Την έντονη ανησυχία για την πορεία της ευρωπαϊκής οικονομίας, που χάνει όλο και περισσότερο έδαφος έναντι της αμερικανικής, εκφράζει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, ενώ παράλληλα κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για την οικονομική πολιτική του Τραμπ, υπογραμμίζοντας ότι είναι πιθανό οι δασμοί να αναθερμάνουν τις πληθωριστικές πιέσεις.
Το ΔΝΤ σημειώνει με μεγάλη έμφαση την υστέρηση της ευρωπαϊκής οικονομίας, την ώρα που η αμερικανική «τρέχει» με καλύτερους ρυθμούς από τις αρχικές προβλέψεις, ενώ τονίζει ότι υπάρχουν διαρθρωτικά «βαρίδια» για την Ευρώπη και, παράλληλα, επιβαρύνεται από τιμές φυσικού αερίου που είναι πενταπλάσιες σε σχέση με τις επικρατούσες στις ΗΠΑ.
Σύμφωνα με το αναθεωρημένο World Economic Outlook του Ταμείου, η παγκόσμια ανάπτυξη θα παραμείνει σταθερή στο 3,3% φέτος και το επόμενο έτος, ευθυγραμμισμένη σε γενικές γραμμές με τη δυνητική ανάπτυξη που έχει αποδυναμωθεί σημαντικά σε σχέση με πριν από την πανδημία. Ο πληθωρισμός μειώνεται, στο 4,2% φέτος και στο 3,5% το επόμενο έτος, σε μια επιστροφή στους στόχους των κεντρικών τραπεζών που θα επιτρέψουν την περαιτέρω εξομάλυνση της νομισματικής πολιτικής. Αυτό θα συμβάλει στο τέλος των παγκόσμιων διαταραχών των τελευταίων ετών, συμπεριλαμβανομένης της πανδημίας και της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία, η οποία προκάλεσε τη μεγαλύτερη άνοδο του πληθωρισμού εδώ και τέσσερις δεκαετίες.
Μεγαλώνουν οι αποκλίσεις
Αν και οι προοπτικές για την παγκόσμια ανάπτυξη παραμένουν σε γενικές γραμμές αμετάβλητες από τον Οκτώβριο, οι αποκλίσεις μεταξύ των χωρών διευρύνονται. Μεταξύ των προηγμένων οικονομιών, οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι ισχυρότερες από ό,τι προβλεπόταν προηγουμένως λόγω της συνεχιζόμενης ισχύος της εγχώριας ζήτησης. Αυξήσαμε την πρόβλεψή μας για την ανάπτυξη των ΗΠΑ φέτος κατά 0,5 ποσοστιαία μονάδα, στο 2,7%, αναφέρει το Ταμείο.
Η ανάπτυξη στη ζώνη του ευρώ, αντίθετα, είναι πιθανό να αυξηθεί μόνο συγκρατημένα, στο 1% από 0,8% το 2024. Οι αντίξοοι παράγοντες περιλαμβάνουν την ασθενή δυναμική στον τομέα της μεταποίησης, τη χαμηλή εμπιστοσύνη των καταναλωτών και τη συνεχιζόμενη αρνητική διαταραχή των τιμών της ενέργειας. Οι ευρωπαϊκές τιμές του φυσικού αερίου παραμένουν περίπου πέντε φορές υψηλότερες από ό,τι στις Ηνωμένες Πολιτείες, έναντι διπλάσιων πριν από την πανδημία.
Στις αναδυόμενες οικονομίες, οι προβλέψεις ανάπτυξης παραμένουν σε γενικές γραμμές αμετάβλητες, στο 4,2% και 4,3% φέτος και το επόμενο έτος. Η αυξημένη εμπορική αβεβαιότητα και η αβεβαιότητα πολιτικής συμβάλλουν στην αναιμική ζήτηση σε πολλές χώρες, αλλά η οικονομική δραστηριότητα είναι πιθανό να ανακάμψει καθώς η αβεβαιότητα αυτή υποχωρεί. Αυτό περιλαμβάνει την Κίνα, όπου τώρα προβλέπουμε ανάπτυξη 4,5% το επόμενο έτος, αυξημένη κατά 0,4 ποσοστιαίες μονάδες από την προηγούμενη πρόβλεψή μας.
