Γενικα δεν είναι σοφό να βασίζεις ένα επιχείρημα στο «όταν μεγάλωνα εγώ», αλλά είμαι σίγουρη ότι... όταν μεγάλωνα εγώ, δεν είχαμε τέτοια εμμονή με τις διαφορές των γενεών. Φυσικά, γνωρίζαμε τις διαφορετικές γενιές και κάναμε γενικεύσεις γι’ αυτές, αλλά χρησιμοποιούσαμε πιο απλούς όρους, όπως «η γενιά των γονιών μου» ή «η γενιά των παππούδων μου».
Σήμερα, όμως, έχουμε ένα περίπλοκο σύστημα με ονομασίες γενεών: η Σιωπηλή Γενιά, οι Baby Boomers, η Γενιά X, οι Millennials, η Γενιά Z και πιο πρόσφατα, η Γενιά Άλφα. Όλοι όσοι διαβάζετε αυτό το άρθρο ανήκετε σε μία από αυτές. Είτε σας αρέσει είτε όχι, θα σας τοποθετήσουν σε ένα κουτάκι και θα σας φορέσουν μια «ταμπέλα». Δεν μπορείτε να αυτοπροσδιοριστείτε ως διαφορετική γενιά. Η ηλικία είναι ένας αμετάβλητος παράγοντας και αυτός... μας χαρακτηρίζει - μέχρι στιγμής τουλάχιστον.
Εγώ υπάγομαι στη Γενιά Χ. Σας το λέω με μια δόση αμηχανίας, γιατί το να γμωστοποιείς τη γενιά σου σε αγνώστους είναι μια παράξενη πράξη ευαλωτότητας. Κάθε γενιά έχει τα δικά της στερεότυπα. Υπάρχει ένα «βάρος» που συνοδεύει τον χαρακτηρισμό του "boomer" και ένας ρόλος που υποτίθεται ότι πρέπει να παίξεις αν είσαι Millennial.
Και αυτό μας φέρνει στην ερώτηση: Τι σημαίνουν αυτοί οι ρόλοι;
Αντί να παρουσιάσουμε τις δύο πλευρές ενός επιχειρήματος, ας κάνουμε μια εξερεύνηση.
Τεχνικά, η ηλικία είναι αυτό που καθορίζει τις γενεαλογικές ετικέτες. Δεν μπορείς να αρνηθείς ότι ανήκεις στη Γενιά X, όπως δε μπορείς να αρνηθείς τις ρυτίδες ή τους πόνους στις αρθρώσεις. Αλλά, ας εμβαθύνουμε σε αυτή την ιδέα.
Πρώτον, ας εξετάσουμε γιατί δημιουργούμε αυτές τις ετικέτες και γιατί αισθανόμαστε την ανάγκη να κατηγοριοποιούμε τους ανθρώπους. Και δεύτερον, ας διερευνήσουμε τι αξίες ή χαρακτηριστικά ορίζουν τη Γενιά Z και ας ρωτήσουμε: «Μπορείς να αυτοπροσδιοριστείς ως άλλη γενιά;»
Erikson: Η έλξη πολλών κατευθύνσεων
Στα μέσα του 20ού αιώνα, ο Γερμανός ψυχολόγος Erik Erikson μας έδωσε μία από τις πιο δημοφιλείς έννοιες της ψυχολογίας: την «κρίση ταυτότητας». Αυτή περιγράφει μια περίοδο στη ζωή μας όπου νιώθουμε ότι μας τραβούν πολλές κατευθύνσεις. Αυτό μπορεί να συμβεί οποιαδήποτε στιγμή, αλλά συνήθως συνδέεται με την εφηβεία — εκείνα τα χρόνια επανάστασης, πειραματισμού και ανακάλυψης. Είναι η φάση όπου το παιδί μεγαλώνει αρκετά για να θέλει να εξερευνήσει, αλλά παραμένει αρκετά παιδί ώστε να αποζητά την ασφάλεια της μαμάς και του μπαμπά.
Για τον Erikson, αυτή η περίοδος αναταραχής οδηγεί στη διαμόρφωση ταυτότητας, όπου ο έφηβος εντάσσεται σε μια ομάδα ή υιοθετεί ένα σύνολο αξιών. Ο Erikson υποστήριζε ότι οι άνθρωποι έχουν ανάγκη να ανήκουν σε μια «φυλή». Χρειαζόμαστε να ταυτιζόμαστε με κάτι.
