Η εξάπλωση της πανδημίας του κορoνοϊού ήταν, χωρίς αμφιβολία, το κυρίαρχο γεγονός το 2020, εξαιτίας της ταχύτητας και της σοβαρότητας με την οποία επηρέασε σχεδόν όλες τις χώρες σε ολόκληρο τον κόσμο, αναγκάζοντας τις κυβερνήσεις να λάβουν κρίσιμες πολιτικές αποφάσεις. Την ίδια ώρα, σε πολλές χώρες, ο COVID-19 έχει επιδεινώσει τις εντάσεις γύρω από ζητήματα, όπως η οικονομική ανισότητα και η πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη, μετατρέποντας την πανδημία από υγειονομική κρίση, σε γεγονός παγκόσμιου πολιτικού κινδύνου.
Εξαιτίας της πανδημίας και των επιπτώσεών της, το 2020 ο γεωπολιτικός κίνδυνος έφτασε στα υψηλότερα επίπεδα μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στη διαπίστωση αυτή καταλήγει η τελευταία έκθεση της ΕΥ, 2021 Geostrategic Outlook, η οποία εντοπίζει τους κορυφαίους πολιτικούς κινδύνους για το 2021, οι οποίοι, παρότι προϋπήρχαν της εμφάνισης του COVID-19, επηρεάζονται – σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό – από την πορεία της πανδημίας.
Σύμφωνα με την έκθεση, οι 10 πολιτικοί κίνδυνοι που αναμένεται να «σημαδέψουν» το 2021, είναι:
Οι γεωπολιτικές επιπτώσεις του COVID-19
Οι επιπτώσεις της πανδημίας αναμένεται να διαμορφώσουν το παγκόσμιο επιχειρηματικό περιβάλλον και το 2021. Ο διαφαινόμενος εμβολιαστικός εθνικισμός, οι έλεγχοι επί των εξαγωγών, οι περιορισμοί στις διασυνοριακές μετακινήσεις των ανθρώπων και οι πολιτικές συνέπειες της πανδημίας, θα δημιουργήσουν πολιτικούς κινδύνους σε ολόκληρο τον κόσμο.
Η διάσπαση της αλληλεξάρτησης ΗΠΑ-Κίνας
Η πολιτική των μεγάλων δυνάμεων, και ιδιαίτερα οι σχέσεις μεταξύ ΗΠΑ-ΕΕ-Κίνας, θα παίξουν καθοριστικό ρόλο και το 2021. Η Κίνα και οι ΗΠΑ θα συνεχίσουν να προσπαθούν να απεμπλακούν από τη στρατηγική τους αλληλεξάρτηση, εν μέσω των τεταμένων εμπορικών τους σχέσεων, του τεχνολογικού ανταγωνισμού, των ανταγωνιστικών βιομηχανικών πολιτικών, αλλά και των τριβών σε μια σειρά από περιοχές υπό κινεζική κυριαρχία.
Η ευρωπαϊκή στρατηγική αυτονομία
Από την πλευρά της, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα επιδιώξει να αξιοποιήσει τις εμπορικές, επενδυτικές και βιομηχανικές πολιτικές της, καθώς και τη διεθνή πολιτική ισχύ της, για να προσπαθήσει να εξασφαλίσει στρατηγική αυτονομία.
Η άνοδος του νέο-κρατισμού
Οι επιχειρήσεις θα βρεθούν αντιμέτωπες, επίσης, με αρκετές σημαντικές αλλαγές στο ρυθμιστικό και το πολιτικό πλαίσιο. Ο κόσμος θα εισέλθει σε μια εποχή νέο-κρατισμού, καθώς ο COVID-19 συνεχίζει να εντείνει τη συζήτηση για αυτονομία, ωθώντας πολλές χώρες, αλλά και επιχειρήσεις, στον επαναπατρισμό της παραγωγής ή τη διαφοροποίηση των αλυσίδων εφοδιασμού.
Η αναζωογόνηση της ατζέντας για την κλιματική αλλαγή
Η εμπειρία της πανδημίας έχει εντείνει την ευαισθητοποίηση της κοινωνίας σε ζητήματα κλιματικής αλλαγής. Οι ατζέντες των κυβερνήσεων για την κλιματική πολιτική, θα γίνουν πιο φιλόδοξες, στο πλαίσιο των σχεδίων μίας πράσινης επανεκκίνησης της οικονομίας μετά την πανδημία. Όλο και περισσότερες χώρες ανακοινώνουν στόχους για μηδενικό ισοζύγιο άνθρακα, ασκώντας αυξανόμενη πίεση στις υπόλοιπες για την ανάληψη αντίστοιχων δράσεων, θέτοντας, παράλληλα, τον πήχη ψηλά για τη Διάσκεψη του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή, τον Νοέμβριο του 2021.
Η γεωπολιτική της τεχνολογίας και των δεδομένων
Οι αυξανόμενες αποκλίσεις των τεχνολογικών προτύπων, ο πολλαπλασιασμός των κανονισμών για την προστασία των ιδιωτικών δεδομένων και η ψηφιακή φορολογία, θα διαμορφώσουν τη γεωπολιτική της τεχνολογίας και των δεδομένων το 2021.
