Λίγο πριν δουν το φως της δημοσιότητας τα αποτελέσματα των μακράς διάρκειας ερευνών της Επιτροπής Ανταγωνισμού στους δύο σημαντικότερους κλάδους της ελληνικής οικονομίας, τις τράπεζες και τα υγρά καύσιμα, η κυβέρνηση ανακοίνωσε την «καρατόμηση» του προέδρου της, Ιωάννη Λιανού, η θητεία του οποίου δεν θα ανανεωθεί, και την αντικατάστασή του από την τέως πρόεδρο του Συμβουλίου της Επικρατείας, Μαίρη Σαρπ, η οποία θα παραστεί αύριο σε ακρόαση στην Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής, για να αναλάβει τα καθήκοντά της από την αρχή του έτους.
Η απομάκρυνση Λιανού από την Επιτροπή Ανταγωνισμού δεν αποτέλεσε «κεραυνό εν αιθρία», αφού ήταν γνωστό ότι είχε ενοχλήσει πολλά και ισχυρά επιχειρηματικά συμφέροντα της χώρας, καθώς επί των ημερών του η Επιτροπή άρχισε να αφυπνίζεται και ολοκλήρωσε έρευνες με επιβολή κυρώσεων σε μεγάλους ομίλους με ευρύτερη επιρροή. Παράλληλα, ο κ. Λιανός, θεωρούμενος ως ένας από τους καλύτερους επιστήμονες διεθνώς στο πεδίο του ανταγωνισμού, είχε προκαλέσει κατ' επανάληψη ενόχληση στην κυβέρνηση με την άρνηση του να συμμορφωθεί σε υποδείξεις προς την ανεξάρτητη αρχή που διηύθυνε.
Τελευταίο τέτοιο επεισόδιο ήταν η πρόσφατη αυστηρή του απάντηση -και ορθή...- στον υπουργό Ανάπτυξης, Κώστα Σκρέκα, ο οποίος είχε ζητήσει να παρέμβει η Επιτροπή Ανταγωνισμού για τις τιμές στην αγορά. Ο κ. Λιανός είχε υπενθυμίσει στον εποπτεύοντα υπουργό ότι η Επιτροπή δεν είναι αγορανομία για να ελέγχει τις τιμές στην αγορά, κάτι που αποτελεί καθήκον των αρμόδιων υπηρεσιών του υπουργείου.
Αυτή η δημόσια αντιπαράθεση, όμως, ήταν μάλλον μια... τρικυμία σε ποτήρι και δεν έχει σχέση με την ειλημμένη από καιρό απόφαση για την απομάκρυνση του Ι. Λιανού από την Επιτροπή, η οποία φαίνεται ότι δεν είναι καθόλου άσχετη με τις δύο μεγάλες έρευνες για τις τράπεζες και τα καύσιμα, οι οποίες των έφεραν σε μετωπική σύγκρουση με πολύ ισχυρά συμφέροντα, που κατά παράδοση ασκούν έντονη επιρροή στις ελληνικές κυβερνήσεις.
Μυστηριωδώς, δεδομένου ότι δεν έχουν δοθεί σχετικές εξηγήσεις, οι δύο έρευνες και τα αποτελέσματά τους παραμένουν σε συρτάρια της Επιτροπής, παρότι ο ίδιος ο κ. Λιανός είχε προαναγγείλει από καιρό την άμεση δημοσίευσή τους. Σε συνέντευξη (στο mononews.gr), που είχε δημοσιευθεί στις 12 Σεπτεμβρίου, ο κ. Λιανός είχε ανακοινώσει ότι ολοκληρώθηκε η έρευνα για τις τράπεζες και ακολουθούν τα διυλιστήρια, αφήνοντας σαφώς να εννοηθεί ότι τα αποτελέσματα των δύο ερευνών θα ήταν σημαντικά, δηλαδή θα επιβάλλονταν κυρώσεις στις τράπεζες και σημαντικά μέτρα για τη σωστή λειτουργία της αγοράς καυσίμων.
