Η συμμαχία της αντιπολίτευσης υπόσχεται, σε περίπτωση νίκης της στις προεδρικές και βουλευτικές εκλογές που διεξάγονται στην Τουρκία την Κυριακή 14η Μαΐου, απόλυτη ρήξη με την κληρονομιά δυο δεκαετιών μονοκρατορίας του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Κοινοβουλευτικό σύστημα
Η Τουρκία θα «στεφθεί δημοκρατία»: ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, υποψήφιος της Εθνικής Συμμαχίας για την προεδρία, θέλει η χώρα να τελειώνει με «το καθεστώς του ενός ανδρός και μόνο», διατύπωση που επαναλαμβάνει ασταμάτητα, καταγγέλλοντας έτσι την υπερβολική συγκέντρωση εξουσίας στα χέρια του προέδρου Ερντογάν.
Στο πρόγραμμά της, έκτασης 240 σελίδων, η συμμαχία έξι κομμάτων υπόσχεται πως θα εγκαταλειφθεί το προεδρικό σύστημα, που θεσπίστηκε το 2018, και ότι θα υπάρξει ξανά αυστηρός διαχωρισμός των εξουσιών, με «κυβέρνηση που θα δίνει λόγο» για τις αποφάσεις της.
Η αντιπολίτευση θέλει η Τουρκία να επιστρέψει σε κοινοβουλευτικό σύστημα και η εκτελεστική εξουσία να βρίσκεται στα χέρια του ή της πρωθυπουργού που θα εκλέγεται από το κοινοβούλιο. Ο πρόεδρος θα εκλέγεται για μια μόνο –επταετή– θητεία.
Η αλλαγή συστήματος όμως «δεν θα είναι απλή, λόγω του πολύ υψηλού κοινοβουλευτικού πήχη, της πλειοψηφίας τριών πέμπτων, για την αναθεώρηση του Συντάγματος», επισημαίνει όμως η Μπαρτίλ Όνταρ, καθηγήτρια συνταγματικού δικαίου στο πανεπιστήμιο Κοτς της Κωνσταντινούπολης.
Άνεμος ελευθερίας
Η αντιπολίτευση υπόσχεται «ανεξάρτητη και αμερόληπτη δικαιοσύνη» και την αποφυλάκιση πολλών κρατουμένων, συμπεριλαμβανομένου του μαικήνα Οσμάν Καβάλα, που έχει καταδικαστεί να εκτίσει ισόβια κάθειρξη.
Ο κ. Κιλιτσντάρογλου διαβεβαιώνει επίσης πως θα αφεθεί ελεύθερος ο Σελαχατίν Ντεμίρτας, αρχηγός του φιλοκουρδικού Κόμματος Δημοκρατίας των Λαών (HDP), μαύρο πρόβατο του προέδρου Ερντογάν, φυλακισμένος από το 2016 για «τρομοκρατική προπαγάνδα».
Η Εθνική Συμμαχία, στις τάξεις της οποίας ανήκει το «Καλό Κόμμα», εθνικιστική παράταξη, δεν διατυπώνει πάντως καμία σαφή πρόταση για την επίλυση του κουρδικού ζητήματος.
Η αντιπολίτευση θέλει εξάλλου να αποκατασταθεί η ελευθερία της έκφρασης και αυτή του Τύπου. Ο ηγέτης της υπόσχεται στους Τούρκους ότι θα καταργηθεί το αδίκημα της «προσβολής του προέδρου» της χώρας, που διευκόλυνε την κατάπνιξη κάθε διαφωνίας, και ότι θα μπορούν να «κριτικάρουν πολύ εύκολα».
Υπεράσπιση «όλων» των γυναικών και των ταυτοτήτων
Ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, ο πρόεδρος του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP) θέλει να κατοχυρωθεί νομικά το δικαίωμα οι γυναίκες να φορούν τη μαντίλα, για να καθησυχάσει τις συντηρητικές ψηφοφόρους που εκφράζουν την ανησυχία πως η παράταξη του, παραδοσιακά εχθρική απέναντί της, θα καταργήσει κεκτημένα που εξασφάλισαν επί προεδρίας Ερντογάν.
