Το κλείσιμο ενός μεγάλου κύκλου αποσταθεροποίησης της ελληνικής τραπεζικής αγοράς, που έφερε στους Έλληνες δανειολήπτες, επιχειρήσεις και νοικοκυριά, κόστη δανεισμού κατά πολύ υψηλότερα από τον μέσο όρο της ευρωζώνης, θα σηματοδοτήσει η αναμενόμενη ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας μετά τις εκλογές της 25ης Ιουνίου, όπως εκτιμούν τραπεζικά στελέχη.
Η επιστροφή στην επενδυτική βαθμίδα (investment grade) των οίκων πιστοληπτικής αξιολόγησης πιθανότατα θα γίνει με μια αναβάθμιση από τον καναδικό οίκο DBRS Morningstar και αναμένεται να ακολουθήσουν οι S&P, Fitch και, τελευταία, η Moody's. Έστω και με έναν οίκο να δίνει αξιολόγηση επενδυτικής βαθμίδας, η Ελλάδα θα θεωρείται ότι την έχει ανακτήσει, σύμφωνα με τους κανονισμούς της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.
Μέσα από αυτή την πορεία αναβάθμισης της αξιολόγησής της, η ελληνική οικονομία ουσιαστικά θα επανέλθει στο ίδιο σημείο όπου βρισκόταν στα πρώτα χρόνια της συμμετοχής της στη νομισματική ένωση, πριν έλθει η διεθνής οικονομική κρίση και η κατάρρευση της εθνικής οικονομίας το 2009 - 2010, μετά την οποία η αξιολόγηση της χώρας έπεσε ακόμη και στη βαθμίδα της «επιλεκτικής χρεοκοπίας» ("selective default"), για να αρχίσει μια αργή ανάκαμψη τα τελευταία χρόνια.
Όπως σημειώνουν τραπεζικά στελέχη, η επάνοδος στην επενδυτική βαθμίδα σηματοδοτεί τη μείωση του κόστους δανεισμού συνολικά για την οικονομία, από το Δημόσιο μέχρι τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά. Πρόκειται για μια επιστροφή στην κανονικότητα του δανεισμού εντός ευρωζώνης, που σήμερα φαίνεται πολύ μακρινή, καθώς οι περισσότεροι θυμούνται μόνο τα τελευταία χρόνια της κρίσης, όπου τα ελληνικά επιτόκια δανεισμού είχαν ξεφύγει σε επίπεδα πολύ υψηλότερα από τον μέσο όρο της ευρωζώνης -μάλιστα, λίγοι κατάφερναν να βρουν πρόσβαση σε δανεισμό, αφού οι τράπεζες είχαν κλείσει τις στρόφιγγες.
Τα πράγματα ήταν πολύ διαφορετικά, όμως, πριν την περιπέτεια που άρχισε το 2009 και ήδη η δυναμική που αναπτύσσεται στην τραπεζική αγορά δείχνει ότι η ψαλίδα στο κόστος δανεισμού Ελλάδας και ευρωζώνης έχει αρχίσει να κλείνει:
Σε ό,τι αφορά το κόστος δανεισμού των νοικοκυριών (μέσο κόστος καταναλωτικών δανείων, καρτών και στεγαστικών) τα επιτόκια στην Ελλάδα ήταν ευθέως συγκρίσιμα στα πρώτα χρόνια συμμετοχής της χώρας στην ευρωζώνη. Μάλιστα, τον Σεπτέμβριο του 2008, το μέσο επιτόκιο στην ευρωζώνη (5,55%) ήταν υψηλότερο από το αντίστοιχο ελληνικό (5,04%). Η ψαλίδα άνοιξε πολύ από το 2016 και μετά, αλλά το τελευταίο διάστημα κλείνει και πάλι, με το επιτόκιο στην ευρωζώνη τον Μάρτιο να διαμορφώνεται σε 3,37% και στην Ελλάδα σε 3,79%.
Το μέσο επιτόκιο δανεισμού των νοικοκυριών
Για τις επιχειρήσεις, ο δανεισμός ήταν πάντα ακριβότερος από τον μέσο όρο της ευρωζώνης. Τον Οκτώβριο 2008 η διαφορά είχε μειωθεί αρκετά, με το ελληνικό επιτόκιο στο 7,12% και το ευρωπαϊκό στο 6,01%. Τον Δεκέμβριο του 2011, το ελληνικό επιτόκιο είχε εκτιναχθεί πάνω από το 7%, έναντι 3,72% στην ευρωζώνη. Το τελευταίο διάστημα η διαφορά κλείνει, καθώς η ομαλότητα στην ελληνική οικονομία έχει αποκατασταθεί και βαδίζει προς την επενδυτική βαθμίδα. Τα στοιχεία για τον Μάρτιο έδειξαν ότι το μέσο επιτόκιο στην Ελλάδα ήταν 5,59%, έναντι 4,22% στην ευρωζώνη.
Το μέσο επιτόκιο στα επιχειρηματικά δάνεια
Εκεί που φαίνονται, όμως, οι τεράστιες διαφορές που έχει το κόστος δανεισμού σε μια χώρα που στερείται επενδυτικής βαθμίδας από το αντίστοιχο κόστος των χωρών της ευρωζώνης που έχουν όλες αυτή την αξιολόγηση είναι στα μακροπρόθεσμα επιτόκια δανεισμού επιχειρήσεων και νοικοκυριών, όπως τα καταγράφει η ΕΚΤ. Τον Δεκέμβριο του 2020, το μακροπρόθεσμο επιτόκιο για τον ιδιωτικό τομέα στην ευρωζώνη ήταν μόλις 1,36%, ενώ στην Ελλάδα ήταν 7%. Στα χρόνια πριν το ξέσπασμα της μεγάλης κρίσης, οι ιδιαφορές ήταν πολύ μικρές. Μάλιστα, τον Φεβρουάριο του 2007 τα μακροπρόθεσμο επιτόκιο Ελλάδας και ευρωζώνης ήταν ακριβώς ίσο, στο 4,74%. Πάντως, όσο η κατάσταση στην οικονομία εξομαλύνεται, η διαφορά έχει μειωθεί σημαντικά και, τον Μάρτιο 2023, το επιτόκιο στην ευρωζώνη ήταν 3,59%, έναντι 4,61% στην Ελλάδα.
Το μακροπρόθεσμο επιτόκιο δανεισμού στον ιδιωτικό τομέα
Η επάνοδος στην επενδυτική βαθμίδα, τονίζουν τραπεζικά στελέχη, θα είναι το επιστέγασμα της πολυετούς προσπάθειας και σταθεροποίηση και ανάκαμψη της οικονομίας και θα οδηγήσει στην επιστροφή των διαφορών στα επιτόκια περίπου στα επίπεδα που βρίσκονταν πριν την κρίση του 2009 - 2010 και την υποβάθμιση της οικονομίας στην κατηγορία "junk" («σκουπίδια»).
