Στο πλαίσιο μιας ευρύτερης προσπάθειας για ενεργειακή αυτάρκεια και διαφοροποίηση της οικονομίας του, το Ιράκ ανακοίνωσε φιλόδοξο σχέδιο για οριστική απεξάρτηση από τις εισαγωγές φυσικού αερίου από το Ιράν έως το 2028.
Το σχέδιο, αξίας περίπου 4 δισ. δολαρίων, εντάσσεται στη στρατηγική της Βαγδάτης να μειώσει την εξάρτηση από το πετρέλαιο, το οποίο εξακολουθεί να αποτελεί τη ραχοκοκαλιά των κρατικών εσόδων.
Η χώρα, δεύτερος μεγαλύτερος παραγωγός πετρελαίου στον OPEC μετά τη Σαουδική Αραβία, αντιμετωπίζει χρόνια προβλήματα υποδομών και διαφθοράς, που έχουν επιδεινώσει το ενεργειακό της σύστημα.
Περίπου το ένα τρίτο της ηλεκτρικής ενέργειας παράγεται με ιρανικό αέριο, ωστόσο οι διακοπές ρεύματος παραμένουν συχνές και παρατεταμένες, αναγκάζοντας νοικοκυριά και επιχειρήσεις να βασίζονται σε ιδιωτικές γεννήτριες υψηλού κόστους και ρύπανσης.
Επενδύσεις σε TotalEnergies, Κίνα και Εμιράτα
Η ιρακινή κυβέρνηση έχει υπογράψει συμφωνίες με την TotalEnergies, καθώς και με εταιρείες από την Κίνα και τα Εμιράτα, για την αξιοποίηση του φυσικού αερίου που σήμερα καίγεται στις πετρελαιοπηγές, μια πρακτική γνωστή ως flaring, με στόχο την πλήρη κατάργησή της έως τις αρχές του 2028. Το αέριο αυτό, αξίας 4 έως 5 δισ. δολαρίων ετησίως, θα μπορούσε να καλύψει σημαντικό μέρος των ενεργειακών αναγκών της χώρας, μειώνοντας ταυτόχρονα το περιβαλλοντικό αποτύπωμα.
Η Βαγδάτη παράλληλα προσελκύει επενδύσεις από αμερικανικές, ευρωπαϊκές και αραβικές εταιρείες. Έχουν υπογραφεί συμφωνίες αρχής με τη Chevron, ExxonMobil, Halliburton και Schlumberger, ενώ τα κεφάλαια από το Κατάρ ξεπερνούν ήδη τα 5 δισ. δολάρια. Οι Σαουδαραβικές και Εμιρατινές επενδύσεις επεκτείνονται σε ανανεώσιμες πηγές, με τη Masdar να έχει αναλάβει την παραγωγή 1.000 μεγαβάτ καθαρής ενέργειας.
Η Ιρακινή ισορροπία ανάμεσα σε ΗΠΑ, Κίνα και Ιράν
Η Βαγδάτη διατηρεί ευαίσθητες ισορροπίες ανάμεσα σε ανταγωνιστικές δυνάμεις — τις ΗΠΑ, την Κίνα και το Ιράν. Οι ΗΠΑ παραμένουν στρατηγικός σύμμαχος και διατηρούν περίπου 2.500 στρατιώτες στο ιρακινό έδαφος, ενώ το Πεκίνο αποτελεί βασικό επενδυτικό εταίρο στα έργα υποδομών.
Την ίδια στιγμή, η επανενεργοποίηση των δυτικών κυρώσεων κατά του Ιράν δημιουργεί ανησυχία στη Βαγδάτη, καθώς οι ενεργειακές και τραπεζικές συναλλαγές των δύο χωρών είναι στενά συνδεδεμένες. Ήδη, αρκετές ιρακινές τράπεζες αποκλείστηκαν φέτος από δοσοληψίες σε δολάρια, ύστερα από ελέγχους του αμερικανικού Υπουργείου Οικονομικών για ξέπλυμα χρήματος και παράνομες ροές κεφαλαίων προς το Ιράν.
