Με το σκάνδαλο των Panama Papers να βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη και να έχει συνταράξει την παγκόσμια κοινότητα, καλό είναι να ρίξουμε μια ματιά στον αθέατο κόσμο των επιχειρήσεων και ας δούμε πολύ απλά πως γίνται το ξέπλυμα χρήματος από τους επιτείδιους.
Ας υποθέσουμε ότι σε κάποιον περισσεύουν κάποια μετρητά (εντάξει, δε μιλάμε για τους περισσότερους από εμάς στη σημερινή Ελλάδα…) – 200.000 ευρώ, ίσως ένα εκατομμύριο, τα οποία «καίνε» στην τσέπη του. Ίσως τα έχει αποκτήσει με αμφιλεγόμενα μέσα ή θέλει να τα προφυλάξει από τα αχόρταγα χέρια των φορολογικών Αρχών. Ή δεν θέλει να το μάθει η/ο σύζυγος. Ή τα παιδιά. Δεν έχει λόγο να φοβάται: Με λίγο χρηματοοικονομικό απορρυπαντικό, το «καυτό» χρήμα καθίσταται σχεδόν αόρατο.
Πριν προχωρήσουμε, πρέπει να τονιστεί το αυτονόητο: η ροή παράνομων κεφαλαίων προκαλεί στρεβλώσεις στην παγκόσμια οικονομία, αποστραγγίζει πλούτο από τις αναδυόμενες χώρες και πληθωρίζει το κόστος του ενεργητικού στον ανεπτυγμένο κόσμο. Τίποτα εκ των οποίων δε φαίνεται να αποτρέπει κόσμο από το να το κάνει καθημερινά…
Από καρτέλ ναρκωτικών έως διεφθαρμένους πολιτικούς και από φοροφυγάδες έως κακοπληρωτές επιδικασμένων διατροφών προς τέως συζύγους, λίγο-πολύ θα βρεις κάθε κατηγορία ευυπόληπτου ή μη πολίτη στο «παιχνίδι» αυτό.
Και ορίστε πως ακριβώς παίζεται:
ΜΑΘΗΜΑ 1: ΟΙ ΛΑΪΚΕΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΕΣ ΤΟΥ OFFSHORE
Το Μακάο και το Χονγκ Κονγκ θεωρούνται Ειδικές Διοικητικές Περιοχές της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας. Μέρος της ιδιαίτερης ομορφιάς τους είναι ότι αποτελούν πολύ καλά καταφύγια για να ξεπλύνεις χρήμα.
Το Μακάο είναι η διεθνής πρωτεύουσα των καζίνο, με επταπλάσια έσοδα από τυχερά παιχνίδια από το Λας Βέγκας. Το Χονγκ Κονγκ στεγάζει πολλές «χαλαρές» τράπεζες και άλλους μεσολαβητές, πρόθυμους να μεταφέρουν κεφάλαια οπουδήποτε στον κόσμο χωρίς πολλές ερωτήσεις και φυσικά έναντι αμοιβής. Έτσι γίνεται:
Βρες έναν «Junket»
Ας πούμε ότι ζεις ή εργάζεσαι στην Κίνα και θέλεις να κρύβεις μία μεγάλη δωροδοκία. Κατ’ αρχήν, πρέπει να μετατρέψεις το ποσό από γουάν σε άλλο νόμισμα χωρίς να το μάθει το κράτος. Ο ευκολότερος τρόπος για να το κάνεις αυτό είναι να έρθεις σε επαφή με έναν λεγόμενο «junket», έναν μεσάζοντα μέσα στη χώρα που θα σου δώσει μάρκες καζίνο για τα μετρητά σου, μείον προμήθειας έως 20%.
