναλωτές» εξήγησε η κα Στεργιοπούλου, σύμφωνα με την οποία έχουν διασυνδεθεί 12 νησιά -και η Κρήτη. Ωστόσο, θα παραμείνουν χωρίς διασύνδεση επτά, ο Αγιος Ευστράτιος, τα Αντικύθηρα, η Αστυπάλαια, η Γαύδος, οι Οθωνοί, η Ερεικούσα και η Μεγίστη, καθώς βάσει οικονομοτεχνικής μελέτης, που διεξήχθη το 2019, έγινε σαφές πως είναι συμφερότερο αυτά τα νησιά να παραμείνουν αυτόνομα ηλεκτρικά συστήματα, παρά να διασυνδεθούν με το ηπειρωτικό σύστημα, λόγω κόστους.
Το παράδειγμα της Χίου, ο «βραχνάς» του ενεργειακού χώρου και η ενεργειακή δημοκρατία
«(Στο θέμα των διασυνδέσεων) πρέπει να πάμε στοιχισμένοι και με έναν βηματισμό, ηπειρωτική και νησιωτική Ελλάδα, γιατί αυτή είναι η ενεργειακή δημοκρατία. Υπάρχει χάσμα και πρέπει μαζί να το κλείσουμε, για αυτό είναι απαραίτητη η όσο το δυνατόν πιο ταχεία διασύνδεση με τον εθνικό κορμό. 'Ενα νησί όπως η Χίος, που έχει κουλτούρα και παράδοση και θέλει τις ΑΠΕ εδώ και δεκαετίες, έχει σήμερα εγκλωβιστεί, γιατί δεν υπάρχει (ελεύθερος) ενεργειακός χώρος. Η ενεργειακή μετάβαση, η διείσδυση των ΑΠΕ και η απανθρακοποίηση των νησιωτικών ηλεκτρικών συστημάτων αποτελούν κρίσιμες προκλήσεις. Τα περισσότερα από τα νησιά εξακολουθούν να εξαρτώνται από εισαγόμενα ορυκτά καύσιμα για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας» σημείωσε ο κ.Μαλαφής.
«Επί δεκαετίες ζητάμε θεσμοθετημένο ενεργειακό χώρο. Φυσιολογικά και δημοκρατικά θα έπρεπε να είχε θεσμοθετηθεί για τους ΟΤΑ ζωτικός ενεργειακός χώρος, για να καταπολεμείται η ενεργειακή φτώχεια. Το αίτημα αυτό το ακούν όλες οι κυβερνήσεις με τον ίδιο τρόπο: δεν το ακούν (...)Για να υπάρχει κοινωνική συναίνεση (στις επενδύσεις ΑΠΕ) πρέπει να δοθεί ζωτικός ενεργειακός χώρος στους ΟΤΑ, για να μπορέσουν να πείσουν την κοινωνία για τη συμμετοχικότητα και να μπορέσουν να γίνουν μεγάλες επενδύσεις. Αυτό είναι το πρώτο βήμα, για να γίνει σωστά το δεύτερο» υποστήριξε.
Κατά τον κ.Μαλαφή, η μεγιστοποίηση της διείσδυσης των ΑΠΕ στη Χίο, το πέμπτο μεγαλύτερο νησί της Ελλάδας με έκταση 842 τετραγωνικά χιλιόμετρα και ακτογραμμή 213 χλμ, δεν είναι απλά ένα τεχνικό ζήτημα, αλλά ένα στρατηγικό βήμα για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και του κόστους ενέργειας, τη βιώσιμη ανάπτυξη και την προστασία περιβάλλοντος. «Το 2023 είχαμε παραγωγή περίπου 185.000 ΜWh (μεγαβατώρες), εκ των οποίων το 83% προέρχεται από το εργοστάσιο της ΔΕΗ και το 17% από ΑΠΕ, την ίδια στιγμή που στην υπόλοιπη Ελλάδα, τη διασυνδεμένη, ο μέσος όρος ήταν 57% από ΑΠΕ. Με τόσο μεγάλο χάσμα δεν καταπολεμάς την ενεργειακή φτώχεια, ούτε πετυχαίνεις ενεργειακή δημοκρατία (...) Και βεβαίως το κόστος της ενέργειας ήταν (για τη Χίο) 262 ευρώ/μεγαβατώρα, ενώ ο μέσος όρος στην υπόλοιπη Ελλάδα ήταν 120 ευρώ» υπογράμμισε και πρόσθεσε πως η μεγαλύτερη διείσδυση των ΑΠΕ δεν απαιτεί μόνο τεχνικές λύσεις αλλά και εφαρμογή κατάλληλων πολιτικών για την προσέλκυση επενδύσεων.
