Διέξοδο στους Έλληνες αποταμιευτές, που υποβάλλονται από τις τράπεζες στο... μαρτύριο της σταγόνας με τις πολύ αργές αυξήσεις στα επιτόκια των καταθέσεων, επιχειρεί να δώσει η κυβέρνηση, καταργώντας τον φόρο 15% στους τόκους των εντόκων γραμματίων και ομολόγων του Ελληνικού Δημοσίου. Παράλληλα, για να ασκηθεί πίεση και στα επιτόκια των δανείων, το υπουργείο Οικονομικών θα ανοίξει τον δρόμο και σε funds για να παρέχουν δάνεια σε επιχειρήσεις, όπως συμβαίνει σε όλο και μεγαλύτερη έκταση στην Ευρώπη.
Όπως τόνισε ο Κωστής Χατζηδάκης στη Βουλή, παρουσιάζοντας τις προγραμματικές δηλώσεις για το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, «μία από τις κυριότερες προκλήσεις είναι η αντιμετώπιση της ψαλίδας μεταξύ των επιτοκίων χορηγήσεων και καταθέσεων, μέσα από πρωτοβουλίες που θα ενισχύσουν τον ανταγωνισμό».
Τα δύο κυριότερα μέτρα για να κλείσει η ψαλίδα, που τον Μάιο άνοιξε στο 5,76%, σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, θα είναι:
- «Η επέκταση της παροχής τραπεζικής πίστης, δηλαδή δανείων, από μη-τραπεζικά ιδρύματα με βάση βέλτιστες διεθνείς πρακτικές.
- H κατάργηση της αυτοτελούς φορολόγησης των τόκων των εντόκων γραμματίων και των ομολόγων του Ελληνικού Δημοσίου, ώστε τα ομόλογα Δημοσίου να αποτελέσουν εναλλακτική επιλογή τοποθέτησης των κεφαλαίων.
- Είναι δύο μέτρα που ενισχύουν τον ανταγωνισμό και θα λειτουργήσουν υπέρ των καταθετών», όπως τόνισε ο κ. Χατζηδάκης.
Κρατικοί τίτλοι εναντίον καταθέσεων
Η κυβέρνηση προσπαθεί να ανοίξει και πάλι την αγορά των κρατικών τίτλων στους μικρούς και μεσαίους αποταμιευτές, δίνοντας κίνητρα για να αγοράζουν απευθείας τίτλους, οι οποίοι πλέον δεν θα επιβαρύνονται με τον φόρο 15% στους τόκους, ο οποίος όμως θα συνεχίσει να επιβάλλεται στους τόκους από καταθέσεις, που θα έχουν πλέον ένα ανταγωνιστικό μειονέκτημα.
Οι καταθέσεις έχουν πολύ χαμηλότερα επιτόκια από τους κρατικούς τίτλους και η συνολική απόδοση θα είναι ακόμη χαμηλότερη, όταν θα υπολογίζεται και η διαφορετική φορολογική αντιμετώπιση. Ειδικότερα,
- Με βάση τα τελευταία στοιχεία (Μάιος 2023), οι νέες καταθέσεις των νοικοκυριών με συμφωνημένη διάρκεια έως ένα έτος είχαν μέσο επιτόκιο μόλις 1,31%. Οι τράπεζες έχουν περάσει στους καταθέτες ένα πολύ μικρό ποσοστό της σωρευτικής αύξησης των ευρωπαϊκών επιτοκίων από το περασμένο καλοκαίρι, που έφθασε το 4%. Η Ελληνική Ένωση Τραπεζών σημειώνει ότι στις καταθέσεις με διάρκεια έως δύο έτη το επιτόκιο είναι υψηλότερο, στο 1,70%. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, οι αυξήσεις υπολείπονται κατά πολύ της αύξησης των επιτοκίων από την ΕΚΤ.