«Θα υπερασπιστούμε τα δικαιώματα όλων των γυναικών», έχει υποσχεθεί, ενώ δεσμεύεται επίσης να «σέβεται τις πεποιθήσεις, τον τρόπο ζωής και την ταυτότητα του καθένα», αντίθετα με τον κ. Ερντογάν, που αποκαλεί συχνά τα μέλη της κοινότητας ΛΟΑΤΚΙ+ «διεστραμμένους».
Ο κ. Κιλιτσντάρογλου θέλει η Τουρκία να επανενταχθεί στη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, που επιβάλλει να διώκονται οι δράστες βίας σε βάρος των γυναικών· η Άγκυρα αποχώρησε από αυτήν το 2021.
Επιστροφή στην οικονομική ορθοδοξία
Η αντιπολίτευση υπόσχεται πως θα τερματίσει άμεσα την πολιτική που υπερασπίζεται με νύχια και με δόντια ο κ. Ερντογάν, ο οποίος, αντίθετα με τις κλασικές οικονομικές θεωρίες, εννοεί να συνεχίσει να μειώνει τα επιτόκια παρά το ότι ο πληθωρισμός βρίσκεται περί το 45% σε ετήσια βάση.
Η Εθνική Συμμαχία διαβεβαιώνει πως θα επαναφέρει τον πληθωρισμό σε «μονοψήφιο αριθμό μέσα στα επόμενα δυο χρόνια» και ότι θα «ξαναδώσει την αξιοπιστία της στην τουρκική λίρα», που έχει χάσει σχεδόν το 80% της αξίας της έναντι του αμερικανικού δολαρίου.
«Όποιος κι αν είναι ο νικητής των εκλογών, δεν είναι και πολύ πιθανό η τουρκική οικονομία να αναρρώσει γρήγορα», θα επισημάνει πάντως ο Ερντάλ Γιαλτσίν, καθηγητής διεθνούς οικονομίας στο πανεπιστήμιο της Κωνσταντίας (Γερμανία).
Διπλωματία κατευνασμού
Η τουρκική αντιπολίτευση οραματίζεται την «πλήρη ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση», διαβεβαιώνει ο Αχμέτ Ουνάλ Τσεβικιόζ, σύμβουλος του Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου. Διπλωμάτες και παρατηρητές δεν αναμένουν πάντως πρόοδο ως προς τον σκοπό αυτό, είτε βραχυπρόθεσμα ή μεσοπρόθεσμα.
Έχοντας συναίσθηση του γεγονότος πως η Άγκυρα έχει προκαλέσει εκνευρισμό στους συμμάχους της στο NATO από το 2016 καθώς καλλιεργεί προνομιακή σχέση με τη Μόσχα, η Εθνική Συμμαχία «υπόσχεται να επαναβεβαιώσει τον δυτικό προσανατολισμό της Τουρκίας», εξηγεί η Ίλκε Τοϊγκιούρ, καθηγήτρια ευρωπαϊκής γεωπολιτικής στο πανεπιστήμιο Carlos III της Μαδρίτης.
Ταυτόχρονα όμως η αντιπολίτευση θέλει να συνεχίσει έναν «ισορροπημένο» διάλογο με τη Ρωσία.
Όμως η προτεραιότητα, τουλάχιστον σύμφωνα με τον κ. Τσεβικιόζ, θα είναι η αποκατάσταση των σχέσεων με τη Συρία του Μπασάρ αλ Άσαντ: η συμφιλίωση αυτή είναι εκ των ων ουκ άνευ για να εξασφαλιστεί η επιστροφή, «σε εθελοντική βάση» και σε δυο χρόνια ή λιγότερο, οι 3,7 εκατ. σύροι πρόσφυγες στην Τουρκία — εξαγγελία που προκαλεί ανησυχία σε οργανώσεις υπεράσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