Η επανευθυγράμμιση της πολιτικής των ΗΠΑ
Η νέα κυβέρνηση Μπάιντεν θα επανευθυγραμμίσει την πολιτική των ΗΠΑ το 2021. Ο Πρόεδρος Μπάιντεν έχει προαναγγείλει την ενίσχυση των βιομηχανικών και περιβαλλοντικών πολιτικών, ενώ αυξημένη κινητικότητα αναμένεται, επίσης, ως προς τη μεταναστευτική, την αντιμονοπωλιακή και την εμπορική πολιτική, με μετατόπιση των αλυσίδων εφοδιασμού και της παραγωγής προς τις ΗΠΑ.
Το σημείο καμπής για το χρέος των αναδυόμενων αγορών
Η βιωσιμότητα του χρέους των αναδυόμενων αγορών, πιθανότατα θα φτάσει σε σημείο καμπής το 2021. Οι αδυναμίες χρηματοδότησης αναμένεται να είναι ισχυρότερες στη Βραζιλία, την Ινδία, το Μεξικό και τη Νότια Αφρική. Παρά τις διεθνείς προσπάθειες, οι επιπτώσεις του COVID-19 είναι πιθανό να περιπλέξουν περαιτέρω την επίλυση του προβλήματος του χρέους και τη γεωπολιτική του δυναμική.
Η γεωπολιτική δυναμική στον Ινδο-Ειρηνικό
Η περιοχή του Ινδο-Ειρηνικού εξελίσσεται στην κεντρική αρένα του παγκόσμιου ανταγωνισμού τον 21ο αιώνα, όπως δείχνουν, μεταξύ άλλων, οι πρόσφατες εντάσεις μεταξύ Ινδίας και Κίνας, και Αυστραλίας και Κίνας. Η ρευστότητα στην περιοχή αναμένεται να ενισχυθεί το 2021, καθώς οι μεγάλες και οι μεσαίες δυνάμεις γίνονται πιο αποφασιστικές, ενώ, παράλληλα, προσπαθούν να ισορροπήσουν μεταξύ της επιρροής των ΗΠΑ και της Κίνας. Οι κυβερνητικές παρεμβάσεις θα επηρεάσουν τις αναπτυξιακές και επενδυτικές στρατηγικές στην περιοχή, ενώ οι εμπορικές συμφωνίες και οι θαλάσσιες πολιτικές ενδέχεται να αναδιαμορφώσουν τις αλυσίδες εφοδιασμού.
Ένα νέο κύμα κοινωνικών αναταραχών
Τέλος, πέντε βασικά ζητήματα ενδέχεται να οδηγήσουν σε σημαντικές κοινωνικές αναταραχές το 2021: οι περιορισμοί που επιβλήθηκαν εξαιτίας της πανδημίας, οι ανισότητες, η κοινωνική δικαιοσύνη, η κλιματική αλλαγή και τα θέματα εταιρικής διακυβέρνησης. Οι διαδηλώσεις ενδέχεται να διαταράξουν την επιχειρηματική δραστηριότητα, ενώ οι αυξανόμενες προσδοκίες της κοινωνίας θα ενισχύσουν τους κινδύνους φήμης για τις επιχειρήσεις.
Για να αντιμετωπίσουν τις επιπτώσεις αυτών των γεωπολιτικών προκλήσεων, οι ηγεσίες των επιχειρήσεων το 2021, θα πρέπει να επικεντρωθούν σε πέντε δράσεις:
- Την ενεργή παρακολούθηση του περιβάλλοντος πολιτικού κινδύνου της επιχείρησης
- Τη διαρκή αξιολόγηση των πολιτικών κινδύνων και των επιπτώσεών τους στην επιχείρηση
- Την ενσωμάτωση της ανάλυσης πολιτικού κινδύνου στις στρατηγικές αποφάσεις
- Την επικοινωνία και τον συντονισμό της διαχείρισης πολιτικών κινδύνων, σε όλο το εύρος της επιχείρησης
- Την αξιοποίηση των σχέσεων της επιχείρησης με τα ενδιαφερόμενα μέρη, για τη διαχείριση του πολιτικού κινδύνου.
Σχολιάζοντας τα συμπεράσματα της έκθεσης, ο κ. Παναγιώτης Παπάζογλου, Διευθύνων Σύμβουλος της ΕΥ Ελλάδος, δήλωσε: «Έναν χρόνο μετά από το ξέσπασμά της, οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της πανδημίας στο παγκόσμιο πολιτικό και οικονομικό περιβάλλον έχουν αρχίσει να αποκρυσταλλώνονται. Οι αναδυόμενοι γεωπολιτικοί κίνδυνοι, λειτουργώντας συνδυαστικά με άλλους κινδύνους που προϋπήρχαν, αλλά ενδεχομένως εντάθηκαν τον τελευταίο χρόνο, δημιουργούν ένα κλίμα πρωτοφανούς αβεβαιότητας για το 2021. Σε έναν διασυνδεδεμένο κόσμο, αυτοί οι κίνδυνοι ενδέχεται να επηρεάσουν και τις ελληνικές επιχειρήσεις. Για να αντιμετωπίσουν την κατάσταση αυτή, οι επιχειρήσεις θα χρειαστεί να δείξουν ευελιξία και να υιοθετήσουν μια ολιστική και διαλειτουργική προσέγγιση όσον αφορά τη διαχείριση κινδύνων, που θα ενσωματώνει τον εντοπισμό και την ανάλυση κάθε είδους διεθνών κινδύνων στην ευρύτερη στρατηγική τους».
