Η «στροφή» ήταν ανέκαθεν μια ακατάλληλη λέξη για να περιγράψει τη μεταφορά της αμερικανικής προσοχής στην Ασία. Κι αυτό, γιατί παραπέμπει σε αθλητικούς αγώνες, ενώ μια τέτοια επική διαδικασία δεν μπορεί παρά να είναι αργή, ακανόνιστη και να διακόπτεται από διάφορα γεγονότα.
Όταν συμβαίνουν τέτοια γεγονότα - ο πόλεμος Ρωσίας και Ουκρανίας, η κατάρρευση της Συρίας -, μια στροφή προς τον Ειρηνικό μοιάζει εκκεντρική. Προς το τέλος της προεδρίας του, ο Μπαράκ Ομπάμα μόλις και μετά βίας κοίταζε ανατολικότερα από την Καμπούλ.
Αυτή την εβδομάδα, πάντως, η Αμερική και η Κίνα διαπραγματεύονται τις εμπορικές τους σχέσεις ύστερα από μια σύγκρουση που κράτησε δύο χρόνια. Την ερχόμενη εβδομάδα, ο αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ θα συναντήσει τον βορειοκορεάτη ομόλογό του Κιμ Γιονγκ Ουν στο Ανόι για δεύτερη φορά σε διάστημα εννέα μηνών. Τον περασμένο μήνα, ο Τραμπ υπέγραψε την παροχή επιπλέον πόρων για την αμερικανική παρουσία στην ανατολική και νοτιοανατολική Ασία.
Στο μεταξύ, η αμερικανική κυβέρνηση δείχνει επιδεικτική αδιαφορία για την Ευρώπη, όπως φάνηκε και στη διάσκεψη της περασμένης εβδομάδας στο Μόναχο, ενώ ετοιμάζεται να αποσύρει τις δυνάμεις της από τη Μέση Ανατολή.
Όλα αυτά τα γεγονότα παραπέμπουν σε εκείνη την περιβόητη «στροφή» ή, για να χρησιμοποιήσουμε μια λέξη που άρεσε στον Ομπάμα, σε μια «αλλαγή ισορροπιών». Είναι δύσκολο να το αξιολογήσουμε, γιατί έχουμε να δούμε δύο διαδοχικούς προέδρους τόσο διαφορετικούς μεταξύ τους από την εποχή του Χέρμπερτ Χούβερ και του Φράνκλιν Ρούσβελτ, αλλά ο Τραμπ δείχνει να ακολουθεί μια από τις ιδέες που σημάδεψε τον προκάτοχό του. Και τυχαίνει να είναι η ιδέα με τις μεγαλύτερες επιπτώσεις στον πλανήτη.
Στην πραγματικότητα, η στροφή προς την Ασία είχε ξεκινήσει από τον υιό Μπους. Επί προεδρίας του αποφασίστηκε η Συνεργασία του Ειρηνικού (την οποία ο Τραμπ απέρριψε, στην πιο περίεργη ίσως ενέργειά του στην εξωτερική πολιτική) και η πυρηνική συνεργασία με την Ινδία. Αν δεν είχαν σημειωθεί οι επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, η προσέγγιση με την Κίνα θα ήταν ο καθοριστικός παράγων της προεδρίας του υιού Μπους.
Με άλλα λόγια, η αμερικανική εξωτερική πολιτική είναι πιο συνεπής απ’ ό,τι νομίζουμε. Υπάρχει μια σαφής τάση προς την Κίνα, αρχικά ως προς τις προθέσεις, και εσχάτως ως προς τις πράξεις. Και οι σύμμαχοι των ΗΠΑ στην Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή το βλέπουν. Το λάθος τους είναι ότι το θεωρούν καπρίτσιο ενός προέδρου, ενώ είναι κάτι διαρθρωτικά αναπόφευκτο. Οι περισσότεροι θεωρούν ότι το τρίγωνο ΗΠΑ, Ευρώπη, Μέση Ανατολή αποτελεί ένα αιώνιο γνώρισμα αυτού του πλανήτη, ενώ δεν είναι παρά το προϊόν κάποιων εξελίξεων στα μέσα του 20ού αιώνα.
Ο διάδοχος του Τραμπ θα είναι αναμφίβολα πιο ευγενής απέναντι σε αυτούς τους συμμάχους. Όμως ο αναπροσανατολισμός προς την Ασία θα συνεχιστεί. Οι λόγοι είναι πολιτικογεωγραφικοί, όπως είναι και δημογραφικοί: το ποσοστό των Αμερικανών ασιατικής καταγωγής στον αμερικανικό πληθυσμό αυξάνεται.
Η αμερικανική ανάμιξη στην Ασία θεωρείται τάση του 21ου αιώνα. Όμως οι αμερικανικές δυνάμεις βρίσκονταν στη Σουμάτρα και τις Φιλιππίνες πολύ πριν βρεθούν στη Νορμανδία και τον Κόλπο. Με εξαίρεση τους παγκοσμίους πολέμους (από τους οποίους ο δεύτερος ξεκίνησε και τελείωσε για τις ΗΠΑ στην Ασία), οι πιο φονικές εξωτερικές συγκρούσεις στην αμερικανική ιστορία ήταν η Κορέα και το Βιετνάμ. Η στροφή προς την Ασία είναι μια στροφή πίσω προς την Ασία.
Αυτό που βλέπουμε είναι το μεταβατικό κόστος αυτής της πορείας: φιλίες να διαλύονται και μια έντονη αίσθηση ρευστότητας. Όμως το κακοδιατυπωμένο όραμα του Ομπάμα αποδείχθηκε ότι είναι ο δρόμος του μέλλοντος. Απλώς τον ακολουθεί ένας άλλος πρόεδρος.
Πηγή: Financial Times, ΑΠΕ-ΜΠΕ
