«Δικαιώματα ρύπων» κλιματική αλλαγή, κλιματική κρίση. Πόσες φορές εκατομμύρια Ευρωπαίων πολιτών δεν άκουσαν αυτές τις λέξεις και φράσεις τα τελευταία δυο χρόνια αναλογιζόμενοι τις «φουσκωμένες» τιμές σε ρεύμα και καταναλωτικά αγαθά και την αιτιολόγηση ότι για τα αυξημένα τιμολόγια ευθύνονται -σε ένα βαθμό- τα περιβόητα «δικαιώματα ρύπων»;
Ο Guardian στο εκτενές του αφιέρωμα με τίτλο «οι άσπονδοι απατεώνες στην καρδιά μιας απάτης εμπορίας άνθρακα 5 δισ. ευρώ» παρουσιάζει με λεπτομέρειες που δύσκολα πιστεύει ένας απλός άνθρωπος, πως δύο συνεργάτες, ο Gustav Daphne (ένα από τα πολλά ψευδώνυμα του) και ο Gregory Zaoui που ήταν γνωστός στους κύκλους του ως «ο εγκέφαλος» έβγαλαν δισ. ευρώ στις πλάτες της Ευρωπαϊκής πολιτικής για τις εκπομπές ρύπων.
Η αποκαλύψεις του βρετανικού μέσου ναι μεν προκαλούν σοκ στον απλό αναγνώστη, φανερώνουν όμως το πως πανούργοι επιτήδειοι μπόρεσαν να εκμεταλλευτούν τα νομικά κενά στις -κατά τα άλλα- ιδεαλιστικές πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το την προστασίας του κλίματος, τις εκπομπές ρύπων και την επιβράδυνση της αύξησης της παγκόσμιας θερμοκρασίας.
Οι δυο άσπονδοι συνέταιροι εκμεταλλεύτηκαν το νόμιμο αλλά πρόχειρα οργανωμένο εμπόριο εκπομπών άνθρακα που δημιούργησε τη δεκαετία του 2000 η Ευρωπαϊκή Ένωση, στο πλαίσιο του Πρωτοκόλλου του Κυότο για το κλίμα, για να αποκομίσουν τεράστια κέρδη.
Το σύστημα ρύπων και η απάτη των δισ.
Η ΕΕ, μετά τη συμφωνία του Κυότο, καθόρισε ένα ετήσιο ανώτατο όριο για τις συνολικές εκπομπές της σε ρύπους και στη συνέχεια εξέδιδε σε διάφορους φορείς εκπομπών έναν ορισμένο αριθμό δικαιωμάτων, τα EUA. Κάθε EUA θα έδινε το δικαίωμα στον κάτοχό του να εκπέμπει έναν τόνο διοξειδίου του άνθρακα.
Εάν μια εταιρεία είχε EUA που περίσσευαν στο τέλος του έτους, δηλαδή δεν είχε εκπέμψει όλο τον άνθρακα που της επιτρεπόταν, θα μπορούσε να τα διαθέσει προς πώληση, και οι εταιρείες που είχαν πολύ λίγα EUAs θα μπορούσαν να τα αγοράσουν. Το σχέδιο προέβλεπε ότι η Ευρώπη θα εξέδιδε κάθε χρόνο όλο και λιγότερα EUA, ώστε να γίνεται σταδιακά πιο ακριβή η εκπομπή διοξειδίου του άνθρακα.
Οι δυο άσπονδοι συνεργάτες είδαν μια σπουδαία ευκαιρία να κερδίσουν από τον ΦΠΑ σε αυτή τη διαδικασία. Το κόλπο του Zaoui ήταν να αγοράζει EUA χωρίς ΦΠΑ από χώρες εκτός Γαλλίας, να τα πουλά στο σύστημα συναλλαγών στη Γαλλία και να του επιστρέφεται ο ΦΠΑ από το κράτος. Καθώς όλο αυτό το εμπόριο γινόταν ηλεκτρονικά, ήταν εξαιρετικά εύκολο να βγάλει χρήματα.
Ο Dauphne, Γάλλος αλγερινής καταγωγής, είχε ξεκινήσει τη δεκαετία του ‘90 από τον κλάδο των ασφαλίσεων στην πορεία όμως βρέθηκε μπλεγμένος ακόμα και σε εμπόριο ναρκωτικών και βρέθηκε πίσω από τα σίδερα.
