Σημαντικές ανατιμήσεις, χωρίς να αποκλείονται και κερδοσκοπικές ακρότητες όσο πλησιάζουμε προς τη μεγάλη έξοδο εκδρομέων για τις ημέρες του Πάσχα, αναμένονται το επόμενο διάστημα στην αγορά καυσίμων, μετά το σοκ από την απρόσμενη μείωση παραγωγής του ΟΠΕΚ+ που ανακοινώθηκε χθες. Πάντως, η είσοδος στην προεκλογική περίοδο, όπου το θέμα των τιμών στην αγορά είναι μεταξύ των κυρίαρχων, αλλά και το γεγονός ότι βαίνει προς την ολοκλήρωσή της η νέα έρευνα της Επιτροπής Ανταγωνισμού για την αγορά καυσίμων, αναμένεται να περιορίσουν την... επιθετικότητα των συντελεστών της αγοράς.
Σε μια αιφνιδιαστική κίνηση, οι περισσότερες χώρες του ΟΠΕΚ+, με επικεφαλής τη Σαουδική Αραβία, ανακοίνωσαν μια μεγάλη μείωση παραγωγής από τον Μάιο, κατά 1,1 εκατ. βαρέλια ημερησίως, που προστίθεται στην ήδη αποφασισμένη μείωση κατά 2 εκατ. βαρέλια και ήδη προκαλεί εκτόξευση των τιμών του αργού, αμερικανικού και μπρεντ, κατά 5,5% σήμερα, ενώ νωρίς το πρωί είχε κερδίσει ακόμη και 8%. Αναλυτές εκτιμούν ότι η μείωση της παραγωγής αλλάζει την κατεύθυνση των διεθνών τιμών, που είχαν υποχωρήσει ως τα 70 δολ. το βαρέλι τον περασμένο μήνα, αλλά πλέον προβλέπεται να κινηθούν προς τα 90 δολ.
Οι τιμές των καυσίμων στην Ελλάδα φαινόταν να «ηρεμούν» το τελευταίο διάστημα, αλλά εξακολουθούν να είναι από τις ακριβότερες στην Ευρώπη. Την περασμένη εβδομάδα, σύμφωνα με τα στοιχεία της Κομισιόν, η Ελλάδα, με τιμή 1,9 ευρώ το λίτρο για την αμόλυβδη, ήταν η τρίτη ακριβότερη στην Ευρώπη, μετά τη Φινλανδία και τη Γαλλία. Η μέση τιμή στην Ελλάδα ήταν 7,5% ακριβότερη από τον μέσο όρο στις χώρες της ευρωζώνης, ενώ στα τέλη του προηγούμενου έτους η διαφορά είχε φθάσει και το 12% από τον μέσο όρο της ευρωζώνης και 15% από τον μέσο όρο στην ΕΕ των 27.
Τις επόμενες ημέρες, τα διυλιστήρια αναμένεται να αρχίσουν να περνούν στην αγορά τις αυξήσεις των διεθνών τιμών του αργού, ενώ η κορύφωση των ανατιμήσεων αναμένεται να συμπέσει, όπως συνήθως συμβαίνει, με την κλιμάκωση της ζήτησης καυσίμων για την πασχαλινή έξοδο. Όμως, πηγές της αγοράς αναφέρουν ότι, αυτή τη φορά, σε αντίθεση με άλλες περιόδους αύξησης των διεθνών τιμών, εκτιμάται ότι οι ανατιμήσεις που θα γίνουν δεν θα ξεφεύγουν από τη γενική τάση στις ευρωπαϊκές αγορές, καθώς η χώρα έχει εισέλθει σε προεκλογική περίοδο και οι ισχυροί όμιλοι της αγοράς θέλουν να αποφύγουν να βρεθούν στο στόχαστρο επικρίσεων, με όρους προεκλογικής οξύτητας.
