Δραματική προειδοποίηση στις χώρες της Ευρώπης για εκρηκτική αύξηση του δημοσίου χρέους τα επόμενα χρόνια απευθύνει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, υπογραμμίζοντας ότι ως το 2040 το χρέος της μέσης ευρωπαϊκής χώρας σχεδόν θα διπλασιασθεί, φθάνοντας το 130%, αν οι κυβερνήσεις δεν αρχίσουν άμεσα να εφαρμόζουν μεταρρυθμίσεις και να λαμβάνουν μέτρα δημοσιονομικής προσαρμογής.
Στην έκθεση του ΔΝΤ για την Ευρώπη κεντρική θέση έχει η προειδοποίηση για τη διόγκωση του δημοσίου χρέους. Το Ταμείο τονίζει ότι η Ευρώπη βρίσκεται σε μια μη βιώσιμη δημοσιονομική πορεία και ότι η επίτευξη της βιωσιμότητας απαιτεί έναν αναπόφευκτο συνδυασμό φιλόδοξων διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και μεσοπρόθεσμης δημοσιονομικής προσαρμογής.
Η δημοσιονομική πρόκληση
Το ΔΝΤ υπογραμμίζει ότι η μέση ευρωπαϊκή χώρα, χωρίς μεταβολές στην οικονομική πολιτική, βρίσκεται σε μια πορεία που οδηγεί σε μη βιώσιμα επίπεδα χρέους.
- Ειδικότερα, χωρίς αλλαγές στην πολιτική, ο λόγος χρέους προς ΑΕΠ για τη μέση ευρωπαϊκή χώρα αναμένεται να αυξηθεί σε περίπου 130% του ΑΕΠ έως το 2040, δηλαδή σε επίπεδο σχεδόν διπλάσιο από το σημερινό, γεγονός που θέτει σε κίνδυνο τη βιωσιμότητα του χρέους.
- Το Ταμείο επισημαίνει τις έντονες διαρθρωτικές πιέσεις στην πλευρά των δαπανών. Η αύξηση του χρέους τροφοδοτείται από μακροπρόθεσμες διαρθρωτικές πιέσεις δαπανών, κυρίως από τις συντάξεις, την υγεία, την άμυνα και τις ανάγκες για την κλιματική αλλαγή.
Ο ρόλος των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων
Οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, σύμφωνα με το Ταμείο, είναι το κλειδί για τη μείωση της αναγκαίας δημοσιονομικής προσαρμογής, καθώς βελτιώνουν τη δυνητική ανάπτυξη και μειώνουν το βάρος του χρέους.
Το Ταμείο παρουσιάζει εναλλακτικά σενάρια μεταρρυθμίσεων:
Φιλόδοξο πακέτο μεταρρυθμίσεων: Περιλαμβάνει εθνικά μέτρα ενίσχυσης της ανάπτυξης, βαθύτερη ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς, μεγαλύτερη συγκέντρωση των δημόσιων αγαθών της ΕΕ, πολιτικές για την αύξηση των ιδιωτικών επενδύσεων και συνταξιοδοτικές μεταρρυθμίσεις. Σε αυτό το σενάριο, το χρέος θα μειωνόταν κατά 25 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ έως το 2040.
Μέτριο Πακέτο: Περιλαμβάνει μεταρρυθμίσεις που είναι οι μισές σε φιλοδοξία και θα μείωνε το χρέος κατά 15 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ έως το 2040. Αυτή η μείωση θα κάλυπτε περίπου το ένα τρίτο της απόστασης προς την πορεία αναφοράς.
Συνδυασμός μεταρρυθμίσεων και δημοσιονομικής προσαρμογής
Το πιο κρίσιμο εύρημα της έκθεσης είναι η παρουσίαση των βιώσιμων συνδυασμών μεταξύ του μεταρρυθμιστικού κόστους (δείκτης έντασης μεταρρυθμίσεων) και του αθροιστικού δημοσιονομικού κόστους προσαρμογής που απαιτείται σε μια πενταετία (2026-30) για να τεθεί το χρέος σε μια βιώσιμη πορεία (90% του ΑΕΠ για τη μέση χώρα).