Ορισμένες αποκλίσεις μεταξύ των μεγάλων οικονομιών ήταν κυκλικές, με την οικονομία των ΗΠΑ να λειτουργεί πάνω από τις δυνατότητές της, ενώ η Ευρώπη και η Κίνα είναι κάτω. Σύμφωνα με τις τρέχουσες πολιτικές, αυτή η κυκλική απόκλιση θα χαθεί. Αλλά η απόκλιση μεταξύ των ΗΠΑ και της Ευρώπης οφείλεται περισσότερο σε διαρθρωτικούς παράγοντες και η αποσύνδεση θα παραμείνει εάν αυτοί δεν αντιμετωπιστούν. Αντανακλά την επίμονα ισχυρότερη αύξηση της παραγωγικότητας των ΗΠΑ, ιδιαίτερα αλλά όχι αποκλειστικά στον τομέα της τεχνολογίας, που συνδέεται με ένα ευνοϊκότερο επιχειρηματικό περιβάλλον και βαθύτερες κεφαλαιαγορές. Με την πάροδο του χρόνου, αυτό μεταφράζεται σε υψηλότερες αποδόσεις των αμερικανικών επενδύσεων, αυξημένες ροές εισερχόμενων κεφαλαίων, ισχυρότερο δολάριο και απομάκρυνση του βιοτικού επιπέδου των ΗΠΑ από εκείνο άλλων προηγμένων οικονομιών. Για την Κίνα, είναι αξιοσημείωτο ότι η δυνητική ανάπτυξη μοιάζει τώρα περισσότερο με εκείνη άλλων αναδυόμενων οικονομιών της αγοράς.
Η αβεβαιότητα...
Η αβεβαιότητα της οικονομικής πολιτικής είναι αυξημένη, με πολλές κυβερνήσεις να εκλέγονται πρόσφατα το 2024. Οι προβολές μας ενσωματώνουν τις πρόσφατες εξελίξεις στην αγορά και τον αντίκτυπο της αυξημένης αβεβαιότητας για την εμπορική πολιτική, η οποία θεωρείται προσωρινή, αλλά αποφεύγουμε να κάνουμε υποθέσεις σχετικά με πιθανές αλλαγές πολιτικής που βρίσκονται επί του παρόντος υπό δημόσια συζήτηση.
Βραχυπρόθεσμα, ένας αστερισμός κινδύνων θα μπορούσε να επιδεινώσει περαιτέρω αυτές τις αποκλίσεις. Οι ευρωπαϊκές οικονομίες θα μπορούσαν να επιβραδυνθούν περισσότερο από το αναμενόμενο, ειδικά εάν οι επενδυτές ανησυχούν περισσότερο για τη βιωσιμότητα του δημόσιου χρέους στις πιο ευάλωτες χώρες. Ο κύριος κίνδυνος είναι ότι η νομισματική και δημοσιονομική πολιτική της ζώνης του ευρώ θα μπορούσαν ταυτόχρονα να εξαντληθούν εάν η ασθενέστερη οικονομική δραστηριότητα ωθήσει τα επιτόκια πίσω προς το πραγματικό κατώτατο όριο, ακριβώς όπως η ανεπαρκής δημοσιονομική εξυγίανση αυξάνει τα ασφάλιστρα κινδύνου, περιορίζοντας με τη σειρά της περαιτέρω τη δημοσιονομική πολιτική.
Στην Κίνα, εάν τα δημοσιονομικά και νομισματικά μέτρα αποδειχθούν ανεπαρκή για την αντιμετώπιση της εγχώριας αδυναμίας, η οικονομία κινδυνεύει από μια παγίδα στασιμότητας χρέους-αποπληθωρισμού, όπου η πτώση των τιμών αυξάνει την πραγματική αξία του χρέους, υπονομεύοντας περαιτέρω τη δραστηριότητα. Η απότομη πτώση των αποδόσεων των κινεζικών κρατικών ομολόγων, που θεωρείται καταφύγιο για τους τοπικούς επενδυτές, δείχνει την αυξανόμενη ανησυχία των επενδυτών. Τόσο στην Κίνα όσο και στην Ευρώπη, αυτοί οι παράγοντες θα μπορούσαν να μειώσουν τον πληθωρισμό και την οικονομική ανάπτυξη.
