Σε πολεμική ατμόσφαιρα μεταξύ Βορρά και Νότου, με την Γαλλία να έχει διαλέξει εξ αρχής το στρατόπεδο του Νότου, το οποίο «σιγοντάρει» και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, οι ηγέτες της ευρωζώνης καλούνται σήμερα να δώσουν μια κρίσιμη απάντηση, ενόψει της προσπάθειας ανάσχεσης των οικονομικών συνεπειών της πανδημίας: θα χρησιμοποιηθεί ένα κοινό εργαλείο δανεισμού, το ομόλογο κορονοϊού, ή θα υποχρεωθεί κάθε χώρα ξεχωριστά να πάρει δάνεια υπό όρους από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας;
Η Γερμανία, επικεφαλής του «μπλοκ λιτότητας» του Βορρά επιχειρεί να μπλοκάρει την πρώτη κοινή έκδοση χρέους στην Ευρώπη, έχοντας ήδη μπλοκάρει κατ' επανάληψη τα ευρωομόλογα, που πρώτη ζήτησε η Ελλάδα το 2009, καθώς φοβάται ότι θα δημιουργηθεί προηγούμενο για το μέλλον και δεν θα αργήσει η ευρωζώνη να μετατραπεί σε «ένωση μεταβιβάσεων» από τα πλουσιότερα στα φτωχότερα κράτη.
Ένα αρκετά ισχυρό μπλοκ κρατών, όμως, με επικεφαλής την Γαλλία, που δίνει εξαρχής το στίγμα της διάθεσής της να μην ταυτισθεί με το Βερολίνο στη διαχείριση αυτής της κρίσης, ζητεί επιτακτικά την έκδοση των corona bonds. Ανάμεσά τους και η Ελλάδα, που φοβάται, όπως και οι άλλες χώρες του Νότου, ότι, αν δεν εκδοθεί κοινό χρέος, οι ασθενέστερες χώρες θα μπλέξουν και πάλι με μνημόνια και επιτήρηση από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας.
Αξίζει να τονισθεί ότι η ΕΚΤ συντάσσεται με αυτή την πρόταση χωρίς περιστροφές, καθώς θεωρεί ότι η εμπλοκή του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας με «χαλαρά» μνημόνια, όπως προτείνει η Γερμανία, δεν της επιτρέπει να ενεργοποιήσει το δικό της πρόγραμμα αγοράς ομολόγων από την πρωτογενή αγορά για να στηρίξει τα κράτη μέλη, ενώ τα ομόλογα κορονοϊού αποτελούν μια «καθαρή» λύση. Επιπλέον, η ΕΚΤ έσπασε και επίσημα ένα γερμανικό «ταμπού», καθώς όχι μόνο προχωρά το μεγάλο πρόγραμμα αγοράς ομολόγων των 750 δισ. ευρώ, αλλά αποφάσισε σήμερα να το κάνει χωρίς περιορισμό στα ομόλογα που μπορεί να αγοράζει από κάθε κράτος, απαλείφοντας το όριο του 33% για κάθε εκδότη.
Στην επιστολή των 9 ηγετών προς τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σαρλ Μισέλ, τονίζεται ότι «η ανάγκη να συμφωνήσουμε σε ένα κοινό χρεόγραφο, που θα μπορούσε να ονομαστεί ομόλογο κορονοϊού (corona bond) και το οποίο θα εκδοθεί από ένα θεσμικό όργανο της Ε.Ε». Αποστολή του θα είναι η συγκέντρωση κεφαλαίων στην ίδια βάση και προς όφελος όλων των εταίρων, ώστε να εξασφαλισθεί η σταθερή και μακροπρόθεσμη χρηματοδότηση των πολιτικών που απαιτούνται για την αντιμετώπιση των ζημιών από αυτή την πανδημία.
