Αυτή τη στιγμή, το Netflix φιλοξενεί περισσότερες από 4.000 ταινίες. Η ποικιλομορφία της βιβλιοθήκης του επιτρέπει στους χρήστες να επιλέξουν σχεδόν οποιοδήποτε είδος: από ρομαντικές κομεντί με BDSM θεματική στη σκηνή της K-pop (Love and Leashes), έως συγκινητικές ιστορίες ενηλικίωσης, όπως αυτή μιας τρανς Γίντισσας που γιορτάζει καθυστερημένα το μπατ μίτσβα της στο Μπουένος Άιρες (Transmitzvah). Παρ’ όλα αυτά, υπάρχει ένα είδος που απουσιάζει σχεδόν ολοκληρωτικά: ο κινηματογράφος πριν από το 1973.
Τον Ιανουάριο, η παλαιότερη μη χριστουγεννιάτικη ταινία της πλατφόρμας ήταν το The Sting (1973), η θρυλική ληστρική περιπέτεια των Ρόμπερτ Ρέντφορντ και Πολ Νιούμαν, που σάρωσε τα Όσκαρ πριν από 52 χρόνια. Αναμφίβολα, πρόκειται για ένα κινηματογραφικό κόσμημα, ένα από τα αριστουργήματα του Τζορτζ Ρόι Χιλ, με σφιχτή αφήγηση γεμάτη ανατροπές και ένα μουσικό σκορ που αναβίωσε το ragtime jazz. Ωστόσο, είναι δυνατόν ο αλγόριθμος του Netflix να αποφάσισε ότι τίποτα πριν από το 1973 δεν αξίζει να προβάλλεται; Πού είναι Ο Νονός, Ο Πρωτάρης ή ακόμα και το Οι Δύο Ληστές του 1969, ένα ακόμα κλασικό φιλμ του Χιλ με το ίδιο πρωταγωνιστικό δίδυμο;
Το streaming είχε υποσχεθεί ένα κινηματογραφικό σύμπαν, όπου κάθε ταινία που γυρίστηκε ποτέ θα ήταν άμεσα διαθέσιμη. Και σε κάποιο βαθμό, αυτή η υπόσχεση τηρείται – αλλά όχι από το Netflix. Υπάρχουν ακόμη πλατφόρμες όπως το Amazon, το Paramount+, το MGM+ και το TCM, όπου οι πιο παθιασμένοι σινεφίλ μπορούν να αναζητήσουν (και να πληρώσουν) για να παρακολουθήσουν τα κλασικά. Αν περιμένουν αρκετά, μπορεί ακόμα και το Netflix να ενδώσει στην εποχική νοσταλγία – πέρυσι, το It’s a Wonderful Life εμφανίστηκε στη βιβλιοθήκη του τα Χριστούγεννα.
Ωστόσο, η πραγματικότητα είναι πως η επανάσταση του streaming αποδεικνύεται καταστροφική για την πρόσβαση στο κλασικό σινεμά, διαγράφοντας αργά και μεθοδικά την πολιτιστική μας μνήμη.
Από τη "Late, Late Show" εποχή, στην εποχή των αλγορίθμων
Πριν από την κυριαρχία του streaming, οι νέοι σινεφίλ ανακάλυπταν τον κινηματογράφο μέσα από τηλεοπτικά προγράμματα όπως το "The Late, Late Show". Χωρίς επιλογές on demand, έβλεπαν ό,τι προβαλλόταν: ίσως ένα αριστούργημα όπως το Grand Illusion, ίσως ένα παράξενο b-movie όπως το Beach Blanket Bingo. Αυτή η τυχαία έκθεση δημιουργούσε ένα είδος κινηματογραφικής παιδείας, διαμορφώνοντας γενιές θεατών – ανάμεσά τους και σκηνοθέτες όπως ο Κουέντιν Ταραντίνο, ο οποίος έχει αναφέρει πως μεγάλωσε βλέποντας ταινίες αργά τη νύχτα. Όλοι τότε μπορούσαν να μιμηθούν – έστω και άτσαλα – τον Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ. Και, κυρίως, όλοι γνώριζαν ποιος ήταν.
Σήμερα, οι αλγόριθμοι των streaming υπηρεσιών καθορίζουν το τι βλέπει το κοινό, δημιουργώντας ένα τοπίο υπερφόρτωσης περιεχομένου χωρίς επιμέλεια. Με χιλιάδες ταινίες, σειρές και όλο και περισσότερες πρωτότυπες παραγωγές, το παλιό σινεμά καταλήγει θαμμένο, σαν την Κιβωτό της Διαθήκης στο τέλος του Indiana Jones (ρωτήστε κάποιον μεγαλύτερο αν δεν καταλάβατε την αναφορά). Γιατί να αναζητήσει κανείς το "Η Βασίλισσα της Αφρικής" στο Apple TV+, όταν το Netflix του προτείνει σειρές όπως το Kinda Pregnant και το La Dolce Villa; Η απάντηση είναι απλή: δεν θα το κάνει. Δεν υπάρχει πλέον ένα Late, Late Show να του υπενθυμίσει να δει το καλό σινεμά.
Το τίμημα της κινηματογραφικής λήθης
Οι αποφάσεις του Netflix να αγνοήσει το παλιό Χόλιγουντ προφανώς βασίζονται σε οικονομικά δεδομένα. Οι αριθμοί δείχνουν πως οι 300 εκατομμύρια συνδρομητές του δεν ενδιαφέρονται για ταινίες προ του The Sting. Επιπλέον, το μοντέλο παραγωγής δικού του περιεχομένου είναι απλούστερο και πιο προσοδοφόρο από την απόκτηση δικαιωμάτων για παλιές ταινίες. Και αυτό είναι θεμιτό. Κανείς δεν όρισε το Netflix φύλακα της κινηματογραφικής κληρονομιάς. Μπορεί να παράγει όσες Rebel Moon και Red Notice θέλει, να επιλέγει αυθαίρετα το 1973 ως αφετηρία του αρχείου του.
Αλλά αξίζει να αναρωτηθούμε: τι χάνουμε μέσα σε αυτή τη διαδικασία; Καθώς το streaming και οι αλγόριθμοι κυριαρχούν στην ψυχαγωγία μας, γινόμαστε συλλογικά κινηματογραφικά αναλφάβητοι.
Ο 75χρονος γιος του Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ συνοψίζει το πρόβλημα. «Τα παιδιά σήμερα δεν ξέρουν ποιος ήταν ο πατέρας μου, γιατί είναι δύσκολο να κοιτάς το κινητό σου και να μην επιλέγεις την τελευταία ταινία της Marvel», δήλωσε πέρυσι ο Στίβεν Μπόγκαρτ, προωθώντας το ντοκιμαντέρ του "Bogart: Life Comes in Flashes" (το οποίο, σημειωτέον, δεν υπάρχει στο Netflix). «Δεν έχω τίποτα εναντίον της Marvel – μάζευα κι εγώ κόμικς μικρός. Αλλά οι άνθρωποι πλέον δεν έχουν καμία επαφή με το παρελθόν».
Και όταν ένα μέσο σβήνει τη μνήμη του ίδιου του κινηματογράφου, τι απομένει από την κληρονομιά του Χόλιγουντ;
