Την τελική της μορφή παίρνει η νομοθετική ρύθμιση για τα δάνεια ελβετικού φράγκου, που αναμένεται να κατατεθεί στη Βουλή τον Δεκέμβριο και, παρά τις διακηρύξεις της κυβέρνησης περί «ισορροπημένης λύσης», είναι σαφές, όπως τονίζουν νομικοί, ότι οι τράπεζες και το ίδιο το Δημόσιο, ως εγγυητής των τιτλοποιήσεων του σχεδίου «Ηρακλής», θα έχουν μεγαλύτερα οφέλη από τους δανειολήπτες.
Άλλωστε, παρότι θεωρητικά παραμένει ανοικτός ένα δίαυλος προς δικαστική δικαίωση για τους οφειλέτες, καθώς στις 5 Δεκεμβρίου θα συζητηθούν στον Άρειο Πάγο συλλογικές αγωγές κατά τριών τραπεζών, στην πραγματικότητα οι δανειολήπτες είναι απίθανο να δικαιωθούν στη βασική τους διεκδίκηση για τον δικαστικό έλεγχο και την ακύρωση της ρήτρας για την εξόφληση των δανείων με βάση την τρέχουσα ισοτιμία του ελβετικού με το ευρώ.
Τόσο ο Άρειος Πάγος, όσο και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο με γνωμοδότησή του, έχουν κρίνει ότι πρόκειται για ένα δηλωτικό όρο των συμβάσεων, δηλαδή για έναν όρο που δεν μπορεί να ελεγχθεί δικαστικά με βάση την εθνική και την ευρωπαϊκή νομοθεσία για την προστασία των καταναλωτών. Αυτό σημαίνει ότι και οι τρεις συλλογικές αγωγές που θα συζητηθούν έχουν ελάχιστες πιθανότητες να οδηγήσουν τον Άρειο Πάγο σε διαφορετική κρίση, που θα άνοιγε τον δρόμο για δικαίωση των δανειοληπτών, όπως έχει συμβεί σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Μια δικαίωση που θα έφερνε πραγματική... σεισάχθεια, αφού θα άνοιγε τον δρόμο για την απαλλαγή των δανειοληπτών από τις δυσβάστακτες συναλλαγματικές διαφορές, που προκλήθηκαν από την «τρελή» ανοδική πορεία του ελβετικού: όταν χορηγούνταν τα δάνεια η ισοτιμία βρισκόταν στα 1,6 φράγκα και σήμερα «παίζει» αρκετά χαμηλότερα από το 1 φράγκο για κάθε ευρώ (0,93).
Το τελικό κυβερνητικό σχέδιο (αποκαλύφθηκε από το newmoney.gr) προβάλλεται ως μια ισορροπημένη λύση, σχεδιασμένη να ωφελήσει εξίσου τους δανειολήπτες και τις τράπεζες. Τα οφέλη, όμως, για τους δανειολήπτες είναι μικρά: θα πρέπει να αποδεχθούν την αποκρυστάλλωση της ζημιάς τους από τις συναλλαγματικές διαφορές με τη μετατροπή των δανείων από ελβετικό σε ευρώ, με μια μικρή «έκπτωση», ανάλογα με την οικονομική τους θέση: για τους φτωχότερους μπορεί να φθάσει ως το 50%, όμως, όπως αναφέρουν έμπειροι νομικοί, είναι λίγοι οι δανειολήπτες ελβετικού που θα πάρουν τη μεγάλη έκπτωση, καθώς οι περισσότεροι έχουν εισοδήματα πάνω από τα προβλεπόμενα όρια. Έτσι, οι περισσότεροι θα έχουν την έκπτωση των δύο πρώτων κλιμακίων, δηλαδή 15% - 25%.
«Έκπτωση» τεσσάρων ταχυτήτων
Ο μηχανισμός βασίζεται σε δύο σκέλη (Εξωδικαστικός Μηχανισμός και Ειδικοί Όροι Εκτός Εξωδικαστικού), ενώ αρχικά σχεδιαζόταν υποχρεωτική ένταξη στον Εξωδικαστικό για όλους τους δανειολήπτες. Σημειωτέον ότι για τις αιτήσεις που θα γίνουν μέσω Εξωδικαστικού θα προβλέπεται υποχρέωση αποδοχής από τους πιστωτές.
Οι τιτλοποιήσεις του Σχεδίου «Ηρακλής»
Η ρύθμιση εκτιμάται ως κεφαλαιακά ουδέτερη για τις τιτλοποιήσεις του Σχεδίου «Ηρακλής», όπου υπάρχει πάντα η αγωνία της κυβέρνησης να μην παρουσιασθούν προβλήματα και καταπέσουν κρατικές εγγυήσεις. Αυτό συμβαίνει χάρη στη σταθεροποίηση των μελλοντικών χρηματορροών.
Η παρούσα αξία (Present Value) των τιτλοποιημένων δανείων εκτιμάται ότι δεν θα αλλάξει σημαντικά, διότι:
-
Μείωση Κεφαλαίου: Η επιδότηση της ισοτιμίας ουσιαστικά μειώνει το υπόλοιπο κεφάλαιο της οφειλής σε ευρώ (π.χ., από €107.411 σε €71.607 για την Κατηγορία 1).
-
Αύξηση Επιτοκίου: Ταυτόχρονα, το επιτόκιο μετατρέπεται σε σταθερό, το οποίο είναι υψηλότερο από το αρχικό επιτόκιο σε ελβετικό (π.χ., από 2,12% σε 2,30% - 2,90%).