«Η ανάγκη ενός τέτοιου κοινού χρηματοδοτικού μέσου είναι φανερή, αφού όλοι αντιμετωπίζουμε ένα συμμετρικό εξωτερικό σοκ, για το οποίο καμία χώρα δεν φέρει ευθύνη, αλλά όλες υφίστανται τις αρνητικές του συνέπειές. Είμαστε, συνεπώς, συλλογικά υπεύθυνοι για μια αποτελεσματική και ενιαία ευρωπαϊκή απάντηση. Αυτό το κοινό οικονομικό εργαλείο μας θα πρέπει να έχει επαρκές μέγεθος και εκτεταμένη διάρκεια, ώστε να είναι απόλυτα αποδοτικό και να αποτρέπει κινδύνους υποτροπής. Τώρα και στο μέλλον», υπογραμμίζουν οι ηγέτες, συμπληρώνοντας πως τα κεφάλαια που θα συγκεντρωθούν, θα χρηματοδοτήσουν τις απαραίτητες επενδύσεις στο σύστημα υγειονομικής περίθαλψης όλων των χωρών - μελών αλλά και σειρά βραχυπρόθεσμων πολιτικών για την προστασία των εθνικών οικονομιών και του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου.
Όμως, η γερμανική πλευρά επαναλαμβάνει την άρνησή της σε σενάρια αμοιβαιοποίησης του χρέους και προκρίνει τη χρήση του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας. «Για την Γερμανία είναι σημαντικό η ανάληψη χρεών να συνδέεται με όρους», δήλωσε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Στέφεν Ζάιμπερτ και πρόσθεσε: «Στη θέση της γερμανικής κυβέρνησης, της Καγκελαρίου, δεν έχει αλλάξει κάτι. Ακόμη και σε περιόδους κρίσης είναι απαραίτητο εγγύηση και έλεγχος να παραμένουν σε ένα χέρι».
Παρέμβαση Ντράγκι
Με μια βαρυσήμαντη παρέμβαση του, χωρίς να αναφέρεται στα ευρωομόλογα, ο τέως πρόεδρος της ΕΚΤ και θεωρούμενος ως σωτήρας της ευρωζώνης, Μάριο Ντράγκι, ευθέως «γειώνει» τις γερμανικές θέσεις, τονίζοντας ότι η αντιμετώπιση της πανδημίας παραπέμπει σε πολεμική κινητοποίηση και οι κυβερνήσεις θα πρέπει να αποδεχθούν μια μεγάλη αύξηση του δημόσιου χρέους για να απορροφήσουν τις επιπτώσεις της πανδημίας στην πραγματική οικονομία, ενώ οι τράπεζες θα πρέπει να προχωρήσουν σε μαζικές ρυθμίσεις δανείων, με υποστήριξη από τις κεντρικές τράπεζες και τις κυβερνήσεις.
Όπως τονίζει ο Ντράγκι:
«Η πανδημία κορονοϊού είναι μια ανθρώπινη τραγωδία δυνητικά βιβλικών διαστάσεων. Πολλοί σήμερα ζουν με το φόβο της ζωής τους ή θρηνούν τους αγαπημένους τους. Οι δράσεις που αναλαμβάνουν οι κυβερνήσεις για να αποτρέψουν την υπερφόρτιση των συστημάτων υγείας μας είναι γενναίες και απαραίτητες. Και πρέπει να υποστηριχθούν. Αλλά αυτές οι ενέργειες έρχονται επίσης με ένα τεράστιο και αναπόφευκτο οικονομικό κόστος. Ενώ πολλοί αντιμετωπίζουν μια απώλεια ζωής, πάρα πολλοί περισσότεροι αντιμετωπίζουν την απώλεια των μέσων διαβίωσης. Μέρα με τη μέρα, οι οικονομικές ειδήσεις επιδεινώνονται. Οι εταιρείες αντιμετωπίζουν απώλεια εισοδήματος και πολλές ήδη και απολύουν εργαζόμενους. Μια βαθιά ύφεση είναι αναπόφευκτη.
Η πρόκληση που αντιμετωπίζουμε είναι πώς να ενεργήσουμε με επαρκή δύναμη και ταχύτητα για να αποτρέψουμε την ύφεση και μια παρατεταμένη κατάθλιψη που θα αφήσει ανεπανόρθωτη βλάβη. Είναι ήδη σαφές ότι η απάντηση πρέπει να συνεπάγεται σημαντική αύξηση του δημόσιου χρέους. Η απώλεια εισοδήματος του ιδιωτικού τομέα — και κάθε χρέος που συγκεντρώνεται για την κάλυψη του κενού — πρέπει τελικά να απορροφηθεί, είτε στο σύνολο είτε εν μέρει, στους ισολογισμούς του Δημοσίου. Τα πολύ υψηλότερα επίπεδα δημόσιου χρέους θα αποτελέσουν μόνιμο χαρακτηριστικό των οικονομιών μας και θα συνοδεύονται από διαγραφή ιδιωτικού χρέους».
