Οι Ευρωπαίοι καταναλωτές εκτίθενται όλο και περισσότερο σε παραπλανητικές διαφημίσεις και προωθητικές ενέργειες κατά τη χρήση του Διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και πέφτουν όλο και πιο συχνά σε παγίδες εγγραφής σε συνδρομητικές υπηρεσίες.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα έρευνας του Δικτύου των Ευρωπαϊκών Κέντρων Καταναλωτή (ΕΚΚ) που διενεργήθηκε σε έξι ευρωπαϊκές χώρες, διαπιστώθηκε ότι οι καταναλωτές σε Σουηδία, Νορβηγία, Φινλανδία, Ολλανδία, Βέλγιο και Αυστρία -οι οποίες ανέφεραν το μεγαλύτερο αριθμό προβλημάτων με παγίδες συνδρομής εντός του δικτύου ΕΚΚ- έχουν περιορισμένη γνώση των δικαιωμάτων τους όταν πρέπει να αντιμετωπίζουν την αγορά ανεπιθύμητων προϊόντων ή συμβάσεων παγίδων.
Το αποτέλεσμα ήταν, σύμφωνα με την ίδια έρευνα, ότι οι καταναλωτές, τα τελευταία τρία χρόνια επιβαρύνθηκαν, κατά μέσο όρο, με 116 ευρώ ετησίως, επειδή δεν άσκησαν τα δικαιώματά τους. Μάλιστα, περισσότερα χρήματα δαπάνησαν λόγω παραπλανητικής εγγραφής σε συνδρομητική υπηρεσία, οι άνδρες καταναλωτές απ' ό,τι οι γυναίκες
Σχετικά με το θέμα, η αναπληρώτρια Συνήγορος Καταναλωτή και διευθύντρια του Ευρωπαϊκού Κέντρου Καταναλωτή Ελλάδας Αθηνά Κοντογιάννη δηλώνει: «Οι διαδικτυακές παγίδες εγγραφής σε συνδρομητικές υπηρεσίες εξελίσσονται, τα τελευταία τρία χρόνια, σε ένα από τα προβλήματα του ηλεκτρονικού εμπορίου. Οι καταναλωτές, λόγω και της οικονομικής κρίσης, είναι πιο ευάλωτοι σε στοχευμένες προσφορές, δωροκουπόνια και δωρεάν παροχές, με βάση το καταναλωτικό προφίλ που διαμορφώνεται από τις ιστοσελίδες που επισκέπτονται στο Διαδίκτυο και από τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Μόνο 1 στους 5 Ευρωπαίους καταναλωτές που συναλλάσσονται με ηλεκτρονικά καταστήματα διαβάζει τους όρους των ιστοσελίδων πριν προχωρήσει σε συναλλαγή. Η προσπάθεια εντοπισμού μιας διαδικτυακής παγίδας από τους καταναλωτές, καθώς και η γνώση των δικαιωμάτων τους σε περίπτωση παραπλανητικών ή επιθετικών εμπορικών πρακτικών αποτελεί το κλειδί για την αποφυγή ανεπιθύμητων χρεώσεων από συναλλαγές που δεν έγιναν με τη βούλησή τους. Με ένα κατατοπιστικό βίντεο και 8 συμβουλές σχετικά με την αντιμετώπιση των on-line παγίδων το Ευρωπαϊκό Κέντρο Καταναλωτή Ελλάδας στοχεύει στο να δώσει στους καταναλωτές τη δυνατότητα να αποφεύγουν, όσο αυτό είναι δυνατό, προσφορές-παγίδες και παραπλανητικές πρακτικές με συνδρομητικές υπηρεσίες».
Είναι σημαντικό οι καταναλωτές, όπως μεταδίδει το ΑΜΠΕ, να υιοθετήσουν πιο κριτική προσέγγιση σε δελεαστικές προσφορές ή δωρεάν δοκιμές προϊόντων ή υπηρεσιών, ώστε να μην καταλήγουν να πληρώνουν για ανεπιθύμητα αγαθά ή να εγγράφονται συνδρομητές σε υπηρεσίες που δεν ζήτησαν.
Λόγω λοιπόν της αύξησης των σχετικών αναφορών, το Δίκτυο των Ευρωπαϊκών Κέντρων Καταναλωτή ενημερώνει για να ευαισθητοποιήσει τους καταναλωτές και να τους επιστήσει την προσοχή σχετικά με τις παγίδες εγγραφής σε συνδρομητικές υπηρεσίες.
Τι είναι οι παγίδες με την εγγραφή σε συνδρομητικές υπηρεσίες;
Επιθετικές πρακτικές πωλήσεων που προσφέρουν δωρεάν δοκιμή προϊόντων ή μεγάλες προσφορές εμφανίζονται όλο και περισσότερο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (social media) και στις ιστοσελίδες, πολλές φορές με τη μορφή των αναδυόμενων διαφημίσεων(pop-up windows). Αυτές οι διαφημίσεις αιφνιδιάζουν τους καταναλωτές και τους παρασύρουν, σε κάποιες περιπτώσεις, στο να πραγματοποιούν αγορές προϊόντων ή υπηρεσιών χωρίς τη βούλησή τους.