Έτσι, η μείωση του κεφαλαίου σε μεγάλο βαθμό αντισταθμίζεται από το υψηλότερο σταθερό επιτόκιο, διατηρώντας την παρούσα αξία των μελλοντικών ταμειακών ροών σε επίπεδα που προστατεύουν την αξία των τιτλοποιημένων δανείων.
Ταυτόχρονα, η μετατροπή σε ευρώ εξαλείφει οριστικά τον συναλλαγματικό κίνδυνο για τα SPVs (Special Purpose Vehicles) των τιτλοποιήσεων. Αυτό σημαίνει σταθερότητα και προβλεψιμότητα στις εισροές.
Τα οφέλη για τις τράπεζες
Τα μεγαλύτερα οφέλη για τις τράπεζες προέρχονται από την αντιμετώπιση του μελλοντικού πιστωτικού κινδύνου, ειδικά στα δάνεια step-up. Υπενθυμίζεται ότι οι τράπεζες έκαναν πολλές ρυθμίσεις δανείων ελβετικού φράγκου με το μοντέλο step-up, δηλαδή με σημαντική μείωση της μηνιαίας δόσης για μια περίοδο, αλλά και με απότομη αύξηση στο μέλλον.
Χωρίς μια ρύθμιση που θα εξομαλύνει τις μελλοντικές δόσεις και θα περιορίζει τους κινδύνους αθέτησης, οι τράπεζες θα βρεθούν σύντομα υπό την πίεση της ΕΚΤ να σχηματίσουν μεγαλύτερες προβλέψεις για αυτά τα δάνεια. Σύμφωνα με τις εποπτικές κατευθύνσεις της ΕΚΤ, οι τράπεζες «θα πρέπει να θεωρούν βιώσιμη μια τέτοια λύση όταν μπορούν να διασφαλίσουν και είναι σε θέση να καταδείξουν ότι υπάρχει βάσιμος λόγος να αναμένουν ότι ο δανειολήπτης θα μπορεί να αντεπεξέλθει σε μελλοντικές αυξήσεις των δόσεων».
Ειδικότερα, ένα σημαντικό μέρος των ενήμερων δανείων (performing) είναι step-up, δηλαδή έχουν κλιμακούμενες δόσεις που αυξάνονται υπέρμετρα με την πάροδο του χρόνου (έως και 10 φορές πάνω από την αρχική). Χωρίς ρύθμιση, αυτά τα δάνεια θα αντιμετώπιζαν ένα δυσανάλογο «σοκ πληρωμής» στο μέλλον, οδηγώντας σε μαζικές αθετήσεις (defaults) και αύξηση των μη εξυπηρετούμενων δανείων (NPLs).
Η ρύθμιση αντικαθιστά αυτή την αβεβαιότητα με σταθερή, προβλέψιμη δόση σε ευρώ. Αυτό μειώνει δραστικά τον μελλοντικό πιστωτικό κίνδυνο και διασφαλίζει τη βιωσιμότητα του χαρτοφυλακίου.
Δικλείδες προστασίας των τραπεζών
Οι τράπεζες προστατεύονται επιπλέον από ειδικές προβλέψεις:
-
Ρήτρα Ανακτήσιμης Αξίας: Το νέο υπόλοιπο δεν μπορεί να πέσει κάτω από την ανακτήσιμη αξία του ακινήτου, διασφαλίζοντας ότι η απώλεια κεφαλαίου έχει όριο. Πρακτικά, αν διαπιστώνουν ότι το υπόλοιπο πέφτει χαμηλότερα από την αξία του ακινήτου, θα μπορούν να αρνούνται τη ρύθμιση.
-
Ρήτρα αθέτησης: Σε περίπτωση μη τήρησης των όρων της ρύθμισης από τον δανειολήπτη, επανέρχεται η αρχική οφειλή (προ μετατροπής), λειτουργώντας ως ισχυρό αντικίνητρο για αθέτηση και προστατεύοντας τους πιστωτές.
Μικρά οφέλη για τους δανειολήπτες
Τα οφέλη για τους δανειολήπτες είναι υπαρκτά, αλλά συγκριτικά μικρότερα από τη συνολική σταθεροποίηση του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Η ελάφρυνση είναι κλιμακωτή και εξαρτάται από κοινωνικά κριτήρια.
Το μεγαλύτερο όφελος είναι η οριστική εξάλειψη του συναλλαγματικού κινδύνου και η σταθερότητα της δόσης σε ευρώ με σταθερό επιτόκιο. Βέβαια, όπως προαναφέρθηκε, η εξάλειψη του συναλλαγματικού κινδύνου του μέλλοντος έρχεται για τον δανειολήπτη με «αντίτιμο» την οριστική αποδοχή ότι ο ίδιος θα επιβαρυνθεί με το μεγαλύτερο βάρος των έως τώρα ζημιών από συναλλαγματικές διαφορές.
Για τα step-up δάνεια η νέα σταθερή δόση μπορεί να είναι ελαφρώς υψηλότερη από την τρέχουσα χαμηλή δόση, αλλά αποτρέπεται το μελλοντικό «σοκ» των πολλαπλάσιων δόσεων. Ο δανειολήπτης μπορεί να πετύχει καλύτερη δόση, εάν αποδεχθεί μια σημαντική παράταση της περιόδου αποπληρωμής.
Για τα απλά δάνεια οι δανειολήπτες επιτυγχάνουν μια μείωση της μηνιαίας δόσης, αλλά για να βελτιώσουν σημαντικά τη θέση τους θα πρέπει να δεχθούν μια επιμήκυνση ακόμη και 5 ετών.
