Προς ένα νέο μοντέλο διακυβέρνησης οδηγείται η διεθνής κοινότητα, καθώς υπερεθνικοί οργανισμοί "τεχνοκρατικού" χαρακτήρα αποκτούν διαρκώς αυξανόμενη ισχύ, υπεριχύοντας εθνικών κυβερνήσεων και θεσμών. Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, ΟΟΣΑ, Federal Reserve, Παγκόσμια Τράπεζα και Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα διαδραματίζουν καθοριστικο ρόλο στα εσωτερικά των περισσότερων χωρών του δυτικού κόσμου - και όχι μόνο, χαράσσοντας την ίδια πολιτική για όλους, δίχως να λαμβάνουν υπόψη τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε χώρας. Σταδιακά δημιουργείται μια παγκόσμια "υπερκυβέρνηση τεχνοκρατών" που σχεδιάζει, υπαγορεύει και επιβάλει , καθορίζοντας εν τέλει και τις πολιτικές εξελίξεις.
Ιδιαίτερα στην ευρωζώνη, οι εκπρόσωποι των δανειστών έχουν τον πρώτο λόγο. Η τρόικα ήταν και παραμένει πανίσχυρη. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες κρέμονται από τα χείλη στελεχών της Κομισιόν, του ΔΝΤ και της ΕΚΤ, που είναι στην ουσία υπάλληλοι, αλλά έχουν αποκτήσει πλέον τη δυνατότητα να επιβάλλουν στις εκλεγμένες κυβερνήσεις επιλογές οικονομικής και δημοσιονομικής πολιτικής που επηρεάζουν τις "τυχες" ολόκληρων χωρών και τις ζωές εκατοντάδων εκατομμυρίων πολιτών.
Η ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης και η υιοθέτηση ενός πιο αυστηρού δημοσιονομικού συμφώνου, συνηγορούν προς την κατεύθυνση ενός νέου μοντέλου διακυβέρνησης στην Ευρώπη.
Η κρίση χρέους στην ευρωζώνη αποτέλεσε μια πρώτης τάξεως ευκαιρία τα τελευταία πέντε χρόνια -ιδιαίτερα για το ΔΝΤ και την ΕΚΤ - να ενισχύσουν το ρόλο και την παρεμβατικότητά τους, στο όνομα μιάς "τεχνοκρατικής" προσέγγισης των ζητημάτων και με γνώμονα τη διμόρφωση συνθηκών που περιορίζουν ασφυκτικά τις δυνατότητες χειρισμών από πλευράς των εθνικών κυβερνήσεων.
Ο ρόλος του ΔΝΤ
Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο αποτελεί το χαρακτηριστικότερο ίσως παράδειγμα παρεμβατικότητας στα εσωτερικά των χωρών τις οποίες καλείται να δανείσει. Στις περισσότερες περιπτώσεις τα αποτελέσματα των πολιτικών και των επιλογών που υπαγερεύει έχουν αποδειχθεί καταστροφικά για τους απλούς πολίτες.
Ο κατάλογος της παρουσίας του ΔΝΤ είναι μακρύς. Από την Αργεντινή, το Μεξικό, την Τουρκία, την Ισλανδία, τη Βρετανία μέχρι τις πρόσφατες παρεμβάσεις σε Ελλάδα, Ιρλανδία, Πορτογαλία και Κύπρο, από κοινού με την Ευρωπαϊκή Ένωση και την ΕΚΤ.
Ακόμη πιο εμφανή και γνωστά είναι τα αποτελέσματα της παρεμβατικής "δράσης" του σε χώρες της Ασίας και της Αφρικής, στις οποίες τα μέτρα που επέβαλε το ΔΝΤ προκάλεσαν μεγάλη κοινωνική αναταραχή.
"Θύματα" των "συνταγών σωτηρίας" του ΔΝΤ ήταν και πολλές χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, με την Ουγγαρία, την Λετονία, την Ουκρανία, τη Ρουμανία να βλέπουν τα ΑΕΠ τους να συρρικνώνονται δραματικά, στον απόηχο της λήψης των μέτρων λιτότητας που επέβαλε το Ταμείο.