«Κάνε παιχνίδι» στο καζίνο
Παίρνεις τις μάρκες σε ένα φιλικό, συνεργάσιμο καζίνο, όπου «τζογάρεις», εξαργυρώνεις τις μάρκες σε δολάρια Χονγκ Κονγκ ή ΗΠΑ, τα οποία είτε ξοδεύεις όπως θέλεις, ή τα καταθέτεις σε υποκατάστημα τράπεζας στο Χονγκ Κονγκ. Ή, για extra ασφάλεια, τα πηγαίνεις σε έναν δικηγόρο με ειδικότητα στο offshore ξέπλυμα.
Στο μεταξύ, το καζίνο θα αναμίξει τις μάρκες σου με αυτές των νόμιμων τζογαδόρων και οι λογιστές του θα καταχωρίσουν το εκατομμύριό σου σαν πληρωμένα κέρδη παικτών.
Η διαδρομή ανεμοστρόβιλος
Η τράπεζα ή ο δικηγόρος σου πρέπει να μεταφέρουν με εμβάσματα τα χρήματά σου, έτσι ώστε να περάσουν πολλά σύνορα, για να αποφύγουν την ανίχνευση ή την κατάσχεσή τους. Για παράδειγμα, τα χρήματα μπορεί να καταλήξουν σε ένα αμερικανικό trust, το οποίο διαχειρίζεται μία «εταιρία-κέλυφος» στα νησιά Κέιμαν, η οποία ανήκει σε ένα άλλο trust στο Γκέρνσεϊ (σύμπλεγμα αυτοδιοικούμενων νησιών που ανήκουν στην Βρετανική Κοινοπολιτεία), το οποίο έχει έναν λογαριασμό στο Λουξεμβούργο, τον οποίο διαχειρίζεται ένας τραπεζίτης από την Ελβετία, τη Σιγκαπούρη ή την Καραϊβική, ο οποίος… δεν γνωρίζει ποιος είναι ο ιδιοκτήτης. Καλό;
ΜΑΘΗΜΑ 2: ΜΙΚΡΑ ΜΠΛΕ ΑΝΘΡΩΠΑΚΙΑ
Θυμάσαι τα Στρουμφ, αυτά τα αξιολάτρευτα μικρά μπλε πλασματάκια; Στους διεθνείς χρηματοοικονομικούς κύκλους τα Στρουμφ δεν είναι τόσο αθώα. Είναι «καθημερινοί τύποι», οι οποίοι βοηθούν τους «μεγάλους» να ξεπλύνουν τα χρήματά τους, κάνοντας εκατοντάδες μικροσκοπικές καταθέσεις σε τράπεζες και μεταφορές, προκειμένου το χρήμα να μετακινηθεί χωρίς να ανιχνευθεί. Πως γίνεται:
Βρες ένα Στρουμφ
Αφού κλείσεις μία συμφωνία για «στρουμφ» τηλεφωνικά η μέσω email, θα σου ζητηθεί να στείλεις με κούριερ τα χρήματα στην κατοικία του στρουμφ (μάλλον όχι ένα μανιτάρι στο δάσος, αλλά ποτέ δεν ξέρεις). Τότε το στρουμφ θα αρχίσει να καταθέτει μικροποσά από τα χρήματά σου σε έναν λογαριασμό καθημερινά για εβδομάδες ή μήνες –ή χρόνια- αποφεύγοντας να τραβήξει την προσοχή, μιας και κρατάει χαμηλά τους αριθμούς.
Κάνε μία ανάληψη
Κάποια στιγμή μπορείς να ζητήσεις από το στρουμφ σου να κάνει ανάληψη κάποιων μετρητών σου –τα οποία έχουν πλέον γίνει μη ανιχνεύσιμα – για ένα καταναλωτικό όργιο. Μην τρελαίνεσαι όμως. Καλύτερα να βάλεις μία τράπεζα να μεταφέρει με έμβασμα τα χρήματά σου στους offshore συνεργούς σου ή την εταιρία-κέλυφος.
