Πότε έγινε ο Superman τόσο αμφιλεγόμενος; Με αυτό το ερώτημα ξεκινά το εκτενές και βαθιά αναλυτικό άρθρο του Βασίλη Κ. Πόζιου (Vasilis K. Pozios), ψυχιάτρου και ειδικού στη διασύνδεση ψυχικής υγείας, ποπ κουλτούρας και βίας, στο The Hollywood Reporter. Με αφορμή τη νέα κινηματογραφική εκδοχή του υπερήρωα που σκηνοθετεί ο Τζέιμς Γκαν και ενσαρκώνει ο Ντέιβιντ Κόρενσγουετ, ο B. Πόζιος εξετάζει πώς ο πιο εμβληματικός ήρωας της αμερικανικής μυθολογίας μετατράπηκε σε σύγχρονο πολιτισμικό πεδίο μάχης.
Όπως επισημαίνει ο Πόζιος, η πρόσφατη ταινία άνοιξε νέο κύκλο αντιπαραθέσεων, από θεωρίες για πολιτικές αλληγορίες μέχρι αιχμηρές συζητήσεις για την "ταυτότητα" του Superman – με ακραία παραδείγματα όπως την ανάρτηση του Λευκού Οίκου στο X με AI-generated εικόνα του Ντόναλντ Τραμπ ως Superman. Όμως, όπως μας υπενθυμίζει ο συγγραφέας, οι πολιτισμικές επιθέσεις στον Άνθρωπο από Ατσάλι δεν είναι καινούργιο φαινόμενο.
Ο «ανήθικος» Superman του 1954
Ο Πόζιος μας γυρίζει πίσω στο 1954, όταν ο ψυχίατρος Φρέντρικ Γουέρθαμ (Fredric Wertham) δημοσίευσε το βιβλίο "Seduction of the Innocent", ένα μανιφέστο κατά των κόμικς, στο οποίο χαρακτήριζε τα comics αιτία νεανικής παραβατικότητας και ηθικής παρακμής.
Ο Γουέρθαμ, παρά το αντιφασιστικό του προφίλ, κατηγόρησε ακόμη και τον Superman ότι ενσαρκώνει φασιστικά ιδεώδη, συγκρίνοντας το διάσημο "S" στο στήθος του με το λογότυπο των SS των Ναζί. Ο ήρωας, σύμφωνα με εκείνον, προωθούσε την ιδέα ότι μόνο ένας υπεράνθρωπος μπορεί να φέρει δικαιοσύνη, καλλιεργώντας μια ψευδή αίσθηση παντοδυναμίας στα παιδιά.
Οι καταγγελίες του Γουέρθαμ οδήγησαν σε κοινοβουλευτικές ακροάσεις και τελικά στην ίδρυση του "Comics Code Authority", μιας άτυπης λογοκριτικής επιτροπής για τα κόμικς, που επέβαλε κανόνες ηθικής και διδακτισμού στους ήρωες.
Όπως εξηγεί ο Πόζιος, αυτός ο κώδικας ήταν που τελικά «επανεφηύρε» τον Superman ως πρότυπο ηθικής ακεραιότητας και ανθρωπισμού — την εικόνα που καθιέρωσε ο Κρίστοφερ Ριβ το 1978 και στην οποία βασίζεται και ο νέος Superman του Γκαν.
Ο Superman ως σύμβολο – ή στόχος;
Ο Πόζιος δεν μένει όμως μόνο στο παρελθόν. Παρατηρεί πώς σήμερα, από δεξιούς εθνικιστές που ιδιοποιούνται τον Punisher μέχρι αριστερές φωνές που επαναπλαισιώνουν χαρακτήρες όπως ο Luigi του Super Mario ως αντικαθεστωτικά σύμβολα, ο Superman κινδυνεύει εκ νέου να γίνει "όπλο" σε πολιτικές συγκρούσεις. Ιδιαίτερα ανησυχητική είναι η προοπτική ότι ο χαρακτήρας θα περάσει σε δημόσιο τομέα (public domain) το 2034, αφήνοντας τον ελεύθερο για κάθε είδους «επαναπροσδιορισμό».
Ωστόσο, όπως επισημαίνει με συγκρατημένη αισιοδοξία ο Πόζιος, η νέα ταινία δείχνει ότι η ταπεινή καλοσύνη του Superman εξακολουθεί να αγγίζει το κοινό, σε μια εποχή γεμάτη ήρωες που τρέφονται από θυμό, εγωπάθεια και αυταρχισμό.
«Σε έναν κόσμο όπου η καλοσύνη θεωρείται παρωχημένη, ίσως ο Superman είναι ακριβώς ό,τι χρειαζόμαστε», γράφει χαρακτηριστικά ο Πόζιος, αναδεικνύοντας την επικαιρότητα ενός ήρωα που πολλοί είχαν ξεγράψει ως "ξεπερασμένο".
* Ο Vasilis K. Pozios είναι ιατροδικαστικός ψυχίατρος και έχει γράψει για τη διασταύρωση ψυχικής υγείας, ποπ κουλτούρας και κοινωνικής βίας σε μέσα όπως The New York Times, Wired και The Daily Beast.
