Η αντίληψή μας για τον χρόνο είναι γραμμική: το παρελθόν προηγείται του παρόντος και το μέλλον το ακολουθεί. Ωστόσο, νέες μελέτες υποδηλώνουν ότι αυτή η θεώρηση ενδέχεται να είναι ελλιπής. Ο χρόνος ίσως λειτουργεί ταυτόχρονα και στις δύο κατευθύνσεις, χωρίς όμως να έχουμε συνείδηση της αντίστροφης ροής του.
Ορισμένοι φυσικοί νόμοι δεν εμφανίζουν προτίμηση στη φορά του χρόνου. Ωστόσο, η καθημερινή μας εμπειρία διαψεύδει αυτή την ουδετερότητα. Ο Δρ. Αντρέα Ρόκο, αναπληρωτής καθηγητής φυσικής και μαθηματικής βιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Surrey, εξηγεί:
«Εάν δείτε γάλα να χύνεται στο τραπέζι, είναι προφανές ότι ο χρόνος προχωρά. Αν όμως προβάλετε το ίδιο συμβάν αντίστροφα, το γάλα να επιστρέφει στο ποτήρι, το μυαλό σας θα απορρίψει αμέσως την εικόνα ως αφύσικη».
Αυτή η αντίθεση εγείρει το ερώτημα: Μήπως η κατεύθυνση του χρόνου είναι απλώς ένα αποτέλεσμα της ερμηνείας μας και όχι μια θεμελιώδης ιδιότητα του σύμπαντος;
Η κβαντική μηχανική και η αναστρεψιμότητα του χρόνου
Στον κβαντικό κόσμο, όπου επικρατεί η αβεβαιότητα και τα σωματίδια αλληλεπιδρούν με το περιβάλλον τους, αναδύονται φαινόμενα που αψηφούν τη συμβατική κατανόηση του χρόνου. Η επικρατούσα άποψη ήταν ότι, όταν οι πληροφορίες διαφεύγουν από ένα κβαντικό σύστημα προς το περιβάλλον, η διαδικασία είναι μη αναστρέψιμη.
Η νέα μελέτη, ωστόσο, αμφισβητεί αυτή την υπόθεση. Οι μαθηματικές εξισώσεις που περιγράφουν την εξέλιξη τέτοιων συστημάτων παρουσίασαν μια αξιοσημείωτη συμμετρία: ακόμη και μετά από αναπροσαρμογές και απλοποιήσεις, η δυνατότητα αντιστροφής του χρόνου παρέμενε άθικτη. Ο Δρ. Τόμας Γκαφ, επικεφαλής της μαθηματικής μοντελοποίησης, τονίζει:
«Το αναπάντεχο στοιχείο ήταν ότι η συμμετρία αυτή διατηρούνταν, καθώς ο ‘πυρήνας μνήμης’ του συστήματος είναι συμμετρικός ως προς τον χρόνο»
Ο ρόλος του ασυνεχούς του χρόνου
Ένα κρίσιμο στοιχείο που συχνά παραβλέπεται είναι ο «παράγοντας χρονικής ασυνέχειας», ο οποίος φαίνεται να διατηρεί μια λεπτή ισορροπία στις εξισώσεις. Αυτό επιτρέπει θεωρητικά σε ένα σύστημα να ακολουθεί μια φυσιολογική πορεία και προς τις δύο κατευθύνσεις του χρόνου.
Παρά τη μαθηματική δυνατότητα αντιστροφής, στην κλίμακα της καθημερινής ζωής η πολυπλοκότητα και το χάος καθιστούν τέτοια φαινόμενα αόρατα. Η κλασική θερμοδυναμική παραμένει συμβατή με αυτή τη δυνητική αναστρεψιμότητα, καθώς η εντροπία αυξάνεται σε οποιαδήποτε κατεύθυνση ορίσουμε ως αρχική.
Έτσι, η μη αναστρεψιμότητα μπορεί να είναι μια ψευδαίσθηση, που πηγάζει από τον τρόπο που επιλέγουμε να παρατηρούμε τον κόσμο.
Συμμετρικός χρόνος και κοσμολογικές προεκτάσεις
Εάν το σύμπαν ξεκίνησε από μια μοναδική αρχική κατάσταση, όπως υποδηλώνουν κοσμολογικά μοντέλα, τότε ίσως ο χρόνος διακλαδώθηκε σε δύο αντίθετες ροές. Αν και εμείς βιώνουμε μόνο τη μία, η άλλη θα μπορούσε να εξελίσσεται συμμετρικά, αλλά αντίστροφα.
Η διερεύνηση της χρονικής συμμετρίας δεν αποτελεί απλώς μια θεωρητική άσκηση, αλλά αγγίζει θεμελιώδη ερωτήματα για τη φύση της πραγματικότητας.
Ο χρόνος, όπως τον αντιλαμβανόμαστε, μπορεί να μην είναι μια αυθύπαρκτη ιδιότητα του σύμπαντος, αλλά ένα κατασκεύασμα που προκύπτει από τον τρόπο που αλληλεπιδρούμε με αυτό.
