Η ρωσική ελίτ, δηλαδή το σύμπλεγμα αξιωματούχων των υπηρεσιών ασφαλείας και των ενόπλων δυνάμεων που έχει τον έλεγχο της χώρας με επικεφαλής τον Βλαντίμιρ Πούτιν, έχει πάψει πλέον να ασχολείται σοβαρά με τον πόλεμο στην Ουκρανία. Στις τάξεις της ελίτ έχει αρχίσει ο πόλεμος για την εξουσία, μετά τη βέβαιη ήττα στην Ουκρανία.
Του Βασίλη Τζήμα
Όσο περνούσε ο χρόνος, με τις ρωσικές δυνάμεις να αδυνατούν να ελέγξουν τις εξελίξεις στα μέτωπα της Ουκρανίας και, πολύ περισσότερο, να περιμένουν μια μεγάλη αντεπίθεση των Ουκρανών με σύγχρονο δυτικό οπλισμό, ο Πούτιν φαίνεται ότι, σε συνεργασία με τον Πριγκόζιν, τον επικεφαλής του ιδιωτικού στρατού της Βάγκνερ, έκαναν αγώνα δρόμου για το δικό τους «πραξικόπημα»: δηλαδή, για μια μεθόδευση που θα εξουδετέρωνε την ηγεσία των ενόπλων δυνάμεων και τον υπουργό Άμυνος Σοϊγκού, ώστε να τεθεί ο ρωσικός στρατός υπό τον πλήρη έλεγχο του Πούτιν, του Πριγκόζιν και των ανώτερων αξιωματικών που θεωρούνται πιστοί στο Κρεμλίνο και τον αρχηγό της Βάγκνερ.
Υπό αυτό το πρίσμα πρέπει να αναγνωσθούν οι παράδοξες, εκ πρώτης όψεως, αντιπαραθέσεις του Πριγκόζιν με το υπουργείο Άμυνας και την ηγεσία του στρατού, όπου ο αρχηγός της Βάγκνερ εξαπέλυε τις πιο σφοδρές επιθέσεις στους στρατιωτικούς, απολαμβάνοντας μια ιδιότυπη ανοχής του Κρεμλίνου. Για λογαριασμό του Πούτιν, ο Πριγκόζιν, με πλήθος δημόσιων δηλώσεων που προκαλούσαν αίσθηση στη Ρωσία, διαμόρφωνε το αφήγημα του Κρεμλίνου ενόψει της αναγκαίας διαχείρισης μιας μεγάλης στρατιωτικής ήττας.
Μετά την ήττα, δύο θα ήταν τα ερωτήματα που θα έπρεπε να απαντήσει η ελίτ και, ανάλογα με τις απαντήσεις, θα έπαιρνε τη νέα του μορφή το ρωσικό καθεστώς, με ή χωρίς τον Πούτιν: Ποιος φταίει για την είσοδο σε αυτό τον καταστροφικό πόλεμο και ποιος έχει τη ευθύνη για την ήττα;
Κοινός παρονομαστής όλων των δηλώσεων του Πριγκόζιν και, ιδιαίτερα, αυτών που δημοσιοποίησε με ένα βίντεο τριάντα λεπτών, την Παρασκευή, ήταν ότι δεν πρέπει να αποδοθούν ευθύνες στον Πούτιν. Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία, που βολικά παραγνωρίζει ότι ο Πούτιν σχεδίασε για πολύ καιρό αυτόν τον πόλεμο και ο ίδιος αποφάσισε την εισβολή, ενώ υπό τη δική του ανώτατη ηγεσία βρισκόταν ο ρωσικός στρατός, όλες οι ευθύνες ανήκουν στην πολιτική ηγεσία του υπουργείου Άμυνας και στους στρατιωτικούς. Αυτοί, κατά τον Πριγκόζιν, παρέσυραν με ψέματα τον Πούτιν στον πόλεμο, αυτοί έχουν και την ευθύνη για την κακή διαχείρισή του που οδήγησε στην αναπάντεχη αποτυχία.
