Σήμερα, το Walkman (γουόκμαν) αποτελεί συνώνυμο της δεκαετίας του ’80: μια εποχή κασετών, μουσικής στο δρόμο και προσωπικής ελευθερίας. Για πολλούς, η εικόνα ενός εφήβου με τζιν, αθλητικά παπούτσια και τα χαρακτηριστικά ακουστικά είναι σχεδόν κινηματογραφικό στιγμιότυπο των «παλιών καλών ημερών». Όμως, πριν γίνει αντικείμενο λατρείας και vintage νοσταλγίας -και πολύ πριν τα smartphones και τα κάθε λογής ακουστικά που τα συνοδεύουν- το Walkman είχε προκαλέσει... πανικό. Κυριολεκτικά όμως!
Το 1979, η Sony λάνσαρε το πρώτο Walkman, μια συσκευή που έδινε τη δυνατότητα να κουβαλάς τη μουσική σου παντού. Μέσα σε λίγα χρόνια, εκατομμύρια άνθρωποι κυκλοφορούσαν με ακουστικά, ζώντας σε έναν δικό τους κόσμο ήχου. Τα ελαφριά ακουστικά του Walkman ήταν 17% πιο ελαφρά από ό,τι κυκλοφορούσε ως τότε και άνοιξαν τον δρόμο για μια νέα συνήθεια: τον «πεζό με ακουστικά».
Η εικόνα, όμως, δεν ενθουσίασε όλους. Για μερίδα διανοουμένων και κοινωνικών σχολιαστών, το Walkman δεν ήταν απλώς μια καινοτομία, αλλά ένα σύμβολο αποξένωσης.
Ο φιλόσοφος Άλαν Μπλουμ χαρακτήρισε το Walkman «μια αδιάκοπη… αυνανιστική φαντασίωση» στο μπεστ σέλερ "The Closing of the American Mind" (1987).
Ο νεολουδίτης συγγραφέας Τζον Ζερζάν το κατέταξε στα «εργαλεία κοινωνικής απόσυρσης».
Άλλοι το παρομοίασαν με το ναρκωτικό "soma" από το "Θαυμαστός Καινούριος Κόσμος" του Άλντους Χάξλεϊ : ένα μέσο δημιουργίας «αεροστεγούς φούσκας ήχου» που αποκοβόταν από την πραγματικότητα.
Οι κριτικές αυτές φανέρωναν έναν βαθύτερο φόβο: ότι η νέα τεχνολογία ενίσχυε τον ατομικισμό της εποχής Ρίγκαν και Θάτσερ, αντικαθιστώντας τη συλλογικότητα με την απομόνωση. Σαν να έβλεπαν ένα επεισόδιο του "Black Mirror", δεκαετίες πριν δημιουργηθεί το Netflix.
"Απειλή για τη δημόσια ασφάλεια"
Από άλλους το Walkman θεωρήθηκε απειλή για τη δημόσια ασφάλεια. Η ανησυχία αυτή δεν έμεινε στη θεωρία. Μετά από ατυχήματα που συνδέθηκαν με οδηγούς, ποδηλάτες ή πεζούς που φορούσαν ακουστικά, αρκετές πολιτείες των ΗΠΑ θέσπισαν περιορισμούς.
Καλιφόρνια, Φλόριντα, Τζόρτζια, Μινεσότα, Πενσιλβάνια, Βιρτζίνια και Ουάσιγκτον υιοθέτησαν νόμους που περιόριζαν ή απαγόρευαν τη χρήση Walkman σε δρόμους.
Η πιο ακραία περίπτωση ήταν η πόλη Γούντμπριτζ στο Νιού Τζέρσεϊ: εκεί, η απαγόρευση κάλυπτε ακόμη και τη διάσχιση του δρόμου με ακουστικά. Η ποινή; Έως δύο εβδομάδες φυλάκιση και πρόστιμο. Η είδηση ταξίδεψε διεθνώς και έγινε θέμα στο BBC.
Η πράξη ανυπακοής
Την ημέρα που ο νόμος τέθηκε σε ισχύ, ο 65χρονος Όσκαρ Γκρος αποφάσισε να «σπάσει» την απαγόρευση. Φόρεσε επιδεικτικά τα ακουστικά του, στάθηκε μπροστά σε έναν αστυνομικό και διέσχισε τον δρόμο. Τα ακουστικά δεν ήταν καν συνδεδεμένα, όμως αυτό δεν είχε σημασία: ο Γκρος έγινε ο πρώτος πολίτης που συνελήφθη και πήρε κλήση για χρήση Walkman.
Ο ίδιος δήλωσε περήφανα ότι ήταν έτοιμος να πάει φυλακή «για να αποδείξει κάτι». Τελικά, το δικαστήριο τον καταδίκασε σε πρόστιμο 50 δολαρίων, το οποίο τελικά ανεστάλη, κάτι που τον απογοήτευσε. «Ούτε την ευκαιρία δεν μου έδωσαν να πω πως ήθελα να εκτίσω ποινή», είπε αγανακτισμένος.
Σκόπευε μάλιστα να φτάσει την υπόθεση ως το Ανώτατο Δικαστήριο. Όμως, αφότου ένας πεζός σκοτώθηκε ενώ φορούσε ακουστικά, αποφάσισε να αποσυρθεί.
Από «εχθρός της κοινωνίας» σε αντικείμενο νοσταλγίας
Η ιστορία του Walkman είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα του πώς κάθε νέα τεχνολογία αντιμετωπίζεται αρχικά με δυσπιστία ή και φόβο. Σήμερα, η εικόνα του Walkman ξυπνά μνήμες ελευθερίας, προσωπικής αυτονομίας και μουσικής ταυτότητας. Όμως τη δεκαετία του ’80, η ίδια συσκευή είχε θεωρηθεί «απειλή» για τη δημόσια ασφάλεια και τον κοινωνικό ιστό.
Η ειρωνεία είναι πως, όσο και αν τότε θεωρήθηκε εργαλείο αποξένωσης, το Walkman κατέληξε να γίνει σύμβολο κουλτούρας, συνοδοιπόρος γενεών και αφετηρία για όσα ακολούθησαν, από τα CD players και τα iPod μέχρι τα σημερινά smartphones.
Η «κακή φήμη» ξεχάστηκε, η νοσταλγία κυριάρχησε.
Στην πραγματικότητα, το Walkman μας θυμίζει κάτι βασικό: ότι τα «παλιά καλά χρόνια» δεν ήταν πάντα τόσο ειδυλλιακά, όσο τα φανταζόμαστε σήμερα.
