Λίγα πράγματα είναι πιο εκνευριστικά από το να σου λένε "ηρέμησε" όταν βράζεις από θυμό ή "δεν υπάρχει λόγος να στεναχωριέσαι", όταν λυπάσαι πάρα πολύ. Τέτοιες φράσεις μοιάζουν να ακυρώνουν τη στιγμή σου, να υπονομεύουν την εμπειρία σου. Κι όμως, αυτή η αντιμετώπιση -η παρότρυνση για "έλεγχο των συναισθημάτων"- είναι η πιο συνηθισμένη... Μία παρότρυνση που, όσο καλοπροαίρετη κι αν είναι, μπορεί να μας κάνει να νιώσουμε αφενός ότι δεν μας καταλαβαίνουν και αφετέρου αποκομμένοι από τα ίδια μας τα συναισθήματα.
Αυτό το σκηνικό ανοίγει ένα μεγαλύτερο ζήτημα: Υπάρχει όντως "αρνητικό" συναίσθημα;
Ο Στωικισμός είναι της μόδας - Αλλά παρερμηνεύεται...
Ο Στωικισμός είναι ιδιαίτερα δημοφιλής αυτή την περίοδο, χάρη σε προσωπικότητες όπως ο Τίμ Φέρις, ο Ράιν Χόλιντεϊ, αλλά και μια μικρή ομάδα από CEOs τεχνολογικών εταιρειών, που δημοσιεύουν αποφθέγματα του Μάρκου Αυρηλίου στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ωστόσο, όπως συμβαίνει με κάθε δημοφιλή ιδέα, παρατηρείται μια αυξανόμενη έξαρση παρερμηνειών.
Ο Στωικισμός, δίνει έμφαση στον έλεγχο και τη λογική. Διδάσκει ότι τα συναισθήματα μπορούν να διαταράξουν την ψυχική ηρεμία και να θολώσουν την κρίση. Η στωική προσέγγιση προτρέπει να εστιάζουμε σε όσα μπορούμε να ελέγξουμε και να αφήνουμε όσα δεν μπορούμε.
Ωστόσο, αυτή η προσέγγιση δέχεται και ισχυρή αμφισβήτηση. Η Κρίστα Τόμασον, φιλόσοφος που ειδικεύεται στα συναισθήματα, επισημαίνει ότι ο Στωικισμός κινδυνεύει να παραμερίσει ουσιώδη στοιχεία της ανθρώπινης φύσης. Ενώ ένας Στωικός μπορεί να πει «μην κλαις για χυμένο γάλα», η Τόμασον απαντά: «Γιατί όχι, αν αυτό το γάλα είχε σημασία για σένα;»
Είναι όντως αρνητικά τα «αρνητικά» συναισθήματα;
Η Τόμασον υποστηρίζει ότι τα συναισθήματα είναι αναπόσπαστο μέρος της φροντίδας. Αν αγαπάμε βαθιά, θα πενθήσουμε την απώλεια. Αν επενδύουμε στη δουλειά μας, η αρνητική κριτική θα μας λυπήσει. «Τα συναισθήματα είναι τρόποι να νοιαζόμαστε για πράγματα», λέει. Η καταστολή των συναισθημάτων μπορεί να μας προστατεύσει από τον πόνο, αλλά μας αποξενώνει από την πλήρη ανθρώπινη εμπειρία.
Επιπλέον, η στωική αντίληψη των συναισθημάτων ως διασπαστικών δυνάμεων δεν συμβαδίζει με τη σύγχρονη ψυχολογία. Τα συναισθήματα δεν είναι εξωτερικοί εισβολείς που σαμποτάρουν τη λογική· είναι αλληλένδετα με τη σκέψη μας.
Η Τόμασον παρομοιάζει τα συναισθήματα με μια «έκτη αίσθηση». Όπως ο σωματικός πόνος μας ειδοποιεί για τραυματισμούς, έτσι και η συναισθηματική δυσφορία επισημαίνει βαθύτερες ανησυχίες.
Έτσι, το να τα αγνοούμε στο όνομα του «ελέγχου» μπορεί να μας στερήσει τη σοφία που προσφέρουν.
Η παγίδα της τοξικής θετικότητας
Η απογοήτευση που μπορεί να νιώθουμε όταν κάποιος μας καλεί να ελέγξουμε το συναίσθημά μας, αντικατοπτρίζει επίσης ένα ευρύτερο φαινόμενο: την αδιάκοπη πίεση για θετικότητα. Συνθήματα όπως «μόνο θετική ενέργεια» και η παρότρυνση να «βλέπουμε τη φωτεινή πλευρά» συχνά περιθωριοποιούν τη συναισθηματική πολυπλοκότητα.
Όμως, όπως υποστηρίζει η Τόμασον:
Το να νιώθεις άγχος, φόβο και λύπη είναι απολύτως φυσιολογικό. Είναι μέρος της ανθρώπινης εμπειρίας
Το κλείδι είναι η ισορροπία
Πάντως, υπάρχει αξία και στη στωική οπτική. Ο στοχασμός πάνω στα συναισθήματά μας, αντί να μας παρασύρουν, μπορεί να οδηγήσει σε μεγαλύτερη αυτογνωσία.
Ο θυμός, η ζήλια ή ο φόβος δεν είναι εγγενώς κακά· είναι ενδείξεις για το τι έχει σημασία για εμάς. Η προσεκτική ακρόασή τους μπορεί να μας καθοδηγήσει σε πιο σοφές επιλογές.
Εν τέλει, δε χρειάζεται ούτε να απορρίψουμε τον Στωικισμό, ούτε να παραδοθούμε ανεξέλεγκτα στα συναισθήματα. Το κλειδί είναι η ισορροπία: σεβασμός στα συναισθήματα, μάθηση από αυτά και ένταξή τους σε μια ζωή με νόημα και φροντίδα.
