H παγκόσμια οικονομία αναπτύσσεται με το χαμηλότερο ρυθμό από το 2009, όταν τελείωσε η παγκόσμια κρίση. H ανάπτυξη εκτιμάται ότι ήταν 3,1% σε πραγματικούς όρους για το 2015 ενώ για φέτος το ΔΝΤ προβλέπει 3,4%. Όμως, το τι τελικά θα συμβεί εξαρτηθεί από την Κίνα.
H πρόβλεψη για την ανάπτυξη της Κίνας είναι 6,3% το 2016, ωστόσο δεν είναι λίγοι αυτοί που φοβούνται ότι η χώρα θα βιώσει μια «ανώμαλη προσγείωση» υπονοώντας μια αύξηση μόλις 1-2%. Δεν λείπουν μάλιστα κι αυτοί που θεωρούν ότι μπορεί να εμφανίζει ακόμη και ύφεση.
Ο Willem Buiter, ο επικεφαλής οικονομολόγος της Citigroup άφηνε να εννοηθεί πριν λίγους μήνες ότι δεν υπάρχει καμία αξιοπιστία για τα στοιχεία που ανακοινώνει η κεντρική τράπεζα της Κίνας. Η ανάπτυξη μπορεί να είναι αυτή τη στιγμή 4% ή ακόμα και 2,2%. Ο πιο αξιόπιστος δείκτης είναι η κατανάλωση ηλεκτρικού ρεύματος που το 2015 αυξήθηκε μόλις 0,7%. Επίσης, τόσο οι εξαγωγές όσο και οι εισαγωγές βρίσκονται σε καθοδική πορεία γιατί μειώνονται οι επενδύσεις.
Ήδη ο φόβος μιας ενδεχόμενης κατάρρευσης της κινεζικής οικονομίας έχει προκαλέσει τριγμούς στις διεθνείς αγορές. Υπήρξαν δύο αναταράξεις στις κινεζικές μετοχές, μία το καλοκαίρι του 2015 και άλλη μία μόλις άρχισε το 2016. Οι μετοχές είχαν διογκωθεί υπερβολικά από τον εύκολο δανεισμό των επενδυτών αλλά ίσως δεν πρόκειται για ένα απλό «ξεφούσκωμα». Δύο κραχ μέσα σε έξι μήνες είναι είναι ένα είδος προεξόφλησης για δυσμενείς εξελίξεις που θα λάβουν χώρα μέσα στο 2016.
Εδώ και 25 χρόνια, η ανάπτυξη της Κίνας στηριζόταν στις επενδύσεις και στις εξαγωγές παρά στην κατανάλωση. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, η αύξηση του ΑΕΠ οφείλεται κατά 40% στις επενδύσεις. Αυτό το πρωτοφανές ποσοστό δεν είναι πλέον διατηρήσιμο, συνεπώς ή πρέπει να αναπληρωθεί από την κατανάλωση για να συνεχίσει η ανάπτυξη της οικονομίας – οι εξαγωγές δεν μπορούν να αυξάνονται 20% το χρόνο όπως συνέβαινε κάποτε.
Ο κλάδος των ακινήτων δείχνει τι συνέβη στην οικονομία. Δεκάδες εκατομμύρια σπίτια παραμένουν σήμερα άδεια στην Κίνα και οι τιμές έχουν καταρρεύσει στις μικρότερες πόλεις. Ολόκληρα χωριά έχουν κατασκευαστεί στα οποία δεν μένει κανείς – οι πόλεις φαντάσματα. Η οικοδόμηση έχει μειώθηκε δραματικά και η παραγωγή τσιμέντου κατέρρευσε. Το 2015 υπήρξε μια ανάκαμψη τιμών στις μεγάλες πόλεις και οι αισιόδοξοι πιστεύουν ότι θα συμβεί το ίδιο και στις μικρότερες πόλεις. Ακόμα, κι αν συμβεί αυτό, νέα οικοδομική φρενίτιδα δεν πρόκειται να υπάρξει διότι απλά είχε αιτία τα δάνεια που δόθηκαν μετά την κρίση του 2007-2009.
Για την ώρα, η κινεζική ανάπτυξη δεν δείχνει σημάδια εξάτμισης άλλωστε περισσότερες από 10.000 νέες επιχειρήσεις δημιουργούνται κάθε μέρα. Αλλά η μετάβαση από την παραγωγή κεφαλαιουχικών αγαθών στην παραγωγή καταναλωτικών προϊόντων είναι πιθανό να μη γίνει με ομαλό τρόπο. Μπορεί να είναι τρικυμιώδης και να προκαλέσει μαζική φυγή κεφαλαίων. Αν συμβεί αυτό, δεδομένης της τεράστιας σημασίας που έχει η κινεζική οικονομία για τον υπόλοιπο κόσμο, θα υπάρξει μείωση των ρυθμών ανάπτυξης του υπόλοιπου κόσμου. Ήδη η παραγωγή κεφαλαιουχικών προϊόντων έχει πάρει την κατιούσα επιδρώντας αρνητικά στις εξαγωγές του υπόλοιπου κόσμου προς την Κίνα και κυρίως της Ευρώπης.
Για να διατηρηθεί η οικονομική δραστηριότητα σε υψηλό επίπεδο έχουν χτιστεί εργοστασιακές εγκαταστάσεις ο οποίες δεν θα χρησιμοποιηθούν ποτέ συνεπώς δεν θα υπάρξει απόδοση για αυτές τις επενδύσεις που κατά ένα μέρος έχουν χρηματοδοτηθεί με δάνεια. Οι ιθύνοντες στην Κίνα προσπαθούν να διασώσουν τις υπερχρεωμένες επιχειρήσεις ανακυκλώνοντας τα δάνεια αλλά αυτό μόνο παρατείνει το πρόβλημα. Κάποια εργοστάσια δουλεύουν απλώς για τις τράπεζες – οι λεγόμενες εταιρείες ζόμπι. Οι κρατικές τράπεζες συντηρούν ζωντανές αυτές τις επιχειρήσεις κατ’ εντολήν της πολιτικής ηγεσίας αλλά συσσωρεύουν κόκκινα δάνεια.
Η Κίνα δεν έχει προηγούμενη εμπειρία από μια τέτοια κατάσταση, ωστόσο τα ξένα κεφάλαια που έχουν αναγνωρίζουν την περιπλοκότητα φεύγουν από τις μετοχές. Για παράδειγμα, στο τρίτο τρίμηνο του 2015, περίπου 460 δισ. δολ. έφυγαν από τη χώρα, σύμφωνα με το Bloomberg. Το τι συμβαίνει τελικά με την οικονομία της Κίνας, αποτελεί ένα μεγάλο μυστήριο. Το μόνο σίγουρο είναι πως τα βλέμματα όλων των διαχειριστών κεφαλαίων είναι αυτή τη στιγμή πάνω της γιατί αποτελεί τον νούμερο ένα κίνδυνο για την παγκόσμια οικονομία.