Ιστορικά, διαφορετικές χώρες έδιναν έμφαση σε διαφορετικά στοιχεία αυτής της «φυλετικής» ταυτότητας. Σε ορισμένες χώρες, οι διαχωρισμοί βασίζονταν στην εθνότητα, την εκπαίδευση, το επάγγελμα, τον πλούτο, τη θρησκεία ή τη γεωγραφία. Στη Μεγάλη Βρετανία, η ταξική διαίρεση είχε πάντα κεντρικό ρόλο. Και σε αυτή τη λίστα προστίθεται ένας νέος τρόπος διαχωρισμού: η γενιά.
Τι σημαίνει η γενιά σου;
Ο ψυχολόγος James Marcia, βασιζόμενος στο έργο του Erikson, υποστήριξε ότι η «κρίση ταυτότητας» επιλύεται όταν φτάνουμε σε ένα σημείο «επίτευξης ταυτότητας», όπου επιλέγουμε ενεργά ποιοι θέλουμε να είμαστε. Η δημιουργία ταυτότητας είναι μια διαδικασία επιλογής.
Οι γενιές, όμως, δεν λειτουργούν έτσι. Δε μπορούμε να επιλέξουμε σε ποια γενιά ανήκουμε. Ένας 16χρονος, όσο κι αν θέλει, δεν μπορεί να πει «είμαι boomer» χωρίς να προκαλέσει γέλιο.
Αλλά είναι αυτό δίκαιο; Μπορεί να υπάρχει κάτι παραπάνω από την ημερομηνία γέννησής μας στις ετικέτες των γενεών;
Η απάντηση είναι ναι. Τα ονόματα όπως "Gen Z" ή "Millennial" δεν είναι απλώς δείκτες ηλικίας. Αυτές οι ετικέτες φέρουν αξίες και χαρακτηριστικά.
Μια γενιά ορίζεται από δύο παράγοντες: το κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο μεγαλώνει και την τεχνολογία που έχει στη διάθεσή της. Για παράδειγμα, η Γενιά Z είναι οι «ψηφιακοί ιθαγενείς» που μεγάλωσαν σε έναν κόσμο όπου το διαδίκτυο είναι παντού. Ταυτόχρονα, είναι πιο ιδεαλιστές, καθώς γεννήθηκαν σε έναν κόσμο που τα πάντα αλλάζουν ταχύτατα.
Μπορείς να «επιλέξεις» γενιά;
Άρα, αν μπορούμε να προσδιορίσουμε ορισμένα χαρακτηριστικά και αξίες για κάθε «γενιά», μπορούμε και να επιλέξουμε τη γενιά μας; Η σύντομη απάντηση είναι όχι - τουλάχιστον όχι ακόμα. Επειδή όροι όπως «millennial» ή «Gen Z» απαιτούν να ανήκεις σε μια συγκεκριμένη ηλικιακή ομάδα, αυτό οδηγεί στο λογικό σφάλμα ότι πρέπει να υπάρχεις με έναν συγκεκριμένο τρόπο.
Ο λόγος που λέω «όχι ακόμα», ωστόσο, είναι κάτι που ονομάζεται «σημασιολογική μετατόπιση». Αυτός είναι ο όρος που χρησιμοποιούν οι γλωσσολόγοι για να περιγράψουν όταν μια λέξη ή ένας όρος αλλάζει νόημα με την πάροδο του χρόνου.
Θα έλεγα ότι βρισκόμαστε στο κατώφλι μιας σημασιολογικής μετατόπισης όσο αφορά στις ετικέτες των γενεών. Ναι, δεν μπορώ να είμαι "boomer", αλλά μπορώ σίγουρα να κάνω "boomer-ίστικα" πράγματα. Πράγματι, γι’ αυτό η έκφραση ή το meme «Ok boomer» (που λέγεται σε κάποιον κολλημένο στις "αναχρονιστικές" απόψεις του) έχει γίνει τόσο δημοφιλής. Είναι ήδη λογικό να λέμε ότι κάποιος έχει "millennial mindset" (τρόπο σκέψης) ή ότι «συμπεριφέρεται περισσότερο σαν Gen Z παρά Gen X».
Δεν θα με εξέπληττε αν σε μια δεκαετία ή κάτι παραπάνω, οι κανόνες της σημασιολογικής μετατόπισης μας επιτρέψουν να χρησιμοποιούμε αυτές τις ετικέτες εντελώς ανεξάρτητα από τους αρχικούς, ηλικιακούς τους ορισμούς.
Για την ώρα, δεν μπορείς να αυτοπροσδιοριστείς ως Gen Z. Σε μια γενιά από τώρα ίσως να μπορείς.
Α.Ν