Ποιοι είναι οι πιο συχνοί τρόποι παραπλάνησης
- Η δωρεάν συμμετοχή σε κάποιο διαγωνισμό με σημαντικής αξίας έπαθλο (π.χ. ακριβό κινητό τηλέφωνο, tablet, κουπόνι αγορών σε σούπερ μάρκετ) ή ένα διαδικτυακό τεστ νοημοσύνης ή η δωρεάν δοκιμή ενός διαδικτυακού παιχνιδιού ή η υποβολή αίτησης για δωρεάν δείγματα καλλυντικών μπορεί, τελικά, να κοστίσουν ακριβά στον καταναλωτή, αν υποκρύπτουν εγγραφή σε συνδρομητική υπηρεσία. Συνήθως, ζητείται από τον καταναλωτή να δώσει τα στοιχεία της κάρτας του ή /και τον αριθμό του κινητού του τηλεφώνου, προκειμένου να επωφεληθεί από την προσφορά ή να ολοκληρωθεί η συμμετοχή του στο διαγωνισμό ή για να λάβει το αποτέλεσμα του τεστ. Τα στοιχεία αυτά χρησιμοποιούνται είτε για την αποστολή χρεώσιμων μηνυμάτων πολυμεσικών υπηρεσιών, π.χ. 5ψήφια, στο κινητό του καταναλωτή είτε οδηγούν σε χρέωση μηνιαίας συνδρομής ή εφάπαξ πληρωμής στην κάρτα του.
- Άλλοτε πάλι η δωρεάν εγγραφή του καταναλωτή, π.χ. σε διαδικτυακό παιχνίδι, σε ηλεκτρονική πλατφόρμα υπηρεσιών αναψυχής ή σε υπηρεσία antivirus, συνοδεύεται από ψιλά γράμματα, μέσω, μάλιστα, παραπομπής σε άλλη σελίδα, ότι, με τη λήξη δοκιμαστικής περιόδου, π.χ. ενός μήνα, αν δεν προβεί σε διαγραφή από την έως τότε δωρεάν υπηρεσία, τότε η εγγραφή του μετατρέπεται αυτομάτως σε χρεώσιμη συνδρομητική υπηρεσία, π.χ. δύο ετών.
- Βασικοί τομείς που εμφανίζονται οι παγίδες αυτές είναι η αγορά καλλυντικών και συμπληρωμάτων διατροφής ή σκευασμάτων υγείας, τα προϊόντα τεχνολογίας και οι υπηρεσίες γνωριμιών.
Το κοινό χαρακτηριστικό σε όλες αυτές τις περιπτώσεις είναι ότι ο καταναλωτής παγιδεύεται, μέσω διαδικτύου ή τηλεφωνικά, σε επαναλαμβανόμενες μηνιαίες πληρωμές συνδρομής, συνήθως για όχι υψηλά ποσά, με δέλεαρ κάποια δωρεάν ή χαμηλού κόστους αρχική παροχή. Δηλαδή η παροχή αυτή λειτουργεί ως «δόλωμα».
Η γνώση και η διεκδίκηση είναι η λύση
Η εγγραφή ενός καταναλωτή ως συνδρομητή και, άρα, η συμβατική του δέσμευση χωρίς τη ρητή συναίνεσή του και χωρίς να έχει ενημερωθεί για τις υποχρεώσεις που αναλαμβάνει, μέσα από μια προωθητική ενέργεια και, γενικότερα, μέσα από μια εμπορική πρακτική, αποτελούν αθέμιτες και παραπλανητικές πρακτικές και η δέσμευση στην οποία οδηγεί δεν είναι ισχυρή.
Αποτελεί υποχρέωση του προμηθευτή να αποδείξει ότι ο καταναλωτής έδωσε τη συγκατάθεσή του για μια αγορά και είναι σημαντικό οι καταναλωτές να καταγγέλλουν άμεσα αυτού του είδους τις εμπορικές πρακτικές και να διεκδικούν τα δικαιώματά τους.
Οκτώ συμβουλές για να αποφύγουμε τις online παγίδες συνδρομής
1. Διαβάζουμε προσεκτικά τους όρους που συνοδεύουν τις διαδικτυακές προσφορές και προωθητικές ενέργειες, στις οποίες πρόκειται να εγγραφούμε δωρεάν, καθώς και τα e-mails της επιβεβαίωσης διαθεσιμότητας των προϊόντων ή υπηρεσιών. Να είμαστε επιφυλακτικοί με ιστοσελίδες όπου οι όροι δεν είναι σαφείς και συγκεντρωμένοι, αλλά γίνονται παραπομπές σε άλλες ιστοσελίδες. Ελέγχουμε αν προβλέπεται κάποια υποχρέωση μετά τη λήξη της δοκιμαστικής περιόδου ή της προσφοράς. Διαφορετικά μπορεί η δωρεάν δοκιμή ή η προσφορά να μετατραπεί αυτόματα σε μηνιαία συνδρομή με χρέωση.
