Τί θα έλεγε σήμερα ο Μαρξ για το διαδίκτυο;

 Τι μπορεί να μάθουμε από τον Καρλ Μαρξ σήμερα; Αυτή η ερώτηση τίθεται ιδιαίτερα σήμερα -200 χρόνια από τη γέννηση του Γερμανού φιλόσοφου και κοινωνικού επαναστάτη. Ο συγγραφέας και ο μελετητής των μέσων ενημέρωσης Τίλμαν Μπομγκάρτελ, καθηγητής Μέσων Ενημέρωσης στο πανεπιστήμιο του Μαιντς, προσπαθεί να διερευνήσει την άποψη που θα είχε ο Μαρξ για το Διαδίκτυο.

«Η αστική τάξη, κατά τη διάρκεια της σχεδόν 100χρονης ταξικής κυριαρχίας της δημιούργησε κολοσσιαίες παραγωγικές δυνάμεις από ό, τι είχαν παράξει όλες οι προηγούμενες γενιές μαζί. Υποταγή των δυνάμεων της φύσης, μηχανές, εφαρμογή της χημείας στη βιομηχανία και τη γεωργία, ατμός στην πλοήγηση, σιδηρόδρομοι, ηλεκτρικοί τηλέγραφοι, κατάκτηση ολόκληρων ηπείρων, κατακτήσεις για τις οποίες δεν υπήρχαν υπόνοιες νωρίτερα».

Περιμένετε ένα λεπτό - δύο άνθρωποι έγραψαν ότι ήθελαν να καταλάβουν την εξουσία από την αστική τάξη με επανάσταση; Ναι, σύμφωνα με το Κομμουνιστικό Μανιφέστο του Καρλ Μαρξ και του Φρίντριχ Έγκελς του 1848, το οποίο θεωρείται το λογοτεχνικό σημείο εκκίνησης του μαρξισμού.

Σύμφωνα με το Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων, το απόσπασμα δείχνει επίσης ότι ο Μαρξ, ήταν Κοινωνικός Επαναστάτης , αλλά όχι μηχανικός. Θαύμαζε την τεχνολογία της εποχής. Από τη μία πλευρά, για τον Μαρξ ήταν τα μέσα παραγωγής που συνέβαλαν στην καπιταλιστική εκμετάλλευση της εργατικής τάξης. Από την άλλη πλευρά, πίστευε ότι θα μπορούσε επίσης να διαδραματίσουν κρίσιμο ρόλο στην κατάργηση του καπιταλισμού. Αν διαβάσουμε σήμερα αυτό που ο Μαρξ έγραψε για την «επικοινωνία» της εποχής του, μπορούν να εξαχθούν συμπεράσματα για το τι θα σκεφτόταν για το διαδίκτυο σήμερα.

Θα θεωρούσε πιθανώς το Διαδίκτυο ως κοινότητα, κοινή ιδιοκτησία όλης της ανθρωπότητας και πιθανότατα θα ξαναέβρισκε αυτό το κοινοτικό ιδεώδες σήμερα στην συλλογικώς δημιουργημένη ηλεκτρονική εγκυκλοπαίδεια Wikipedia ή στο εθελοντικά προγραμματισμένο λογισμικό ανοιχτού κώδικα, όπως το Linux.

Ο Μαρξ μιλούσε για την «γενική διάνοια» που εξελίσσεται όμως σε πηγή κέρδους .Αλλά οι πολλές υπηρεσίες που προσφέρει η Google δωρεάν στους χρήστες της, ενδεχομένως θα τον είχαν εμπνεύσει. Με το Google ίσως να μην χρειαζόταν να αναλώνει καθημερινά ώρες και ώρες στην Βρετανική Βιβλιοθήκη του Λονδίνου .

Ωστόσο, ως κριτικός παρατηρητής του επιχειρηματικού μοντέλου, θα αντιδρούσε σίγουρα στη συνεχή παρακολούθηση των χρηστών. Όπως και το μονοπώλιο, το οποίο έχει η Google σε πολλούς τομείς, σίγουρα θα τον είχε απογοητεύσει. Θα αξίωνε ενδεχομένως την απαλλοτρίωση και την εθνικοποίηση της εταιρείας και των άλλων μονοπωλίων όπως το Facebook ή το YouTube, όπως ζήτησε πρόσφατα ο συγγραφέας Τζόναθαν Τσάπλιν στο βιβλίο του «Move Fast And Break Things» .