Προσοχή στα ψηλά στρουμφ
Υποτίθεται ότι τα στρουμφ πρέπει να μένουν εκτός «ραντάρ». Αυτό τα καθιστά στρουμφ άλλωστε. Όμως το internet banking κατέστησε το «στρούμφισμα» ακόμα πιο επικερδές και κάποια κορυφαία στρουμφ έγιναν τόσο μεγάλα, που άρχισαν να τραβούν την προσοχή.
Επί χρόνια ο πιο παραγωγικός πλύστης χρήματος στο Χονγκ Κονγκ ήταν ένας έφηβος ονόματι Λούο Τζουντσένγκ, ο οποίος ξεκίνησε ανοίγοντας έναν λογαριασμό στην Bank of China με κατάθεση 500 δολαρίων. Μέσα στους επόμενους οκτώ μήνες πραγματοποίησε σχεδόν 5.000 καταθέσεις και πάνω από 3.500 αναλήψεις ηλεκτρονικά, μετακινώντας 1,67 δισ. δολάρια σε offshore. Κάποια στιγμή όμως τράβηξε την προσοχή και το 2013 καταδικάστηκε σε ποινή φυλάκισης 10 ετών. Κακά νέα για το στρουμφ και τους πελάτες του.
Άλλα στρουμφ τραβούν την προσοχή των Αρχών με τον φανταχτερό τρόπο ζωής τους. Το Μάρτιο άλλος ένας κάτοικος του Χονγκ Κονγκ, ο Κάρσον Γιενγκ, καταδικάστηκε σε φυλάκιση έξι ετών για ξέπλυμα 91,27 εκατ. δολαρίων μέσω των τραπεζικών λογαριασμών του από το 2001 έως το 2007. Όντας τέως κομμωτής, ο οποίος πλέον είχε αγοράσει τη βρετανική ποδοσφαιρική ομάδα Μπέρμινχαμ Σίτι, ο ίδιος ισχυρίστηκε ότι είχε συγκεντρώσει εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια σε κέρδη από συναλλαγές σε μετοχές, ένα κομμωτήριο και τζόγο.
ΜΑΘΗΜΑ 3: Η ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΟΔΟΣ
Τα πραγματικά «μεγάλα ψάρια» δεν κάθονται να ασχοληθούν με καζίνο, διευθυντές τραπεζών που παρανομούν, junkets ή στρουμφ. Έχουν τον τρόπο να μεταφέρουν εκατομμύρια ή δισεκατομμύρια, χωρίς να δώσουν μετρητά από χέρι σε χέρι ή να συμπεριλάβουν στο παιχνίδι τράπεζες. Αντ’ αυτών, διοχετεύουν τα χρήματά τους μέσα από μεγάλες εταιρικές συμφωνίες (δωροδοκίες, μίζες και συζτήματα υπεξαίρεσης), που εξαιρούνται από τους ελέγχους. Και οι τρόποι είναι αυτοί:
Υπερτιμολόγηση
Ας υποθέσουμε ότι είσαι ένας κυβερνητικός αξιωματούχος ή μεγαλοστέλεχος εταιρίας και θέλεις να λάβεις δωροδοκία ή μίζα 1 εκατ. ευρώ, για να δώσεις ένα ιδιαίτερα επικερδές και υπερβολικά τιμολογημένο συμβόλαιο σε μία ξένη ή εγχώρια εταιρία. Εγκρίνεις το συμβόλαιο και την πληρωμή του και παραφουσκώνεις το τίμημα κατά μερικά εκατομμύρια, στα οποία συμπεριλαμβάνεται και το δικό σου.
Ο πελάτης σου βάζει το ένα εκατομμύριο σε μία εταιρία-κέλυφος σε μία offshore περιοχή, όπου ως ιδιοκτήτης παραμένεις ανώνυμος. Είσαι τότε ελεύθερος να επενδύσεις ή να ξοδέψεις τα χρήματα. Η επιχείρηση (ο πελάτης σου) διαγράφει το ποσό ως έξοδο, που καταβλήθηκε σε έναν offshore σύμβουλο.