Η παρουσία του Ταμείου στην Αργεντινή ήταν καταλυτική στην καταστροφική πορεία της χώρας προς την χρεοκοπία. Η διαχείριση της κρίσης στην Αργεντινή προκάλεσε σοβαρό πλήγμα στο κύρος του/ Το ΔΝΤ χορήγησε δάνεια 7,2 δισ. δολ. το 1999 και 39,7 δισ. δολ. τον Δεκέμβριο του 2000 με αποικιακούς όρους, υπαγορεύοντας παράλληλα μέτρα "αιματηρής" λιτότητας.
Η συνταγή απεδείχθη... θανατηφόρος: Αντί να επιτευχθεί δημοσιονομική σταθεροποίηση και η οικονομία να ανκάμψει, η ανεργία εκτινάχτηκε στο 40%. Τον Δεκέμβριο του 2001 η κυβέρνηση της Αργεντινής ανακοίνωσε νέα μέτρα όπως μείωση των μισθών των δημοσίων υπαλλήλων κατά 20% και πάγωμα των καταθέσεων.
Τα μέτρα προκάλεσαν κοινωνική αναταραχή και ακολούθησε παραίτηση της κυβέρνησης, ενώ η νέα κυβέρνηση υπό συνθήκες πανικού κήρυξε πτώχευση. Η Αργεντινή έφτασε στην οικονομική κατάρρευση και εξαθλίωση το 2001.
ESM, ο «απρόσωπος» μηχανισμός
Μετά τις αποφάσεις της Συνόδου Κορυφής της 27ης-28ης Ιουνίου 2012, οι τράπεζες είναι σε θέση να δανείζονται απευθείας από τον μόνιμο μηχανισμό ESM, χωρίς την μεσολάβηση των εθνικών κυβερνήσεων. Η αποσύνδεση αυτή, το σπάσιμο του φαύλου κύκλου κρατών-τραπεζών, αποτελούσε παγιο αίτημα του ευρωπαϊκού Νότου. Ομως, η λύση που σχεδιάστηκε από τους τεχνοκράτες των Βρυξελλών και της Φρανκφούτης, έχει και μια άλλη διάσταση - την οποία προφανώς δεν επιθυμούσαν οι ηγέτες των χωρών της ΕΕ.
Ο ESM είναι ένας «απρόσωπος» υπερεθνικός οργανισμός, ο οποίος ελέγχεται από την ΕΚΤ. Οι τράπεζες που δανείζονται από τον ESM, θα ελέγχονται πλέον από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και από μιά ολιγομελή ομάδα τεχνοκρατών, οι οποίοι ουσιαστικά δεν θα "δίνουν λογαριασμό" σε κα νέναν.
Το χρηματοπιστωτικό σύστημα κάθε χώρας φεύγει λοιπόν από την εθνική «ομπρέλα» και τις τύχες του διαχειρίζεται ένα υπερεθνικό διευθυντήριο.
Ενισχυμένος ρόλος
Υπό αυτές τις συνθήκες καθίσταται σαφές ότι ο ρόλος των υπερεθνικών οργανισμών ενισχύεται διαρκώς μέσα στο περιβάλλον της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας.
Ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά στο ΔΝΤ , η προώθηση συγκεκριμένων πολιτικών ισχυροποιεί τη θέση του στην Ευρώπη, ενώ εξυπηρετεί και τις μεγάλες οικονομίες του πλανήτη.
Πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις - όπως επίσης αξιωματούχοι των Βρυξελλών και στελέχη της ΕΚΤ - δεν θέλουν το ΔΝΤ στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Προτιμούν να περιορισθεί σταδιακά ο ρόλος του και να μη συνεχίσει να συμμετέχει στο ελληνικό πρόγραμμα.
Ομως το Βερολίνο θέλει να παραμείνει το Ταμείο στα προγράμματα διάσωσης με το ρόλο του «μπαμπούλα». Αυτό φάνηκε ξεκάθαρα στην περίπτωση του 3ου πακέτου στήριξης της Ελλάδας και ειδικότερα στο ρόλο του Ταμείου στη διαπραγμάτευση για την ασφαλιστική μεταρρύθμιση.
