Τη δεκαετία του 1930 σχεδόν κάθε γερμανόφωνο νοικοκυριό είχε το βιβλίο μαγειρικής «Έτσι μαγειρεύουν στη Βιέννη». Ηταν ένα μπεστ σέλερ. Συγγραφέας η Άλις Ούρμπαχ. Ομως τη φήμη της έκλεψαν οι ναζί.
Η Άλις Ούρμπαχ γεννήθηκε στη Βιέννη το 1886 από Εβραίους γονείς. Είχε μπλε μάτια και ανοιχτόχρωμα μαλλιά. Οι γονείς της είχαν μεγάλα σχέδια για τα παιδιά τους. Τα έβλεπαν ως γιατρούς ή δικηγόρους στην ανώτερη τάξη της Βιέννης. Ομως η μικρή Αλίκη δεν ήταν το παιδί - θαύμα που ήθελαν. Ενδιαφερόταν μόνο για τη μαγειρική
Μικρή παρηγοριά για τους γονείς της το ότι παντρεύτηκε γιατρό. Ομως εκείνος ενδιαφερόταν περισσότερο για τον τζόγο παρά για εκείνη. Πέθανε μόλις οκτώ χρόνια μετά τον γάμο τους. Η Άλις Ούρμπαχ έμεινε μόνη με δύο μικρά παιδιά και άπορη. Τι να έκανε λοιπόν; Σηκώνει τα μανίκια και ιδρύει σχολή μαγειρικής, δίνει διαλέξεις για τη σύγχρονη βιεννέζικη κουζίνα, διοργανώνει εκθέσεις μαγειρικής και εφευρίσκει την πρώτη υπηρεσία παράδοσης ζεστών φαγητών στη Βιέννη. Με αυτόν τον τρόπο η χήρα εξασφαλίζει τα προς το ζην για τον εαυτό της και τους δύο γιους της κατά την περίοδο του μεσοπολέμου.
«Η Αλίκη ήταν μια μικροκαμωμένη, γλυκιά γυναίκα», λέει η εγγονή της, ιστορικός Δρ. Καρίνα Ούρμπαχ σε συνέντευξή της στην DW. Πρόσφατα δημοσίευσε «Το βιβλίο της Αλίκης. Πώς οι ναζί έκλεψαν το βιβλίο μαγειρικής της γιαγιάς μου», στον εκδοτικό οίκο Propyläen.
Ενα βιβλίο, δύο συγγραφείς
Η γιαγιά της ήταν διασκεδαστική και αστεία, στοργική και γενναιόδωρη και πάντα τέλεια ντυμένη, λέει η εγγονή της. Σε αντίθεση με τη γιαγιά της, η ίδια δεν ξέρει να μαγειρεύει: «Γι' αυτό δεν με ενδιέφεραν ποτέ τα δύο βιβλία μαγειρικής στο ράφι μας με τον τίτλο «Έτσι μαγειρεύουν στη Βιέννη», είπε στη συνέντευξη της.
Το κείμενο και οι ενσωματωμένες έγχρωμες φωτογραφίες ήταν πανομοιότυπα και στα δύο βιβλία. Μόνο τα ονόματα των συγγραφέων στα εξώφυλλα διέφεραν: Στην έκδοση του 1938 εμφανιζόταν η Άλις Ούρμπαχ ως συγγραφέας, στην έκδοση του 1939 ένας άντρας με το όνομα Ρούντολφ Ρες.
Στις 12 Μαρτίου 1938, η Βέρμαχτ εισέβαλε στην Αυστρία. Μετά την προσάρτηση της Αυστρίας στο γερμανικό Ράιχ τον Μάρτιο του 1938, η Άλις αναγκάστηκε να φύγει. Αρχικά εγκαταστάθηκε στην Αγγλία και μετά τον πόλεμο, 60 ετών τότε, ακολούθησε τους γιους της στις ΗΠΑ. Η ησυχία όμως δεν ταίριαζε στην ιδιοσυγκρασία της. Έγινε επίσης διάσημη στο εξωτερικό, μαγειρεύοντας σε τηλεοπτικές εκπομπές μέχρι τα 90 της χρόνια.
Σκεπτόταν να διεκδικήσει τα πνευματικά δικαιώματα στο γερμανικό βιβλίο μαγειρικής της, αλλά μέχρι τον θάνατό της το 1983 δεν ολοκλήρωσε τις νομικές ενέργειες που απαιτούνταν.
Η "αριοποίηση" βιβλίων Εβραίων συγγραφέων
«Μέχρι σήμερα δεν έχουμε ιδέα τι συνέβη στην Αλίκη και σε άλλους Εβραίους συγγραφείς», λέει η Καρίνα Ούρμπαχ. «Όταν μιλάμε για την "αριοποίηση" που έγινε τότε, εννοούμε βιβλία που προέρχονται από εβραϊκές βιβλιοθήκες και αποδόθηκαν σε Γερμανούς συγγραφείς. Τώρα αποκαθίστανται. Κανείς δεν έχει ερευνήσει το γεγονός ότι η πνευματική ιδιοκτησία έχει επίσης κλαπεί. Όσο ερευνούσα, νόμιζα ότι η Άλις είναι μεμονωμένη περίπτωση. Διαπίστωσα ότι υπήρχαν πολλές άλλες ανάλογες».
Γεγονός είναι ότι «αυτή η μέθοδος έχει χρησιμοποιηθεί πολλές φορές από επιστημονικούς εκδοτικούς οίκους», λέει η Καρίνα Ούρμπαχ. Στην περίπτωση της Αλίκης, ο πρόλογος ξαναγράφτηκε, ορισμένα κεφάλαια παραφράστηκαν, αλλά τα περισσότερα παρέμειναν τα ίδια. Ακόμη και οι φωτογραφίες παρέμειναν ίδιες. «Αυτό δείχνει την παράνοια του φυλετικού δόγματος. Έλεγαν ότι τα εβραϊκά βιβλία ήταν κατώτερα, αλλά ο εκδότης υιοθετούσε τις φωτογραφίες που έδειχναν τα εβραϊκά της χέρια».
Η "αριοποίηση" των βιβλίων είναι ένα κεφάλαιο της γερμανικής ιστορίας που δεν έχει ακόμη διερευνηθεί. Αυτό οφείλεται κυρίως στο ότι το θέμα παρέμεινε στα αρχεία για μεγάλο χρονικό διάστημα. Αλλά και οι ίδιοι οι εκδότες αποφεύγουν να εξετάσουν το παρελθόν τους. Υπάρχει όμως πρόοδος. Ο τσελεμεντές της Αλίκης προσφέρεται τώρα από τον εκδοτικό οίκο ως ηλεκτρονικό βιβλίο, λέει η Καρίνα Ούρμπαχ.
85 χρόνια μετά τη δημοσίευση του βιβλίου, τα πνευματικά δικαιώματα της Άλις Ούρμπαχ θα αποκατασταθούν. Μια μεγάλη επιτυχία για την Καρίνα Ούρμπαχ και μια πιθανή αρχή να αντιμετωπιστεί αυτό το άγνωστο κεφάλαιο της γερμανικής ιστορίας.
ΠΗΓΗ: Deutsche Welle/Ράινια Μπρόιερ