2. Προεπιλεγμένοι όροι ή κουτάκια (tickboxes) που επιλέγονται αυτόματα, χωρίς ενεργητική συμμετοχή του καταναλωτή απαγορεύονται.
3. Πριν πληκτρολογήσουμε το όνομα, τη διεύθυνσή μας ή τον αριθμό του κινητού μας τηλεφώνου, θα πρέπει να ελέγξουμε με ποια εταιρεία έχουμε να κάνουμε. Επίσης, προσέχουμε αν αναλαμβάνουμε δέσμευση και αν συνάπτουμε σύμβαση. Δεν δίνουμε τα στοιχεία της κάρτας μας ή του τραπεζικού μας λογαριασμού ή άλλα προσωπικά μας δεδομένα, χωρίς να έχουμε διαβάσει προσεκτικά τους σχετικούς όρους.
4. Αποφεύγουμε τα ηλεκτρονικά καταστήματα, τα οποία δεν έχουν στην ιστοσελίδα τους τα στοιχεία της ταυτότητάς τους, όπως απαιτεί ο Κώδικας Καταναλωτικής Δεοντολογίας για το Ηλεκτρονικό Εμπόριο (πλήρης εταιρική επωνυμία, έδρα, τηλέφωνα επικοινωνίας, e-mail, ΑΦΜ, αριθμός καταχώρησης στο ΓΕΜΗ).
5. Είναι υποχρεωτικό για τα ηλεκτρονικά καταστήματα να αναφέρουν σαφώς, κατά την παραγγελία μιας δοκιμαστικής συσκευασίας ή προσφοράς και πριν καταχωρίσουμε τα στοιχεία μας, εάν αυτή συνεπάγεται και συμβατική δέσμευση, π.χ. εγγραφή σε συνδρομητική υπηρεσία, υπηρεσία πολυμεσικών υπηρεσιών (πενταψήφιων).
6. Δεν συναλλασσόμαστε με ηλεκτρονικά καταστήματα που δεν συμμορφώνονται με τη νομοθεσία για την προστασία του καταναλωτή: Απαιτείται στην ιστοσελίδα των ηλεκτρονικών καταστημάτων να υπάρχει σαφής πληροφόρηση για τα βασικά χαρακτηριστικά του προϊόντος, τον τρόπο πληρωμής και αποστολής, τη διαθεσιμότητά του, καθώς και το συνολικό κόστος του προϊόντος ή της υπηρεσίας, συμπεριλαμβανομένων των φόρων, τελών, εξόδων μεταφοράς κ.λπ. Ειδική ενημέρωση πρέπει να γίνεται για το δικαίωμα της αζήμιας και αναιτιολόγητης υπαναχώρησης εντός 14 ημερολογιακών ημερών.
7. Αναζητούμε διαδικτυακά σχόλια από την εμπειρία συναλλαγής άλλων καταναλωτών με την εταιρεία που κάνει την προσφορά, πολύ περισσότερο αν μας είναι άγνωστη.
8. Κρατάμε αντίγραφο από τους όρους της αίτησης ή της εγγραφής μας. Χρήσιμο είναι, επίσης, να έχουμε κατά νου, κατά το χρόνο λήξης της δοκιμαστικής και δωρεάν περιόδου χρήσης, να διαγραφούμε από την υπηρεσία, αν δεν επιθυμούμε να συνεχίσουμε με χρέωση.
Τι κάνουμε όταν εγγραφούμε συνδρομητές χωρίς τη βούλησή μας
- Προβαίνουμε άμεσα σε διαγραφή από τη συνδρομητική υπηρεσία, ιδίως όταν πρόκειται για επαναλαμβανόμενες χρεώσεις, κρατώντας το σχετικό αποδεικτικό. Αν απαιτείται, ασκούμε εγγράφως το δικαίωμα της 14ήμερης αζήμιας αναιτιολόγητης υπαναχώρησης, κρατώντας το σχετικό αποδεικτικό.
- Υποβάλλουμε στην τράπεζά μας αίτημα αμφισβήτησης συναλλαγής, εφόσον το ηλεκτρονικό κατάστημα χρέωσε την κάρτα μας, χωρίς τη συγκατάθεσή μας, ζητώντας επιστροφή των χρημάτων μας.
- Δεν είμαστε υποχρεωμένοι να πληρώσουμε για προϊόν που δεν έχουμε παραγγείλει ή να καταβάλουμε τυχόν έξοδα επιστροφής του.