Οι δύο «καυτές» έρευνες
Σε εκείνη τη συνέντευξη, που παίρνει διαφορετική βαρύτητα σήμερα, δεδομένου ότι η κυβέρνηση «τράβηξε την πρίζα» από την Επιτροπή πριν ανακοινώσει τα αποτελέσματα των δύο ερευνών, ο κ. Λιανός είχε τονίσει, μεταξύ άλλων, ότι:
- Η έρευνα για τις τράπεζες είναι μια πρωτοφανής έρευνα. Δεν έχουν γίνει ανάλογες στην Ευρώπη τα τελευταία δέκα χρόνια στον τραπεζικό τομέα. Η συγκεκριμένη έρευνα έχει ολοκληρωθεί, βρισκόμαστε στο τελευταίο στάδιο και θα έχουμε νέα τις επόμενες εβδομάδες. Ο ευρωπαϊκός μέσος όρος για τέτοιες πολύπλοκες υποθέσεις καρτέλ είναι 48-40 μήνες και αυτή τη στιγμή είμαστε λίγο λιγότερο από αυτό. Μιλάμε για μια σύνθετη έρευνα, σε όλο τον τραπεζικό τομέα, στις τέσσερις συστημικές τράπεζες και ουσιαστικά είναι δύο υποθέσεις -και αυτεπάγγελτη που την ξεκινήσαμε εμείς και για έρευνα μετά από καταγγελία. Αυτά ολοκληρώνονται και σύντομα θα γίνουν ανακοινώσεις. Παρά την καθυστέρηση που υπήρξε κάποια στιγμή και παρά τα εμπόδια που δημιουργήθηκαν λόγω της πανδημίας, έχει γίνει μια πολύ μεγάλη προσπάθεια και ολοκληρώνεται. Η έρευνα για τις τράπεζες είναι συμπεριφορικής φύσης. Αν και δεν είναι Κανονιστική έρευνα και εξετάζει αν η στρέβλωση οφείλεται σε πρακτικές, μπορεί να καταλήξει και σε δομικά μέτρα και σε πρόστιμα.
- Η έρευνα για τα πετρελαιοειδή είχε ξεκινήσει νωρίτερα, και οι έλεγχοι είχαν γίνει το Νοέμβριο του 2021, οπότε θα ολοκληρωθεί πολύ πιο νωρίς από τις άλλες έρευνες για την ενέργεια. Επίσης, ήταν στρατηγική μας επιλογή, επειδή στα πετρελαιοειδή δεν υπάρχει άλλος ρυθμιστής, όπως στην ηλεκτρική ενέργεια που υπάρχει η ΡΑΑΕΥ, είμαστε μόνο εμείς για να προστατέψουμε τους καταναλωτές και γι αυτό μπήκε αυτή η έρευνα σε προτεραιότητα. Η Κανονιστική έρευνα είναι ο πιο παρεμβατικός τρόπος που μπορεί να παρέμβει μαι Επιτροπή Ανταγωνισμού. Στην Κανονιστική Έρευνα δε χρειάζεται να δεις αν μια εταιρεία είναι υπεύθυνη για κάτι. Αυτό που ερευνάμε είναι αν υπάρχει στρέβλωση του ανταγωνισμού. Και αν η ανάλυση δείξει ότι υπάρχει, δηλαδή δε δουλεύει η αγορά, τότε μπορούμε να παρέμβουμε με διάφορους τρόπους. Στην Κανονιστική έρευνα το αποτέλεσμα δεν είναι πρόστιμο, αλλά παρεμβάσεις που μπορεί να επιλέξει η Επιτροπή αν θα είναι είτε δομικής φύσης είτε συμπεριφορικής φύσης. Δηλαδή ή θα απαγορεύει κάποιου είδους συμπεριφορές, ή θα επιβάλει διαρθρωτικές αλλαγές στην αγορά, όπως πώληση assets. Στην έρευνα για τα πετρελαιοειδή εξετάζονται τόσο θέματα διάρθρωσης της αγοράς όσο και των πρακτικών, και μπορεί το αποτέλεσμα να είναι και παρεμβάσεις και πρόστιμο.