Μέσα στη φυλακή εντόπισε την μεγάλη ευκαιρία του εμπορίου των εκπομπών άνθρακα. Η χειραγώγηση του εμπορίου του απέφερε ακόμη περισσότερα χρήματα, προβολή στα μέσα ενημέρωσης και επαφές με καλό κόσμο. Ήταν πλέον ο «Βασιλιάς του Άνθρακα»
Παράλληλη ήταν η πορεία του Gregory Zaoui που μέσα στη φυλακή πείστηκε να μπει στην υποσχόμενη αγορά της προστασίας του περιβάλλοντος, από τα ηλιακά πάνελ στη γεωθερμική ενέργεια. Ο ίδιος απορούσε με την ανοησία των Ευρωπαίων γραφειοκρατών να βάλουν ΦΠΑ σε κάτι άυλο, σχεδόν κυριολεκτικά αέρα κοπανιστό.
Ήταν το 2008, όταν οι πορείες των Dauphne και Zaoui διασταυρώθηκαν. Μέχρι τότε απλά ο ένας γνώριζε φυσιογνωμικά και ως επιχειρηματία τον άλλο που έχει κοινή «δράση» στον κόσμο των απατών με τον ΦΠΑ.
Στα τέλη της πρώτης δεκαετίας του 21ου αιώνα η αγορά των δικαιωμάτων άνθρακα στην Ευρώπη εκτοξεύτηκε. Μέσα στην οικονομική κρίση που είχε ζώσει τον πλανήτη, τα EUA φαινόταν σταθερή επιλογή. Ωστόσο, οι πολιτικοί δεν αντιλαμβάνονταν ότι η αγορά ήταν γεμάτη απατεώνες που αποκόμιζαν τεράστια κέρδη με τα λογιστικά παιχνίδια με τον ΦΠΑ. Κάποιοι έφταναν να χρηματοδοτούν και τρομοκράτες με τα κέρδη.
Οι εταιρείες «βιτρίνες» και η υπεξαίρεση 1.6 δισ. ευρώ
Ο Zaoui είχε στήσει τη δουλειά με τρόπο ώστε να μοιάζει αξιόπιστη και νομότυπη. Είχε προσελκύσει χρηματιστές και προσωπικό από σοβαρές χρηματοοικονομικές εταιρείες, αλλά όμως δεν είχαν ιδέα ότι συμμετείχαν σε μια τεράστια απάτη. Σήμερα ο «Εγκέφαλος» παραδέχεται ότι είχε φτάσει να βγάζει 80.000 με 100.000 ευρώ την ημέρα.
Κάπου στις αρχές του 2009 οι γαλλικές αρχές αντιλήφθηκαν ότι κάτι δεν πάει καλά με τον ΦΠΑ και τα δικαιώματα εκπομπής. Σταδιακά άρχισαν να ξηλώνουν το πλέγμα των εταιρειών-βιτρίνα που είχαν στήσει οι απατεώνες και να ετοιμάζουν δικογραφίες.
Ο λογαριασμός της απάτης στη Γαλλία έφτασε στα 1,6 δισ. ευρώ. Κινητοποιήθηκαν στη συνέχεια και άλλες ευρωπαϊκές χώρες, προσπαθώντας να βάλουν ένα τέλος στην τεράστια απάτη. Η έρευνα της Europol ανέβασε τον λογαριασμό στην ΕΕ στα 5 δισ. ευρώ, πολύ πιθανόν να είναι διπλάσια. Σε κάποιες περιπτώσεις το 90% της αγοράς μιας χώρας ήταν αποκλειστικά προϊόν απάτης.
Σύμφωνα με τον Marius Cristian Frunza, εξέχοντα ειδικό σε θέματα απάτης ΦΠΑ, το πραγματικό ποσό είναι πιο κοντά στα 10 δις ευρώ. «Σε ορισμένες χώρες», ανέφερε η Europol, «έως και το 90% του συνολικού όγκου της αγοράς προκλήθηκε από δόλιες δραστηριότητες».
Δύο χρόνια αργότερα, το 2012, το Ισραήλ εντόπισε τον Daphne και τον προσήγαγε για ένα άσχετο ζήτημα στο οποίο εμπλεκόταν. Ο ίδιος αποφάσισε ότι ήταν καλύτερα να εκτίσει μια ποινή στη Γαλλία παρά στο Ισραήλ. Οι διαδικασίες στη γαλλική Δικαιοσύνη προχώρησαν αργά και ο ίδιος βρήκε τον χρόνο να μεθοδεύσει τη φυγή του για το Ισραήλ.
Σήμερα ο Daphne ζει στο Τελ Αβίβ. Είναι καταζητούμενος από τις γαλλικές αρχές και μίλησε στον Guardian μόνο με τον όρο να μην αποκαλυφθεί το όνομά ή τα ψευδώνυμά του. Η ζωή του Zaoui δεν είναι όπως την ονειρευόταν. Μακριά από τη γυναίκα που αγάπησε και τα παιδιά του, μετά την φυλακή που έκανε, έγραψε ένα βιβλίο για την απάτη που έστησε.
