Η θεωρία του “Homo Economicus”, του υποτιθέμενα απόλυτα λογικού ανθρώπου που παίρνει αποφάσεις βάσει κόστους και οφέλους, ήταν για δεκαετίες ο ακρογωνιαίος λίθος της οικονομικής επιστήμης. Μέχρι που ήρθε η πραγματικότητα να την ανατρέψει: ξέρουμε πως δεν πρέπει να φάμε το τηγανητό κοτόπουλο για τη χοληστερίνη, αλλά η επιθυμία για αυτή την τραγανή λιχουδιά είναι πιο δυνατή από τη λογική.
Αυτό ακριβώς μοιάζει να συμβαίνει και με την τελευταία πολιτική διαμάχη στην Ουάσιγκτον, με επίκεντρο την Κεντρική Τράπεζα των ΗΠΑ (Fed) και τον επικεφαλής της, Τζερόμ Πάουελ.
Ο διευθυντής Προϋπολογισμού του Λευκού Οίκου, Ράσελ Βοτ, κατηγόρησε τον Πάουελ για κακοδιαχείριση και παραπλάνηση του Κογκρέσου σχετικά με την ανακαίνιση των κεντρικών γραφείων της Fed στην Ουάσιγκτον. Όπως είπε, ο προϋπολογισμός του έργου ξεπέρασε κατά 700 εκατομμύρια δολάρια το αρχικά εγκεκριμένο ποσό.
Το ειρωνικό στοιχείο; Παρά το φουσκωμένο κόστος, δεν κατασκευάστηκαν ποτέ τα “πολυτελή” χαρακτηριστικά που είχαν αναφερθεί εξαρχής: κήποι σε ταράτσες, VIP τραπεζαρίες, μαρμάρινα φινιρίσματα και εντυπωσιακά συντριβάνια. «Πού πήγαν όλα αυτά;» ήταν το υπονοούμενο του Λευκού Οίκου. Αν όντως λείπουν, αλλά ο λογαριασμός εκτοξεύθηκε, κάποιος πρέπει να δώσει εξηγήσεις.
Αν αποδειχθούν ακριβείς οι καταγγελίες, πρόκειται για ενδεικτική περίπτωση κακοδιαχείρισης δημόσιου χρήματος, σε μια χρονική συγκυρία όπου κάθε δολάριο εξετάζεται υπό το πρίσμα των νέων δημοσιονομικών ισορροπιών. Ωστόσο, πίσω από την καταγγελία του Βοτ, πολλοί βλέπουν πολιτική στρατηγική.
Θα "πατήσει" ο Τραμπ σε αυτό για να αποπέμψει τον Πάουελ;
Η υπόθεση αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα, καθώς ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ έχει μακρά ιστορία εντάσεων με τον Πάουελ. Τον έχει στο παρελθόν επικρίνει για τα επιτόκια, για τις επιδόσεις της Fed απέναντι στον πληθωρισμό, ακόμη και για τις πολιτικές του αποφάσεις.
Το ερώτημα που προκύπτει είναι αν αυτή η υπόθεση μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως πρόσχημα για την απομάκρυνση του Πάουελ από τη θέση του, κάτι που θα ήταν εξαιρετικά σπάνιο αλλά όχι αδιανόητο υπό τον Τραμπ.
Ο Homo Economicus είναι νεκρός – ή ίσως να μην υπήρξε ποτέ
Όλη αυτή η ιστορία δεν κάνει μόνο πολιτικό θόρυβο. Φέρνει ξανά στο προσκήνιο τη ριζική ασυμφωνία ανάμεσα στην οικονομική θεωρία και την ανθρώπινη συμπεριφορά. Ο “λογικός άνθρωπος” που υπολογίζει κάθε απόφαση ψυχρά, δεν υπάρχει ούτε στην καθημερινότητα, ούτε στην κορυφή της παγκόσμιας οικονομίας.
Ακόμα και οι Κεντρικές Τράπεζες -οι ναοί της νομισματικής ορθοδοξίας- αποδεικνύονται τρωτές στην υπερβολή, την προχειρότητα ή την πολιτική στόχευση.
Κι αν χρειαζόταν ολόκληρη σειρά πειραμάτων οικονομικής ψυχολογίας για να καταρριφθεί το μοντέλο του Homo Economicus, τελικά ίσως αρκούσε ένα τηγανητό κοτόπουλο – ή μια ανακαίνιση της Fed... χωρίς μάρμαρα.
A.N