...Και ο Τραμπ
Αντίθετα, ενώ πολλές από τις αλλαγές πολιτικής υπό τη νέα κυβέρνηση των ΗΠΑ είναι δύσκολο να ποσοτικοποιηθούν με ακρίβεια, είναι πιθανό να ωθήσουν τον πληθωρισμό υψηλότερα βραχυπρόθεσμα σε σχέση με το βασικό μας σενάριο. Ορισμένες ανέφεραν ότι πολιτικές, όπως η χαλαρότερη δημοσιονομική πολιτική ή οι προσπάθειες απορρύθμισης, θα τονώσουν τη συνολική ζήτηση και θα αυξήσουν τον πληθωρισμό βραχυπρόθεσμα, καθώς οι δαπάνες και οι επενδύσεις αυξάνονται αμέσως. Άλλες πολιτικές, όπως οι υψηλότεροι δασμοί ή οι περιορισμοί στη μετανάστευση, θα εξελιχθούν σε αρνητικά σοκ προσφοράς, μειώνοντας την παραγωγή και αυξάνοντας τις πιέσεις στις τιμές.
Ένας συνδυασμός αυξανόμενης ζήτησης και συρρίκνωσης της προσφοράς πιθανότατα θα αναζωπυρώσει τις πιέσεις στις τιμές των ΗΠΑ, αν και η επίδραση στην οικονομική παραγωγή βραχυπρόθεσμα θα είναι διφορούμενη. Ο υψηλότερος πληθωρισμός θα εμπόδιζε την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ να μειώσει τα επιτόκια και θα μπορούσε ακόμη και να απαιτήσει αυξήσεις επιτοκίων που με τη σειρά τους θα ενίσχυαν το δολάριο και θα διεύρυναν τα εξωτερικά ελλείμματα των ΗΠΑ. Ο συνδυασμός αυστηρότερης νομισματικής πολιτικής των ΗΠΑ και ισχυρότερου δολαρίου θα σφίξει τις χρηματοπιστωτικές συνθήκες, ιδίως για τις αναδυόμενες αγορές και τις αναπτυσσόμενες οικονομίες. Οι επενδυτές αναμένουν ήδη ένα τέτοιο αποτέλεσμα, με το δολάριο ΗΠΑ να κερδίζει περίπου 4% από τις εκλογές του Νοεμβρίου.
Συνολικά, αυτοί οι βραχυπρόθεσμοι κίνδυνοι θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε περαιτέρω αποκλίσεις μεταξύ των οικονομιών. Μεσοπρόθεσμα, περίπου πέντε χρόνια, οι θετικές επιπτώσεις του δημοσιονομικού σοκ των ΗΠΑ μπορεί να εξαλειφθούν και θα μπορούσαν ακόμη και να αντιστραφούν εάν αυξηθούν οι δημοσιονομικές ευπάθειες. Οι προσπάθειες απορρύθμισης μπορούν να τονώσουν τη δυνητική ανάπτυξη μεσοπρόθεσμα εάν εξαλείψουν τη γραφειοκρατία και τονώσουν την καινοτομία. Ωστόσο, υπάρχει κίνδυνος η υπερβολική απορρύθμιση να αποδυναμώσει επίσης τις οικονομικές διασφαλίσεις και να αυξήσει τις χρηματοπιστωτικές ευπάθειες, θέτοντας την οικονομία των ΗΠΑ σε μια επικίνδυνη πορεία άνθησης-ύφεσης. Οι μεσοπρόθεσμοι κίνδυνοι για την οικονομική παραγωγή θα αυξηθούν από τις περιοριστικές εμπορικές πολιτικές και τα αυστηρότερα όρια μετανάστευσης.
Οι νέες πληθωριστικές πιέσεις, εάν προκύψουν τόσο σύντομα μετά την πρόσφατη άνοδο, θα μπορούσαν κάλλιστα να αποσταθεροποιήσουν τις προσδοκίες για τον πληθωρισμό αυτή τη φορά, καθώς οι πολίτες και οι επιχειρήσεις είναι πλέον πολύ πιο προσεκτικοί όσον αφορά την προστασία του πραγματικού εισοδήματος και της κερδοφορίας τους. Οι προσδοκίες για τον πληθωρισμό απέχουν περισσότερο από τους στόχους των κεντρικών τραπεζών από ό,τι το 2017-21, γεγονός που υποδηλώνει αυξημένους κινδύνους υψηλότερου πληθωρισμού. Σε αυτό το περιβάλλον, η νομισματική πολιτική μπορεί να χρειαστεί να είναι πιο ευέλικτη και προορατική για να αποτρέψει την αποσταθεροποίηση των προσδοκιών, ενώ οι μακροοικονομικές χρηματοπιστωτικές πολιτικές θα πρέπει να παραμείνουν σε εγρήγορση για να αποφευχθεί η συσσώρευση χρηματοπιστωτικών κινδύνων.
