Στην παγίδα των νέων τιμολογίων για το ρεύμα θα αρχίσουν να πέφτουν από την αρχή του χρόνου οι αδρανείς καταναλωτές. Όσοι δεν ασχολούνται ενεργητικά με την επιλογή μεθόδου τιμολόγησης, δηλώνοντας στον πάροχο ποια από τις τρεις διαθέσιμες κατηγορικές τιμολογίων προτιμούν, αυτόματα θα τιμολογούνται με την τέταρτη και... χειρότερη κατηγορία, όπου οι χρεώσεις θα αλλάζουν κάθε μήνα αυθαιρέτως από τον πάροχο.
Το υπουργείο Ενέργειας σχεδιάζει να προχωρήσει σε μια εντελώς ασυνήθιστη καινοτομία, «καπελώνοντας» τη Ρυθμιστική Αρχή, που έκανε πρόσφατα την εισήγησή της σχετικά με τον νέο τρόπο τιμολόγησης του ρεύματος από την 1η Ιανουαρίου, όταν δηλαδή καταργηθούν τα έκτακτα μέτρα που εφαρμόσθηκαν στη διάρκεια της ενεργειακής κρίσης: «πάγωμα» της ρήτρας αναπροσαρμογής, επιδοτήσεις στους λογαριασμούς, ανακοίνωση στις 20 κάθε μήνα των τιμών από τους παρόχους κ.α.
Η ΡΑΑΕΥ (τέως ΡΑΕ) εισηγήθηκε να καθιερωθούν τρεις βασικές κατηγορίες τιμολογίων (σταθερά, κυμαινόμενα, δυναμικά), αλλά στο υπουργείο Ενέργειας κρίνουν σκόπιμο να δημιουργήσουν και τέταρτη, η οποία ουσιαστικά θα επιβαρύνει περισσότερο όσους δεν ασχολούνται με τους λογαριασμούς τους και, αντίστοιχα, να ευνοηθούν οι πάροχοι που έχουν τέτοιους «αδρανείς» πελάτες (στη συντριπτική πλειονότητά τους είναι πελάτες της ΔΕΗ).
Με βάση την εισήγηση της ΡΑΑΕΥ, οι πάροχοι θα πρέπει να ενημερώσουν τους καταναλωτές τους για τα νέα τιμολόγια που θα θέσουν σε ισχύ από την αρχή του νέου έτους, ώστε οι καταναλωτές να επιλέξουν πώς θέλουν να χρεώνονται (αν θεωρούν ότι δεν τους καλύπτει ο πάροχος που έχουν, φυσικά θα μπορούν να κάνουν αλλαγή παρόχου). Ουσιαστικά, πάροχοι και καταναλωτές θα πρέπει να γράψουν από την αρχή τα μεταξύ τους συμβόλαια, αφού τελειώνει το έκτακτο καθεστώς τιμολόγησης.
Αρκετοί καταναλωτές, όμως, αναμένεται ότι δεν θα ενδιαφερθούν να δηλώσουν στους παρόχους την προτίμησή τους. Μια αρκετά μεγάλη κατηγορία κυρίως πελατών της ΔΕΗ έχει παρατηρηθεί ότι δεν ασχολούνται, επειδή δεν θέλουν ή δεν μπορούν, με την επιλογή παρόχων και τιμολογίων και απλώς περιμένουν κάθε μήνα τον λογαριασμό τους.
Σε άλλες αγορές, όπως η Μ. Βρετανία, που έχει και την πρωτοπορία στην απελευθέρωση της αγοράς ρεύματος, δεν έχουν σκεφθεί την ανάγκη ειδικής ρύθμισης αυτού του προβλήματος. Υπάρχουν δύο κατηγορίες τιμολογίων: η βασική (default), που είναι τα κυμαινόμενα, και τα σταθερά τιμολόγια. Αν ένας καταναλωτής κάνει μια σύμβαση για σταθερό τιμολόγιο και αυτή λήξει, εφόσον δεν επιδιώξει την ανανέωσή της ή δεν αλλάξει πάροχο αυτόματα μεταπίπτει στην default κατηγορία του βασικού κυμαινόμενου τιμολογίου της εταιρείας.
Το υπουργείο Ενέργειας, όμως, θέλησε να καινοτομήσει και να αυξήσει την πολυπλοκότητα του συστήματος και σχεδιάζει να καθιερώσει μια ειδική κατηγορία τιμολογίων, κοινή για όλους τους παρόχους, που θα απευθύνεται (ουσιαστικά θα τιμωρεί...) τους αδρανείς καταναλωτές. Έτσι, εάν προχωρήσει τελικά αυτή η ρύθμιση, ένας καταναλωτής που δεν θα κάνει επιλογή τιμολογίου θα μεταπίπτει αυτόματα σε αυτή την κατηγορία, όπου ο πάροχος θα ορίζει την τιμή και θα την αλλάζει κατά το δοκούν κάθε μήνα, κάτι που θα αφήνει πολλά περιθώρια ελευθερίας για... επιβολή υψηλών χρεώσεων.
Οι ιδιώτες ανταγωνιστές της ΔΕΗ αντιδρούν με σφοδρότητα σε αυτό το σχέδιο, υποστηρίζοντας ότι είναι μια ρύθμιση που «φωτογραφίζει» τη ΔΕΗ, που έχει το μεγαλύτερο μερίδιο «αδρανών» καταναλωτών και θα λειτουργήσει σαν ένας μηχανισμός ενίσχυσης της εταιρείας που έχει δεσπόζουσα θέση στην αγορά, με μερίδιο που ξεπερνά το 70%, ύστερα από τόσα χρόνια απελευθέρωσης.