Θα «πέσουν στα μαλακά»;
Το μεγάλο ερώτημα πλέον είναι αν θα ανακοινώσει ο κ. Λιανός τα αποτελέσματα των δύο ερευνών μέσα στον Δεκέμβριο, όσο δηλαδή θα βρίσκεται ακόμη στη θέση του προέδρου της Επιτροπής Ανταγωνισμού, ή αν αυτά θα αφεθούν να ανακοινωθούν από τη νέα πρόεδρο της Επιτροπής. Ορισμένες πληροφορίες αναφέρουν ότι και στις δύο περιπτώσεις ασκούνται έντονες παρασκηνιακές πιέσεις για να «πέσουν στα μαλακά» οι ισχυρές επιχειρήσεις των δύο μεγάλων κλάδων της οικονομίας, κάτι βέβαια που στην περίπτωση των τραπεζών είναι απορίας άξιον πώς θα μπορούσε να γίνει, δεδομένου ότι ήδη η Επιτροπή είχε εντοπίσει καταχρηστικές πρακτικές στο παρελθόν και είχαν αναληφθεί δεσμεύσεις αλλαγής συμπεριφοράς από τις τράπεζες (μεταξύ αυτών και η αλλαγή του καταστατικού της Ένωσης Τραπεζών, ώστε να είναι σαφές ότι δεν επιτρέπονται συνεννοήσεις για θέματα τιμολογιακής πολιτικής). Ως κλάδος που βρίσκεται σε υποτροπή, οι τράπεζες θεωρητικά θα έπρεπε να αντιμετωπίσουν αυστηρές κυρώσεις.
Στην περίπτωση της έρευνας για τα καύσιμα, έναν κλάδο με τον οποίο η Επιτροπή έχει ασχοληθεί πολλές φορές στο παρελθόν, το ενδιαφέρον εστιαζόταν, με βάση και τα όσα είχε ανακοινώσει προκαταρκτικά η Επιτροπή, σε μέτρα που θα άλλαζαν τη λειτουργία της αγοράς για να αποκατασταθεί ο ανταγωνισμός και τα οποία προφανώς θα ενοχλούσαν τους μεγάλους της αγοράς. Όπως έχει γράψει το Σin, η Επιτροπή είχε αναγγείλει ότι τον Οκτώβριο θα δημοσιευόταν το αποτέλεσμα αυτής της ερευνάς, που όμως μυστηριωδώς εξαφανίσθηκε και, εν τω μεταξύ, ανακοινώθηκε η απομάκρυνση Λιανού.
Οι παροικούντες τα γραφεία της Επιτροπής Ανταγωνισμού θεωρούν βέβαιο ότι όταν έλθει η ώρα να ανακοινωθούν τα αποτελέσματα των δύο ερευνών θα αποδειχθεί πως θα έχουν γίνει «χειρουργικές» αλλαγές, ώστε να έχουν τον μικρότερο δυνατό αντίκτυπο στις επιχειρήσεις των δύο κλάδων. Ο ίδιος ο κ. Λιανός φαίνεται πως θα αποφύγει να προκαλέσει νέο θόρυβο, καθώς βρίσκεται σε προετοιμασία για να αποχωρήσει από την Ελλάδα και να αναλάβει νέα καθήκοντα σε ξένη αντιμονοπωλιακή αρχή. «Έχω ήδη αποδεχτεί από τον Απρίλιο του 2023 μια θέση επιβολής ανταγωνισμού σε άλλη δικαιοδοσία», έγραψε ο κ. Λιανός στο X, αφήνοντας με τον τρόπο αυτό να γίνει σαφές ότι εδώ και πολλούς μήνες είχε ενημερωθεί για την απόφαση «καρατόμησής» του. Ίσως, όμως, ούτε ο ίδιος περίμενε ότι δεν θα προλάβαινε καν να δώσει στη δημοσιότητα τα αποτελέσματα των δύο κορυφαίων ερευνών που διενήργησε η Επιτροπή επί των ημερών του...
