Οι μεγάλοι της αγοράς, δηλαδή πρωτίστως τα διυλιστήρια, βρίσκονται πίσω από την ακρίβεια στα καύσιμα, καθώς, όπως διαπίστωσε η Επιτροπή Ανταγωνισμού, το 2022 σχεδόν διπλασίασαν τα περιθώρια κέρδους τους. Ο ανταγωνισμός μεταξύ των διυλιστηρίων είναι εξαιρετικά ασθενής, καθώς υπάρχει υψηλός βαθμός συγκέντρωσης και οι τιμές των δύο ομίλων στα βασικά προϊόντα (αμόλυβδη, ντίζελ κίνησης) ουσιαστικά ταυτίζονται, όπως παρατηρεί η Επιτροπή.
Τα πρώιμα ευρήματα από τη χαρτογράφηση της αγοράς καυσίμων, στην οποία προχώρησε η Επιτροπή και δημοσιεύονται στο ενημερωτικό της δελτίο για τον Αύγουστο έχουν ιδιαίτερη σημασία, καθώς έχει κινηθεί η διαδικασία κανονιστικής παρέμβασης στον κλάδο, δεδομένου ότι διαπιστώνεται πως η Ελλάδα έχει από τις ακριβότερες τιμές προ φόρων στην Ευρώπη, ενώ παρατηρούνται ασυμμετρίες στη διαμόρφωση των τιμών (οι διεθνείς αυξήσεις περνούν πολύ γρήγορα, οι μειώσεις καθυστερούν: φαινόμενο «πυραύλων και φτερών»).
Η Επιτροπή προαναγγέλλει ότι η κανονιστική παρέμβαση θα δημοσιευθεί τον Οκτώβριο και από τα συμφραζόμενα προκύπτει ότι είναι πιθανό να προτείνει μέτρα για το άνοιγμα της αγοράς. Στην πράξη, για παράδειγμα, είναι αδύνατο να εισαχθούν φθηνότερα καύσιμα από άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Βουλγαρία, και να ενταθεί ο ανταγωνισμός, λόγω του εξαιρετικά υψηλού κόστους τήρησης αποθεμάτων ασφαλείας που επιβάλλεται στο εμπόριο καυσίμων.
«Τα αποθέματα και το κόστος τους αποτελούν σημαντικό παράγοντα της τιμολόγησης, της διαμόρφωσης των τιμών και του προσδιορισμού του περιθωρίου κέρδους σε λογιστικό και πραγματικό επίπεδο», αναφέρει σχετικά η Επιτροπή.
Πάρτι κερδοφορίας σε διύλιση και χονδρική
Όπως σημειώνει, παρουσιάζοντας τα πρώιμα ευρήματα από τη χαρτογράφηση της ελληνικής αγοράς καυσίμων, ως προς τις συνθήκες ανταγωνισμού προκαταρκτικώς παρατηρούνται, μεταξύ άλλων, τα εξής:
(α) Υψηλός βαθμό συγκέντρωσης στην αγορά διύλισης. Μέτριος προς χαμηλό βαθμό συγκέντρωσης στην αγορά χονδρικής. Σημειώνεται ότι στην αγορά λιανικής λειτουργούν περί τα 5.000 πρατήρια στην Ελλάδα, ωστόσο ο ανταγωνισμός είναι τοπικός, επομένως το επίπεδο συγκέντρωσης ενδέχεται να διαφέρει ανά περιοχή και θα πρέπει να εξεταστεί ενδελεχώς.
(β) Σημαντική αύξηση του κύκλου εργασιών και δεικτών κερδοφορίας των επιχειρήσεων διύλισης και χονδρικής εμπορίας το εξεταζόμενο διάστημα.
(γ) Εκ πρώτης όψεως, ιδιαίτερα αυξημένο περιθώριο κέρδους των εταιριών διύλισης το 2022 (σχεδόν διπλασιάζεται σε σχέση με το 2021), ωστόσο τα στοιχεία πρέπει να επιβεβαιωθούν με περαιτέρω έρευνα ανά προϊόν.