Όπως επισημαίνει το Ταμείο, ένα φιλόδοξο πακέτο μεταρρυθμίσεων (εθνικών και ευρωπαϊκών) θα μείωνε το χρέος κατά 25 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ έως το 2040 (σε σχέση με το σενάριο χωρίς αλλαγές πολιτικής), μειώνοντας την ανάγκη για συσσωρευμένη δημοσιονομική προσαρμογή σε λίγο κάτω από 3% του ΑΕΠ σε πέντε χρόνια για τη μέση ευρωπαϊκή χώρα.
Οι απαιτήσεις δημοσιονομικής προσαρμογής (σωρευτικά, 2026-30) για τη μέση ευρωπαϊκή χώρα, ανάλογα με την ένταση των μεταρρυθμίσεων, υπολογίζονται ως εξής:
- Φιλόδοξο Πακέτο Μεταρρυθμίσεων: Για την επίτευξη του στόχου, η απαιτούμενη σωρευτική δημοσιονομική προσαρμογή θα έπεφτε σε λίγο κάτω από 3% του ΑΕΠ σε πέντε χρόνια.
- Μέτριο Πακέτο Μεταρρυθμίσεων: Η απαιτούμενη πρόσθετη προσαρμογή θα αυξανόταν σε περίπου 3,5 μονάδες του ΑΕΠ.
- Μόνο Μεταρρυθμίσεις Ανάπτυξης (εγχώριες + ΕΕ): Εάν εφαρμοστούν μόνο μεταρρυθμίσεις που ενισχύουν την ανάπτυξη (εγχώριες και σε επίπεδο ΕΕ), η απαιτούμενη προσαρμογή ανεβαίνει πάνω από το 4% του ΑΕΠ και είναι αρκετά υψηλότερη από το φιλόδοξο πακέτο.
Οι μεταρρυθμίσεις που ενισχύουν την ανάπτυξη ανακουφίζουν τα δημοσιονομικά βάρη και μειώνουν την ανάγκη για δύσκολη δημοσιονομική προσαρμογή, επισημαίνει το Ταμείο, αλλά για χώρες με ήδη υψηλό χρέος, μπορεί να απαιτηθεί προσαρμογή άνω του 5% του ΑΕΠ σε πέντε χρόνια, κάτι που συνεπάγεται δύσκολες επιλογές για το εύρος των δημόσιων υπηρεσιών.
Επιπλέον, τονίζεται ότι η καθυστέρηση στην εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων έχει υψηλό κόστος: αν οι μεταρρυθμίσεις εφαρμοστούν με καθυστέρηση πέντε ετών, η ανάγκη δημοσιονομικής προσαρμογής αυξάνεται κατά 1,5 μονάδα του ΑΕΠ (από 3,5% σε άνω του 5% του ΑΕΠ) για το «μέτριο» πακέτο μεταρρυθμίσεων.
Σύσταση πολιτικής
Το ΔΝΤ συνιστά στις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να υιοθετήσουν μια ολοκληρωμένη δέσμη πολιτικών που περιλαμβάνει:
- Δημοσιονομική Προσαρμογή: Έναρξη της προσαρμογής με ρυθμό προσαρμοσμένο στους δημοσιονομικούς κινδύνους και την κυκλική θέση, με στόχο τη διασφάλιση της μακροπρόθεσμης δημοσιονομικής βιωσιμότητας.
- Ανακατεύθυνση Δαπανών προς πιο παραγωγικές χρήσεις (π.χ. υποδομές, εκπαίδευση).
- Υλοποίηση Μεταρρυθμίσεων: Εφαρμογή των αναγκαίων εθνικών και ευρωπαϊκών διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων για την ενίσχυση της παραγωγικότητας και την αύξηση του δυνητικού ρυθμού ανάπτυξης.