Περιορισμένα είναι τα περιθώρια διασύνδεσης ισχύος για νέες συνδέσεις ΑΠΕ σε πολλά από τα μη διασυνδεμένα νησιά, λόγω τεχνολογικών και περιβαλλοντικών παραμέτρων και εξαιτίας της ανάγκης να διασφαλιστεί η αξιόπιστη λειτουργία των ηλεκτρικών συστημάτων και η ευστάθεια του ηλεκτρικού δικτύου, όπως επισήμανε ο αντιπρόεδρος της ΡΑΑΕΥΥ (Κλάδος ενέργειας), Δημήτρης Φούρλαρης. «Οφείλουμε να αξιοποιήσουμε κάθε διαθέσιμη τεχνολογική λύση -αποθήκευση ενέργειας, ευέλικτες μορφές παραγωγής, έξυπνες δικτυακές υποδομές- για την περαιτέρω διείσδυση των ΑΠΕ. Το σπουδαιότερο όμως είναι ότι η ενεργειακή μετάβαση δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς τη συναίνεση και τη στήριξη των τοπικών κοινωνιών» τόνισε και συμπλήρωσε πως τα καινοτόμα έργα, πιλοτικά και εμβληματικά, που έχουν ήδη γίνει σε νησιά, «μας έχουν ήδη αποδείξει ότι η συνδυαστική αξιοποίηση των ΑΠΕ με αποθήκευση ενέργειας και των έξυπνων δικτύων μπορεί να εξασφαλίσει καθαρή, αξιόπιστη και οικονομικά αποδοτική ενέργεια. Αυτά τα παραδείγματα πρέπει να γίνουν πυξίδα για την ευρύτερη εφαρμογή βιώσιμων ενεργειακών λύσεων σε όλη τη χώρα».
Ένα από τα πιο καινοτόμα ρυθμιστικά πλαίσια σε παγκόσμιο επίπεδο διαθέτει -με τον κώδικα διαχείρισης ΜΔΝ- η Ελλάδα, όπως επισήμανε ο ειδικός επιστήμονας Διονύσιος Παπαχρήστου, ο οποίος αναφέρθηκε επίσης στον ειδικό μηχανισμό στήριξης για τους υβριδικούς σταθμούς στα νησιά, αλλά και στις δύο μεγάλες πρωτοβουλίες που βρίσκονται σε εξέλιξη: η πρώτη είναι το πρόγραμμα «ΕU Clean Energy 2030», με τη συμμετοχή 30 νησιών της Ευρώπης, εκ των οποίων τα έξι στην Ελλάδα (Αστυπάλαια, Ικαρία, Λέσβος, Μεγίστη, Τήλος και Ψαρά), που έχουν ως στόχο το 100% της ενέργειας να προέρχεται από ΑΠΕ ώς το 2030. Και η δεύτερη είναι η «GReco ISLANDS», με στόχο να μειωθούν κατά τουλάχιστον 55% οι εκπομπές αερίων θερμοκηπίου ώς το 2030. Η πρωτοβουλία αυτή αφορά 39 νησιά στην Ελλάδα, περίπου 218 οικισμούς, σχεδόν 40.000 κατοίκους και 4500 μαθητές._
ΑΠΕ-ΜΠΕ