- Σε ό,τι αφορά τους κρατικούς τίτλους, τα επιτόκια των εντόκων γραμματίων, δηλαδή των βραχυχρόνιων τίτλων με διάρκεια 13 έως 52 εβδομάδων, ξεπερνούν το 3,5% και είναι σχεδόν τριπλάσια από τα επιτόκια των προθεσμιακών καταθέσεων. Όπως φαίνεται στον πίνακα του ΟΔΔΗΧ, στα ετήσια έντοκα (52 εβδομάδων) η μέση απόδοση ήταν την Πέμπτη 3,538% και ανέβαινε στο 3,57% για τα έντοκα 26 εβδομάδων και στο 3,661% για τα έντοκα 13 εβδομάδων.
- Πολύ υψηλότερες από αυτές των προθεσμιακών καταθέσεων είναι και οι αποδόσεις των ομολόγων του Ελληνικού Δημοσίου. Η μέση απόδοση αρχίζει από το 3,37% για τα διετή ομόλογα και κλιμακώνεται έως το 4,241% για τα 30ετή ομόλογα.
Στην πράξη, βέβαια είναι αδύνατο να υποκαταστήσουν οι κρατικοί τίτλοι τις τραπεζικές καταθέσεις ως εργαλείο αποταμίευσης σε μεγάλη κλίμακα, δεδομένου ότι η προσφορά τους είναι περιορισμένη και υπάρχει ισχυρή ζήτηση από ξένους επενδυτές (για τα ομόλογα) και από τις ελληνικές τράπεζες για τα έντοκα γραμμάτια.
Ωστόσο, η αγορά λειτουργεί με συγκοινωνούντα δοχεία: το φορολογικό κίνητρο από την κυβέρνηση θα στρέψει κάποια κεφάλαια αποταμιευτών από τις καταθέσεις στους κρατικούς τίτλους, δημιουργώντας μια πίεση ανταγωνισμού για τις τράπεζες, οι οποίες έχουν συνηθίσει να λειτουργούν ως τώρα σε ένα περιβάλλον πρακτικά μηδενικού ανταγωνισμού, αφού οι τέσσερις συστημικές ελέγχουν κατά 95% την αγορά. Αυτή η πίεση, όπως ελπίζει η κυβέρνηση, θα υποχρεώσει τις τράπεζες να επιταχύνουν τη μεταφορά των αυξημένων ευρωπαϊκών επιτοκίων στους καταθέτες.
Έρχονται τα funds
Στο σκέλος των δανείων, η κυβέρνηση φαίνεται αποφασισμένη να δημιουργήσει το θεσμικό πλαίσιο που θα επιτρέψει σε επενδυτικούς, μη τραπεζικούς οργανισμούς, να χορηγούν δάνεια, κυρίως σε επιχειρήσεις, όπως συμβαίνει όλο και πιο έντονα στην Ευρώπη. Με αυτό τον τρόπο, το υπουργείο Οικονομικών ελπίζει ότι θα πιεσθούν οι τράπεζες για να συγκρατήσουν τα επιτόκια δανεισμού.
Στον ευρωπαϊκό χώρο, τεράστιοι επενδυτικοί οργανισμοί, όπως πρόσφατα η αμερικανική Fidelity, που διαχειρίζεται 700 δισ. δολ., διαπιστώνουν ότι οι τράπεζες περιορίζουν τις χορηγήσεις δανείων λόγω της αύξησης των επιτοκίων και των κινδύνων και προχωρούν στην ίδρυση εξειδικευμένων funds, τα οποία αναλαμβάνουν χορηγήσεις δανείων σε μικρομεσαίες και νεοφυείς επιχειρήσεις. Πριν από τη Fidelity, ο κορυφαίος επενδυτικός οίκος BlackRock εξαγόρασε μια μικρή εταιρεία παροχής επιχειρηματικών δανείων, ώστε να προσφέρει δάνεια σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις.
Στην Ελλάδα, η χορήγηση δανείων είναι ως τώρα αυστηρά περιορισμένη σε εταιρείες που κατέχουν τραπεζικές άδειες, αλλά η κυβέρνηση φαίνεται ότι θα επιχειρήσει να βάλει τα funds στο παιχνίδι, ώστε να δημιουργήσει μια ανταγωνιστική πίεση στις τράπεζες.