Οι νέες συνθήκες εργασίας που δημιουργεί η πρόσβαση στο ίντερνετ είναι βέβαιο ότι θα είχαν προβληματίσει τον Μαρξ. Οι εργάτες στα εργοστάσια κατά την εποχή της βιομηχανικής επανάστασης διέφεραν πολύ μεν από τους σημερινούς εργαζόμενους. Ήταν συγκεντρωμένοι σε μεγάλα εργοστάσια, είχαν αναπτύξει περισσότερο το αίσθημα της αλληλεγγύης και κυρίως είχαν «να χάσουν μόνο τις αλυσίδες τους» όπως έλεγε ο Μαρξ. Βέβαια και εκείνη την εποχή, όπως και σήμερα , τα «μέσα αλλά και οι σχέσεις παραγωγής» ωθούσαν τον εργαζόμενο σε έναν υπο-άνθρωπο, τον ταπείνωναν σαν ένα εξάρτημα της μηχανή».

Σε αντίθεση με τον εργάτη του εργοστασίου κατά την εποχή του Μαρξ, σήμερα σε πολλές περιπτώσεις δεν απασχολούνται ούτε στις προαναφερθείσες εταιρείες, αλλά είναι αυτοαπασχολούμενοι. Πάνω απ’ όλα όμως πολλοι εργαζόμενοι σήμερα δεν έχουν να χάσουν μόνο τις αλυσίδες τους αλλά είναι «δεμένοι με χίλια νήματα με το σύστημα, με πιστωτικές κάρτες και δάνεια , που ήταν αδιανόητο για την εργατική τάξη της εποχής του Μαρξ . Πολλοί συνδέονται μόνο μέσω κάποιας εφαρμογής με τον εργοδότη τους, δεν έχουν τη δυνατότητα να αλληλεπιδρούν μεταξύ τους ή ακόμα και να υπερασπιστούν τους εαυτούς τους συλλογικά - σε αντίθεση με το εργοστάσιο, όπου οι εργαζόμενοι βρίσκονται στην ίδια θέση.

Ο Μαρξ σίγουρα θα έβλεπε αυτή την πικρή αλήθεια για τη νέα εργατική τάξη, το «ψηφιακό προλεταριάτο», τους νέους «άθλιους της γης». Τι θα πρότεινε στην εποχή της παγκοσμιοποιημένης εκμετάλλευσης των «clickworkers»;

Θα έλεγε ότι οι νέες τεχνολογίες που παράγουν πιο αποτελεσματικά τη δημιουργία κεφαλαίου ίσως χρησιμεύσουν για να «ανατινάξουν» ολόκληρο το καπιταλιστικό σύστημα. Με ολοένα και καλύτερες μηχανές, το κεφάλαιο «μειώνει την ανθρώπινη εργασία στο ελάχιστο, πράγμα που θα ωφελήσει την χειραφετημένη εργασία» είχε γράψει ο Μαρξ. Με άλλα λόγια, όσοι εργάζονται λιγότερο θα έχουν περισσότερο χρόνο να σκεφτούν κάτι καλύτερο από την εργασία.

Με την ανάπτυξη όμως των δικτύων και της τεχνητής νοημοσύνης πλησιάζουμε καθημερινά σε έναν κόσμο χωρίς εργασία. Ο εθνικός πρόεδρος του SPD, Θόρστεν Σέφερ Γκούμπελ πρότεινε οι εταιρείες που επωφελούνται από την ψηφιοποίηση να φορολογούνται περισσότερο από τις εταιρείες με πολλούς εργαζόμενους. Οι εργαζόμενοι, ως «ψηφιακό μέρισμα», θα μπορούσαν να εργάζονται λιγότερες ώρες με το ίδιο εισόδημα. Για τον Μαρξ βέβαια το γεγονός ότι ακόμη και οι Σοσιαλδημοκράτες του SPD θυμούνται τις θεωρίες του, θα τον έκανε σίγουρα ευτυχισμένο.