Ο Πούτιν, έχοντας υπό τον έμμεσο έλεγχό του έναν ιδιωτικό στρατό δεκάδων χιλιάδων ανδρών μέσα στην Ουκρανία και τον όλο και πιο αναγνωρίσιμο Πριγκόζιν να περιγράφει καθημερινά στους Ρώσους την ανικανότητα και τη διαφθορά της στρατιωτικής ηγεσίας, επιδίωκε με πολύ γρήγορες κινήσεις να «ξηλώσει», την κατάλληλη στιγμή, τους στρατιωτικούς ηγέτες και να μεταφέρει σε αυτούς το βάρος της αποτυχίας, πριν οι στρατιωτικοί κάνουν τη δική τους κίνηση εναντίον του. Αυτό θα ήταν το «πραξικόπημα» του Πούτιν για να κρατήσει τη θέση του στο Κρεμλίνο και να μη γίνει ο ίδιος θύμα του πολέμου στην Ουκρανία.
Φαίνεται, όμως, ότι και οι στρατιωτικοί αποφάσισαν να επιταχύνουν τις δικές τους κινήσεις για να μπλοκάρουν τα σχέδια του Πούτιν και έτσι φθάσαμε στα δραματικά γεγονότα που άρχισαν να εκτυλίσσονται από την Παρασκευή. Αρχικά, ο υπουργός Άμυνας Σοϊγκού εξέδωσε διάταγμα, δίνοντας διορία στους άνδρες της Βάγκνερ ως το τέλος Ιουνίου για να υπογράψουν συμβάσεις με το υπουργείο, δηλαδή να φύγουν από τη διοίκηση του Πριγκόζιν και να τεθούν υπό τις διαταγές των στρατηγών. Ο Πριγκόζιν το αρνήθηκε και, έτσι, άρχισε μια αντίστροφη μέτρηση για την κλιμάκωση της αντιπαράθεσης.
Η Παρασκευή ήταν μια εξαιρετικά σημαντική ημέρα επιτάχυνσης των εξελίξεων, με τρόπο που δεν συνάδει με τα σχέδια του Κρεμλίνου, καθώς ο Πριγκόζιν, με το ημίωρο βίντεο που έδωσε στη δημοσιότητα, άφησε σαφώς να εννοηθεί ότι θα αρχίσει να μιλάει για τη διαφθορά της στρατιωτικής ηγεσίας, αφού κατηγόρησε τον Σοϊγκού και τους στρατηγούς ότι παρέσυραν τον Πούτιν στον πόλεμο, χωρίς να υπάρχει απειλή από την Ουκρανία ή από το NATO, προκειμένου οι ίδιοι να διασπαθίσουν δημόσιο χρήμα και να αποσπάσουν στρατιωτικές τιμές που δεν τους αξίζουν.
Αμέσως μόλις άρχισε να κυκλοφορεί μέσα από τα social media το νέο βίντεο – καταπέλτης του Πριγκόζιν, όλως τυχαίως (…) έγινε πυραυλική επίθεση από ρωσικό αεροσκάφος σε στρατόπεδο της Βάγκνερ στην Ουκρανία, όπως τουλάχιστον δηλώνει ο Πριγκόζιν, αφήνοντας να εννοηθεί ότι ανάμεσα στους δεκάδες νεκρούς άνδρες του θα μπορούσε να ήταν και ο ίδιος. Από αυτό το σημείο, η κατάσταση ξέφυγε από τον έλεγχο, καθώς οι στρατηγοί πέρασαν τη λεπτή διαχωριστική γραμμή που είχε χαράξει ο Πούτιν και ευθέως απείλησαν τη ζωή του έμπιστου συνεργάτη του, κάτι που προφανώς έγινε χωρίς εντολή ή έγκριση από το Κρεμλίνο.