Ουσιαστικά, όπως λένε, δίνεται από την κυβέρνηση στη ΔΕΗ μια πολύ ισχυρή οικονομική στήριξη μέσω του τρόπου ρύθμισης της αγοράς και η ΔΕΗ θα έχει ένα ακόμη «όπλο» για να ανταγωνισθεί από θέση ισχύος τους άλλους παρόχους -ό,τι θα κερδίζει, για παράδειγμα, από το «κρατικό» τιμολόγιο θα έχει τη δυνατότητα να το αξιοποιήσει για να «χτυπήσει» τον ανταγωνισμό στα «ελεύθερα» τιμολόγια. Οι πάροχοι αναμένεται να συναντηθούν με τον υπουργό, Θ. Σκυλακάκη, για να εκφράσουν τις έντονες αντιρρήσεις τους σε αυτό το σχέδιο.
Τα τρία χρώματα και η ρήτρα
Στο μεταξύ, η επαναφορά της ρήτρας αναπροσαρμογής σχεδιάζεται να γίνει, με βάση τη σχετική εισήγηση της ΡΑΕ, με την καθιέρωση... τριχρωμίας στα τιμολόγια. Για λόγους ευκολίας, οι τρεις κατηγορίες τιμολογίων θα διακρίνονται με διαφορετικά χρώματα: μπλε για τα σταθερά, πράσινο για τα κυμαινόμενα και πορτοκαλί για τα δυναμικά (απευθύνονται μόνο στους λίγους που έχουν εγκαταστήσει μετρητές κατανάλωσης ενέργειας).
Μπορεί με τις χρωματικές διακρίσεις η ΡΑΕ να προσπαθεί να κάνει ευκολότερη την κατανόηση των τιμολογίων, όμως αυτό δεν σημαίνει ότι ο μέσος καταναλωτής θα μπορεί εύκολα να επιλέξει ποια κατηγορία τον συμφέρει και ποιες παγίδες μπορεί να κρύβονται. Η σταθερή χρέωση (μπλε χρώμα) φαίνεται ως η ασφάλεστερη επιλογή, όμως τα τιμολόγια αυτής της κατηγορίας θα είναι αρκετά ακριβά. Τα δυναμικά τιμολόγια (πορτοκαλί) είναι μια εκδοχή κυμαινόμενων τιμολογίων για τους λίγους καταναλωτές με μετρητές κατανάλωσης.
Πίσω από τα πράσινα τιμολόγια, όμως, κρύβονται δύο διαφορετικές εκδοχές της ρήτρας αναπροσαρμογής: θα υπάρχει ένα προϊόν με ανακοίνωση τιμής την 1η κάθε μήνα, τα νέα κυμαινόμενα τιμολόγια, και ένα προϊόν με ανακοίνωση τιμής μετά τον μήνα εφαρμογής (τα παλιά τιμολόγια με ρήτρα αναπροσαρμογής).
Η ΡΑΑΕΥ έχει εξηγήσει, ειδικότερα, ότι:
- Τα κυμαινόμενα τιμολόγια είναι αυτά που θα είναι συνδεδεμένα με τη χονδρεμπορική τιμή στο Χρηματιστήριο Ενέργειας.
- Διαφοροποιούνται σε τρεις υποκατηγορίες: α) Αυτά στα οποία η τιμή χρέωσης του ρεύματος θα γίνεται ex ante (εκ των προτέρων) είτε προκύπτει από υπολογιστικό τύπο που συνδέεται με δείκτες της χονδρεμπορικής αγοράς που εκκαθαρίζονται πριν από την έναρξη του μήνα κατανάλωσης, είτε από συνδυασμό σταθερής χρέωσης προμήθειας και μηχανισμού διακύμανσης, που εκκαθαρίζεται πριν από τον μήνα κατανάλωσης. β) Αυτά στα οποία η τιμή χρέωσης θα γίνεται ex post (εκ των υστέρων), είτε προκύπτει από μηχανισμό διακύμανσης συνδεδεμένο με τις χονδρεμπορικές τιμές που εκκαθαρίζονται το αργότερο δύο μήνες μετά τον μήνα κατανάλωσης, είτε από συνδυασμό σταθερής χρέωσης και μηχανισμού διακύμανσης, που εκκαθαρίζεται κι αυτός δύο μήνες μετά τον μήνα κατανάλωσης. γ) Μικτής τιμολόγησης, με τιμή χρέωσης που ανακοινώνεται στην ιστοσελίδα του προμηθευτή και κοινοποιείται στη ΡΑΑΕΥ είτε την πρώτη μέρα του πρώτου μήνα μετά τον μήνα εφαρμογής, είτε την πρώτη μέρα του τρίτου μήνα μετά τον μήνα εφαρμογής.
Πάνω σε αυτές τις όχι ιδιαίτερα εύληπτες για τον μέσο καταναλωτή επιμέρους κατηγορίες κυμαινόμενων τιμολογίων, οι πάροχοι θα δομήσουν την τιμολογιακή τους πολιτική, με αρκετά επιμέρους προϊόντα, όπου οι τιμές θα διαφοροποιούνται, αλλά θα διαφοροποιούνται και οι κίνδυνοι. Για παράδειγμα, ένα φθηνό κυμαινόμενο τιμολόγιο μπορεί να φαίνεται ελκυστικότερο από ένα σταθερό, όμως να προκαλεί μεγάλες επιβαρύνσεις σε περίπτωση ανόδου της χονδρεμπορικής τιμής. Επίσης, λόγω του μεγάλου αριθμού παρόχων και προϊόντων, χωρίς την απλή σύγκριση κόστους που γινόταν ως τώρα, είναι βέβαιο ότι θα κάνει δύσκολο σταυρόλεξο τις επιλογές των καταναλωτών.