Παράλληλα, η πολιτική επιρροή της Τεχεράνης στο Ιράκ παραμένει ισχυρή, δεκαετίες μετά τον πόλεμο των δύο χωρών. Μετά την αποδυνάμωση των ιρανικών συμμάχων σε Συρία και Λίβανο, το Ιράκ θεωρείται πλέον το τελευταίο ισχυρό προπύργιο της ιρανικής επιρροής στην περιοχή.
Μεταρρυθμίσεις και επενδυτική αναθέρμανση
Η κυβέρνηση της Βαγδάτης έχει προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις κατά της διαφθοράς και στην ενίσχυση της διαφάνειας στους κρατικούς θεσμούς, σε μια προσπάθεια να προσελκύσει ξένες επενδύσεις και να ανακτήσει την εμπιστοσύνη των πολιτών.
Στο πλαίσιο αυτό, εγκαινιάστηκε πρόσφατα Νέα Φαρμακευτική Πόλη, στην οποία συμμετέχουν αμερικανικές και βρετανικές εταιρείες, με στόχο τη μεταφορά τεχνογνωσίας και τεχνολογίας και την ανάπτυξη της εγχώριας φαρμακοβιομηχανίας.
Παρά τις προσπάθειες, το ΔΝΤ επισημαίνει ότι η διαφθορά εξακολουθεί να αποτελεί σοβαρό εμπόδιο για την ανάπτυξη και τη σταθερότητα της χώρας.
Εκλογές και πίεση από τους νέους
Οι βουλευτικές εκλογές της 11ης Νοεμβρίου θα αποτελέσουν βαρόμετρο για τη σταθερότητα της χώρας, με τους πολίτες να καλούνται στις κάλπες για έβδομη φορά μετά την αμερικανική εισβολή του 2003. Η ανεργία και η κοινωνική ανισότητα εξακολουθούν να δοκιμάζουν την υπομονή των νεότερων Ιρακινών, που αποτελούν σχεδόν το 60% του πληθυσμού των 46 εκατομμυρίων κατοίκων.
Η συμμετοχή στις τελευταίες εκλογές το 2021 δεν ξεπέρασε το 43%, αντανακλώντας βαθιά απογοήτευση απέναντι στο πολιτικό σύστημα. Η κυβέρνηση επιχειρεί τώρα να αναζωογονήσει την εμπιστοσύνη του κοινού, δίνοντας έμφαση στη δημιουργία θέσεων εργασίας μέσω του ιδιωτικού τομέα και στην ψηφιακή οικονομία.
Έχουν ήδη ιδρυθεί Εθνικό Κέντρο Ψηφιακού Μετασχηματισμού και Κέντρο Κυβερνοασφάλειας, ενώ προετοιμάζεται εθνική στρατηγική τεχνητής νοημοσύνης, ώστε να αξιοποιηθεί το ανθρώπινο δυναμικό των νέων.
Ένα σταυροδρόμι για το μέλλον
Το σχέδιο ενεργειακής απεξάρτησης του Ιράκ και οι παράλληλες θεσμικές μεταρρυθμίσεις δείχνουν μια σπάνια πολιτική συνέχεια, σε μια χώρα που επί δεκαετίες ταλανίζεται από αστάθεια. Ωστόσο, η εξάρτηση από ξένες επενδύσεις και οι γεωπολιτικές πιέσεις από ΗΠΑ, Ιράν και Κίνα καθιστούν το στοίχημα της Βαγδάτης εξαιρετικά περίπλοκο.
Η επιτυχία του προγράμματος ως το 2028 θα κρίνει αν το Ιράκ μπορεί να μεταβεί από την ενεργειακή εξάρτηση στη βιώσιμη ανάπτυξη και να αναδειχθεί σε παράγοντα σταθερότητας στην ευρύτερη Μέση Ανατολή.