Ίσως να προτιμάς το ένα σου εκατομμύριο να χρησιμοποιηθεί για την αγορά ενός περιουσιακού στοιχείου σε offshore προορισμό για λογαριασμό σου ή να καταβληθεί σταδιακά σε μισθούς ή προμήθειες σε μέλη της οικογένειάς σου. Με οποιονδήποτε από αυτούς τους τρόπους, έχεις «καθαρίσει».
Υποτιμολόγηση
Το ίδιο πράγμα με αντίθετη κατεύθυνση. Πουλάς τα αγαθά ή τις υπηρεσίες σου σε μία επιχείρηση, σε μία τιμή εικονικά μικρότερη της πραγματικής αξίας τους. Μετά, από τα επιπλέον κεφάλαια λαμβάνεις ένα εκατομμύριο απευθείας από την εταιρία που σου έκανε το «παζάρι». Τοποθετείς τα χρήματα σε ανώνυμο offshore λογαριασμό ή αγοράζεις ένα περιουσιακό στοιχείο της επιλογής σου.
ΜΑΘΗΜΑ 4: ΠΕΣ ΤΟ ΜΕ ΔΙΑΜΑΝΤΙΑ
Είναι «ο καλύτερος φίλος μιας κοπέλας» και ο χειρότερος εφιάλτης των ελεγκτικών Αρχών.
Έλεγχος οδοντικής πλάκας
Ας πούμε ότι θέλεις να φέρεις στη χώρα 1 εκατ. ευρώ χωρίς να γίνουν ορατά στις φορολογικές Αρχές. Όπως είχε καταθέσει ένα ομιλητικό στέλεχος της UBS, σε πελάτες της ελβετικής τράπεζας προτεινόταν να αγοράσουν διαμάντια έναντι μετρητών και να τα μεταφέρουν στις αποσκευές τους μέσα σε σωληνάρια οδοντόκρεμας. Έπειτα, ξεπλένεις την οδοντόκρεμα και πουλάς την «πέτρα» για μετρητά.
Κάρτες και γραμματόσημα
Άλλη μία τεχνική είναι να μεταφέρεις τα κεφάλαιά σου σε ανώνυμες χρεωστικές κάρτες. Και αν θέλεις να μιμηθείς την «παλιά σχολή», τα συλλεκτικά γραμματόσημα έχουν ακόμα φανατικούς οπαδούς.
Το Μάιο η Credit Suisse παραδέχθηκε την ενοχή της για τέτοιες δραστηριότητες και άλλες –όπως τεμαχισμό εγγράφων και διατήρηση των συναλλαγών κάτω από το όριο των 10.000 δολαρίων όπου ξεκινά η υποχρέωση αναφοράς- για να βοηθήσει Αμερικανούς πελάτες της να αποφύγουν φόρους. Πλήρωσε πρόστιμο 2,6 δισ. δολαρίων. Φυσικά, κανένας δεν πιστεύει ότι είναι μόνο αυτοί.
ΜΑΘΗΜΑ 5: ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΕΝ ΟΨΕΙ;
Σε αυτή την πανάρχαια τέχνη ηγείται η Κίνα. Μεταξύ 2002 και 2011 περίπου 1,08 τρισ. δολάρια έφυγαν από τη χώρα παρανόμως, παρά το νόμο για τον έλεγχο των κεφαλαίων, που απαιτεί από τους ανθρώπους να παίρνουν άδεια για να ανταλλάξουν γουάν αξίας άνω των 50.000 δολαρίων το χρόνο σε οποιοδήποτε ξένο νόμισμα.
