Η διεθνής αντίδραση στις ισραηλινές επιχειρήσεις στη Γάζα έχει αλλάξει απότομα τους τελευταίους μήνες: από συγκρατημένη υποστήριξη σε πολλούς δυτικούς συμμάχους, η ρητορική έχει γίνει έντονα επικριτική και ορισμένοι ηγέτες προχωρούν πλέον σε πρακτικές κινήσεις -αναγνωρίσεις, οικονομικές αποφάσεις και διπλωματικές πιέσεις- που στέλνουν μήνυμα δυσαρέσκειας προς την κυβέρνηση του Τελ Αβίβ.
Το ερώτημα που κυριαρχεί είναι γιατί και πότε επήλθε αυτό το «σημείο καμπής».Οι παράγοντες που οδήγησαν στην κλιμάκωση της κατακραυγής είναι πολλαπλοί και αλληλοσυνδεόμενοι.
Πρώτον, η ανθρωπιστική κρίση στην Γάζα, με μαζικές καταστροφές, εκτεταμένη απώλεια ζωών και σοβαρή έλλειψη τροφίμων και ιατρικών αγαθών, έχει συγκλονίσει κοινή γνώμη και κυβερνήσεις. Εκθέσεις ανθρωπιστικών οργανώσεων και διεθνών μέσων μιλούν για κοινωνία «στα πρόθυρα της κατάρρευσης», μια εικόνα που επιδεινώνει την πολιτική πίεση σε ηγέτες που παραδοσιακά στήριζαν το Ισραήλ.
Δεύτερον, μια σειρά στρατηγικών κινήσεων του Ισραήλ, όπως σχέδια για ευρύτερο έλεγχο περιοχών της Γάζας, η κίνηση προς μεγαλύτερη στρατιωτική παρουσία εντός αστικών κέντρων και ο αποκλεισμός διασυνοριακών σημείων εισόδου της ανθρωπιστικής βοήθειας, επισήμως ανησύχησαν συμμάχους που πριν λειτουργούσαν πιο επιεικώς. Πρακτικές όπως η πρόθεση για στρατιωτικό έλεγχο διαρκείας σε περιοχές της Γάζας έγιναν «σπινθηροβόλα» σημεία αντιπαράθεσης, ιδίως όταν συνδυάστηκαν με αναφορές για θανάτους αμάχων και διακοπή ζωτικών προμηθειών.
Τρίτον, το πολιτικό κόστος στο εσωτερικό πολλών δυτικών χωρών αυξήθηκε, με μαζικές διαδηλώσεις, κινητοποίηση ακτιβιστών και πίεση από βουλευτές προς κυβερνήσεις να λάβουν μέτρα. Η αυξανόμενη κοινωνική δυσαρέσκεια οδήγησε μερικές κυβερνήσεις να λάβουν συμβολικές, αλλά σημαντικές αποφάσεις, όπως η πρόθεση ή η ανακοίνωση για αναγνώριση παλαιστινιακού κράτους, ή ακόμη και οι κινήσεις δημόσιων φορέων προς αποεπένδυση από ισραηλινές εταιρείες.
Αυτές οι κινήσεις, πέρα από το συμβολικό τους βάρος, στέλνουν οικονομικά και πολιτικά σήματα που έχουν πραγματικό αντίκτυπο.
Μερικά κρίσιμα επεισόδια φαίνεται ότι επιτάχυναν αυτήν την στροφή. Η απόφαση ισραηλινών δυνάμεων να επιχειρήσουν ευρύτερο έλεγχο σε πυκνοκατοικημένες περιοχές, μαζί με τις συνεχιζόμενες αναφορές για πολιτικό-στρατιωτικές πρακτικές που έθεσαν τους αμάχους σε κίνδυνο, αποτέλεσαν το «καύσιμο» που μετέτρεψε τη δημόσια απογοήτευση σε κυβερνητική δράση σε κράτη όπως η Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο, ο Καναδάς και πρόσφατα η Αυστραλία. Οι ηγέτες αυτών των χωρών, υπό ενδοκοινοβουλευτική και κοινωνική πίεση, άρχισαν να διαφοροποιούν τη ρητορική και την πολιτική τους στάση.
Από νομική και διπλωματική σκοπιά, η άνοδος των κατηγοριών περί παραβιάσεων του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου, που διατυπώθηκαν από ΜΚΟ, ακαδημαϊκούς και ορισμένους διεθνείς φορείς, ενίσχυσε το επιχείρημα όσων ζητούν σκληρότερα μέτρα.
Κυβερνήσεις που μέχρι πρόσφατα αντικειμενικά στήριζαν το Ισραήλ, πλέον καλούνται να απαντήσουν σε εσωτερικές και διεθνείς πιέσεις: είτε με διπλωματικές επιπλήξεις, είτε με περιορισμένες κυρώσεις, είτε με συμβολικές κινήσεις όπως αναγνωρίσεις της παλαιστινιακής κρατικής υπόστασης.
Οι οικονομικές συνέπειες αρχίζουν να γίνονται εμφανείς. Μεγάλες θεσμικές κινήσεις, όπως οι αποφάσεις για αποεπενδύσεις ή το ψαλίδισμα θέσεων σε ισραηλινές εταιρείες από δημόσια χαρτοφυλάκια, δείχνουν ότι η διεθνής κατακραυγή δεν είναι μόνο ηθική αλλά και οικονομική. Τέτοιες ενέργειες αυξάνουν τη διεθνή πολιτική πίεση και θέτουν ερωτήματα για τη μακροπρόθεσμη πολιτική στήριξη που θα λαμβάνει το Τελ Αβίβ.
Τι σημαίνει αυτό για το μέλλον; Για την ώρα, φαίνεται πως βρισκόμαστε σε μια φάση όπου οι ισορροπίες εμπιστοσύνης μεταξύ Ισραήλ και ορισμένων παραδοσιακών συμμάχων δοκιμάζονται.
Η διπλωματία πιθανότατα θα επιχειρήσει να «χαλιναγωγήσει» την κρίση με διαπραγματεύσεις, μεσολαβήσεις και ενδεχομένως πακέτα ανθρωπιστικής πρόσβασης, προκειμένου να αποφευχθεί περαιτέρω απομόνωση. Όμως, αν οι πολεμικές επιχειρήσεις συνεχίσουν με ρυθμούς και μεθόδους που προκαλούν εκτεταμένες ανθρωπιστικές ζημίες, το διεθνές κόστος (πολιτικό, οικονομικό και νομικό) για το Ισραήλ θα αυξάνεται.
Το «σημείο καμπής» για τη Γάζα δεν ήταν ένα μόνο γεγονός, αλλά ένα συσσωρευμένο μείγμα άμεσων ανθρωπιστικών εικόνων, στρατιωτικών επιλογών, που θεωρήθηκαν υπέρμετρες από πολλούς παρατηρητές και πολιτικής/κοινωνικής πίεσης στη Βόρεια Αμερική, την Ευρώπη και άλλες περιοχές.
Όταν αυτά συνέπεσαν με ενεργές πολιτικές αποφάσεις, αναγνωρίσεις, αποεπενδύσεις και έντονες δημόσιες δηλώσεις ηγετών, το αποτέλεσμα ήταν να μεταβληθεί η διεθνής συναίνεση σε αυξανόμενη αποστασιοποίηση και κατακραυγή.