Ο Πριγκόζιν, αντιμετωπίζοντας άμεσα τον κίνδυνο για τη ζωή του, ορκίσθηκε για εκδίκηση και προανήγγειλε ότι οι άνδρες της Βάγκνερ θα φθάσουν ως τη Μόσχα για να ανατρέψουν την ηγεσία του στρατεύματος. Είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον, όμως, ότι ακόμη και σε αυτή την κρίσιμη φάση απέφυγε να στραφεί εναντίον του ίδιου του Πούτιν.
Από την πλευρά του, ο Ρώσος πρόεδρος απέφυγε να τοποθετηθεί πολύ γρήγορα και έκανε την πρώτη του τηλεοπτική δήλωση το πρωί του Σαββάτου. Σύμφωνα με ορισμένες πληροφορίες από τη Μόσχα, στις ολονύκτιες διαβουλεύσεις που έγιναν μεταξύ Κρεμλίνου και στρατιωτικής ηγεσίας, οι στρατηγοί έθεσαν όρο στον Πούτιν, προκειμένου να συνταχθούν με το Κρεμλίνο, να ξεκαθαρίσει δημόσια ότι όσοι έχουν συμμετάσχει στην ένοπλη εξέγερση θα τιμωρηθούν. Έτσι, με την τηλεοπτική δήλωση Πούτιν, για πρώτη φορά, ο Πριγκόζιν έπαψε να έχει την κάλυψη του Κρεμλίνου.
Τίποτα δεν έχει τελειώσει, όμως, σε αυτή την αδυσώπητη μάχη για την εξουσία, σε ένα σύστημα που θυμίζει περισσότερο μαφία, παρά οργανωμένο κράτος, με έναν ιδιωτικό στρατό να οργανώνει, για πρώτη φορά στην ιστορία, πραξικόπημα. Ο Πριγκόζιν φαίνεται ότι έχει καταλάβει με τις δυνάμεις του το κέντρο διοίκησης στο Ροστόφ-ον-Ντον, που είναι το αρχηγείο νότιου τομέα του ρωσικού στρατού, από το οποίο διοικούνται και οι δυνάμεις στην Ουκρανία. Μισθοφόροι της Βάγκνερ φαίνεται ότι κάνουν πράξη την απειλή για επέλαση προς τη Μόσχα, ενώ οι δυνάμεις του ρωσικού στρατού που καλούνται να τους αντιμετωπίσουν είναι ασθενείς, καθώς οι καλύτερες και μεγαλύτερες δυνάμεις βρίσκονται στα εδάφη της Ουκρανίας.
Το ενδεχόμενο να γελοιοποιηθούν οι τακτικές ρωσικές δυνάμεις από τη Βάγκνερ, όπως συνέβη πρόσφατα με λίγους ένοπλους, υποστηριζόμενους από την Ουκρανία, που εισέβαλαν στο Μπέλγκοροντ χωρίς να συναντήσουν αντίσταση, είναι πλέον πολύ σοβαρό. Σε αυτή την περίπτωση, η στρατιωτική ηγεσία θα έχει αποτύχει και ο Πούτιν θα μπορέσει να ξαναπιάσει το νήμα του δικού του «πραξικοπήματος», καρατομώντας τους αποτυχημένους στρατηγούς.
Από την άλλη, αν ο τακτικός στρατός αναχαιτίσει τη Βάγκνερ, ο Ρώσος πρόεδρος θα αφήσει να θυσιασθεί ο Πριγκόζιν και θα μπορεί να μιλήσει για αποκατάσταση της τάξης. Όμως, κάτι τέτοιο θα είχε και ένα πολύ σημαντικό, κρυφό τίμημα: Η στρατιωτική ηγεσία θα παραμείνει ισχυρή και έτοιμη να αμφισβητήσει τον Πούτιν, όταν έλθει η ώρα να γίνει ο απολογισμός του καταστροφικού πολέμου στην Ουκρανία. Σε εκείνη τη φάση θα απαντηθεί και το αν έχει να παίξει κάποιο ο ρόλο ο Ντμίτρι Πεσκόφ, για χρόνια εκπρόσωπος του Κρεμλίνου…