Πρόκειται πάντως για ένα διεθνές χόμπι. Κατά το ίδιο διάστημα περίπου 880,96 δισ. δολάρια «εξαϋλώθηκαν» από τη Ρωσία, 461,86 δισ. από το Μεξικό, 370,38 δισ. από τη Μαλαισία, 343,93 δισ. από την Ινδία, 266,43 δισ. από τη Σαουδική Αραβία και 192,69 δισ. έφυγαν από τη Βραζιλία. Οι συνολικές εκροές από 20 αναδυόμενες οικονομίες ήταν 5,9 τρισ. δολάρια, που αντιστοιχούν σε 49 δισ. δολάρια το μήνα.
Όμως ο υποψήφιος «πλύστης» πρέπει να λάβει υπόψη του τα εξής: Η παρανομία ακόμα πληρώνει καλά, αλλά τα κόστη βαίνουν αυξανόμενα. Η γιγαντιαία προσπάθεια πάταξης της φοροδιαφυγής που γίνεται στις χώρες της Δύσης και μία ανάλογη ενάντια στη διαφθορά στην Κίνα, θα καταφέρουν να περιορίσουν πολύ τις παράνομες ροές κεφαλαίων μακροπρόθεσμα. Βραχυπρόθεσμα πάντως και οι δύο «σταυροφορίες» φαίνεται ότι έχουν κλιμακώσει τη φυγή κεφαλαίων.
Οι Αμερικάνοι που θέλουν να στείλουν τα χρήματά τους σε υπεράκτιους (offshore) προορισμούς συναντούν όλο και μεγαλύτερα εμπόδια, λόγω της Πράξης Φορολογικής Συμμόρφωσης Λογαριασμών Εξωτερικού του 2010, που απαιτεί από τις ξένες τράπεζες να παραδίδουν πληροφορίες για τους λογαριασμούς των Αμερικανών.
Παραμένουν όμως ακόμα πολλές οδοί για τον αφοσιωμένο πλύστη χρήματος – ειδικά εάν αυτός ή αυτή δεν έχει πρόβλημα να παραβιάσει το νόμο.
Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, ο μεγαλύτερος παραλήπτης Άμεσων Ξένων Επενδύσεων το 2013 ήταν οι Βρετανικές Παρθένοι Νήσοι, που έχουν 23.000 κατοίκους. Στα νησιά του αρχιπελάγους «ξεβράστηκαν» περί τα 92 δισ. δολάρια σε μετρητά, δηλαδή περισσότερα απ’ ότι στην Ινδία και τη Βραζιλία μαζί. Άλλοι παράδεισοι που έλαβαν μαζικές «επενδύσεις» είναι, μεταξύ άλλων, τα νησιά Κέιμαν, το Λιχτενστάιν, το Μονακό, η Ανδόρα και τα νησιά Βανουάτου.
Όμως τα χρήματα δε μένουν απαραιτήτως εκεί. Φέτος οι Κινέζοι ξεπέρασαν τους Ρώσους ως οι μεγαλύτεροι αγοραστές διαμερισμάτων στην πόλη της Νέας Υόρκης. Άλλο ξεπλυμένο χρήμα χρησιμοποιείται για αγορές αρχοντικών στο Λονδίνο, γιοτ, μετοχών και άλλων τίτλων, τέχνης και πολυτελών ακινήτων σε όλο τον κόσμο.
Τα κεφάλαια αυτά κυριαρχούν επίσης στις αγορές μετοχών και ομολόγων. Έως το 2012 οι φορολογικοί παράδεισοι είχαν περίπου το 29% των συνολικών ξένων επενδύσεων (εταιρικές, μετοχές, ομόλογα) που γίνονταν στις ΗΠΑ. Συγκριτικά, η Κίνα είχε μόλις το 7%.
Η σκληρή πραγματικότητα για τους «πλύστες» είναι όμως ότι όλο και δυσκολότερα βρίσκονται «καλές» τράπεζες, όπως και περιοχές που παρέχουν απόλυτη ανωνυμία. Ως αποτέλεσμα, ορισμένα πραγματικά «μεγάλα ψάρια» έχουν αρχίσει να πιάνονται στα δίχτυα.