(δ) Αύξηση του περιθωρίου διύλισης όπως υπολογίζεται από τις εταιρίες παρά τις επιμέρους διακυμάνσεις που έλαβαν χώρα σε ορισμένες περιπτώσεις, ωστόσο χρήζει περαιτέρω διερεύνησης για λόγους συγκρισιμότητας με άλλες χώρες.
(ε) Εντόνως πτωτική πορεία των μέσων τιμών χονδρικής και στα τρία υπό ανάλυση προϊόντα κατά τα διαστήματα των περιοριστικών μέτρων του 2020 με αλλαγή σε ανοδική τροχιά από τον Ιούνιο 2020 και έπειτα, καταγράφοντας έντονα ανοδική τάση από τις αρχές του 2022 και μετά, ενδεχομένως εξαιτίας και του πολέμου στην Ουκρανία.
(στ) Αντίστοιχη τάση κατέγραψαν και οι μέσες λιανικές τιμές και των τριών προϊόντων. Ομοίως οι τιμές πώλησης προς τη χονδρική αγορά (αφαιρούμενων εκπτώσεων και πιστώσεων) ακολουθούν αντίστοιχη πορεία καταγράφοντας ανοδική τάση από τα μέσα του 2020 και μετά, ενώ παρατηρείται πολύ μεγάλη ταύτιση τιμών μεταξύ των δύο εταιρειών διύλισης τόσο ως προς την αμόλυβδη βενζίνη 95 οκτανίων όσο και ως προς το πετρέλαιο κίνησης.
Σημειώνεται ότι οι βασικοί παράγοντες που επηρεάζουν τις τιμές λιανικής είναι οι τιμές διυλιστηρίου, οι φόροι και η συναλλαγματική ισοτιμία. Με τη σειρά της, η τιμή των προϊόντων διύλισης εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις διεθνείς τιμές Platts και άλλους συντελεστές. Τα στοιχεία τιμολόγησης που κυρίως καθορίζουν οι εταιρείες διύλισης, είναι το σταθερό αντάλλαγμα για την τήρηση αποθεμάτων ασφαλείας, η προσαύξηση και η εκπτωτική τους πολιτική. Τα αποθέματα και το κόστος τους αποτελούν σημαντικό παράγοντα της τιμολόγησης, της διαμόρφωσης των τιμών και του προσδιορισμού του περιθωρίου κέρδους σε λογιστικό και πραγματικό επίπεδο.
Η κανονιστική παρέμβαση
Η Επιτροπή Ανταγωνισμού τονίζει ότι, εφόσον το κρίνει σκόπιμο, δύναται να εμβαθύνει και να παρέμβει στην αγορά με την έναρξης της κανονιστικής παρέμβασης. Στο πλαίσιο της διαδικασίας αυτής, θα εξεταστούν εις βάθος οι συνθήκες ανταγωνισμού στις οικείες αγορές, προκειμένου να διευκρινιστούν:
• Τόσο αν η παρατηρούμενη ασυμμετρία, και γενικότερα η αύξηση της τιμής αυτών των προϊόντων την τελευταία διετία, οφείλονται στην απουσία συνθηκών αποτελεσματικού ανταγωνισμού,
• Όσο και ζητήματα αναφορικά με το μηχανισμό τιμολογιακής πολιτικής, την τήρηση αποθεμάτων ασφαλείας και άλλων πιθανών φραγμών εισόδου και ανάπτυξης της αγοράς και τη διατήρηση υψηλού περιθωρίου κέρδους από τις επιχειρήσεις του κλάδου.
Σημειώνεται ότι η Ελλάδα συγκαταλέγεται στις ακριβότερες ευρωπαϊκές χώρες στις τιμές των υγρών καυσίμων προ φόρων (απλή αμόλυβδη βενζίνη και πετρέλαιο κίνησης), σε συνδυασμό με την ύπαρξη ασυμμετρικής προσαρμογής στη διαμόρφωση των τελικών τιμών των καυσίμων (τιμές αντλίας), ιδιαίτερα για βενζίνη 95 και πετρέλαιο θέρμανσης, και αύξησης του περιθωρίου κέρδους στα διάφορα στάδια της αξιακής αλυσίδας.
Τα αποτελέσματα πρόκειται να δημοσιευθούν τον Οκτώβριο 2023.