Σημαντικότερος, όμως, παράγοντας που πιθανόν να αναστείλει τη διάθεση για μεγάλες αυξήσεις είναι η έρευνα της Επιτροπής Ανταγωνισμού για τα καύσιμα, με μορφή κανονιστικής παρέμβασης, που αναμένεται να ολοκληρωθεί τον Μάιο, ή το αργότερο μέσα στο καλοκαίρι. Η συμπεριφορά των εταιρειών που δραστηριοποιούνται στην αγορά -και ιδιαίτερα των δύο μεγάλων ομίλων που ελέγχουν τη διύλιση και την εμπορία σε μεγάλα ποσοστά- παρακολουθείται από την Επιτροπή στενά και, ιδιαίτερα, σε ό,τι αφορά τον τρόπο που μεταφέρονται στην εγχώρια αγορά οι διεθνείς αυξήσεις τιμών.
Η έρευνα της Επιτροπής γίνεται ιδιαίτερα επίκαιρη, αφού το σημείο εκκίνησης της ήταν το φαινόμενο που στην ορολογία των οικονομικών του ανταγωνισμού ονομάζεται «πύραυλοι και φτερά»: όταν οι διεθνείς τιμές ανεβαίνουν, οι εγχώριες εκτοξεύονται και όταν οι διεθνείς τιμές υποχωρούν, οι εγχώριες μειώνονται με πολύ αργό ρυθμό -αυτό αποτελεί μια κατ' εξοχήν ένδειξη στρεβλής λειτουργίας του ανταγωνισμού σε μια αγορά.
Βρήκε... πυραύλους και φτερά
Στις 28 Νοεμβρίου, η Επιτροπή αποφάσισε να αξιοποιήσει το πιο ισχυρό, ίσως, θεσμικό «όπλο» της για την αγορά καυσίμων, δηλαδή την κανονιστική παρέμβαση σε ένα κλάδο της οικονομίας, που προβλέπεται από τον νόμο για τον ανταγωνισμό (ν. 3959/2011, άρθρο 11). Σε αυτή την απόφαση οδηγήθηκε η Επιτροπή επειδή, χαρτογραφώντας την αγορά από τα τέλη Μαρτίου, βρήκε... πυραύλους και φτερά. Όπως σημειώνει η Ε.Α.,
- Η χαρτογράφηση κάλυψε επιλεκτικά την αμόλυβδη βενζίνη 95 οκτανίων, το πετρέλαιο κίνησης και το πετρέλαιο θέρμανσης και εξέτασε τη μετακύλιση τιμών (pass through) στην αλυσίδα παραγωγής και διανομής πετρελαιοειδών προϊόντων στην ελληνική αγορά. Συγκεκριμένα, εξετάστηκε κυρίως το φαινόμενο της ασυμμετρικής προσαρμογής των τιμών των καυσίμων σε μεταβολές του κόστους κτήσης προϊόντος μεταξύ των τριών σταδίων παραγωγής και διανομής (αναφερόμενο και ως φαινόμενο της «ρουκέτας και του φτερού» ή Rockets & Feathers).
- Η οικονομετρική ανάλυση εστίασε στο άμεσο αποτέλεσμα της μεταβολής του κόστους κτήσης προϊόντος στις τιμές. Το τελικό πόρισμα της ανάλυσης, η οποία περιορίστηκε στο νομό Αττικής, αγορά όπου υπάρχει περισσότερη ανταγωνιστική ένταση, δείχνει την ύπαρξη ασυμμετρίας και για τα τρία προϊόντα και στα τρία στάδια της αλυσίδας παραγωγής και διάθεσης (διύλιση, εμπορία, λιανική διάθεση).
- Από περαιτέρω οικονομετρική ανάλυση, φαίνεται πως για τα προϊόντα βενζίνη 95 και πετρέλαιο θέρμανσης υπάρχει ασύμμετρη μετακύλιση στις τιμές λιανικής (πρατηρίου) ύστερα από μια αλλαγή της τιμής των εταιρειών χονδρικής. Για τα εν λόγω προϊόντα, η ασυμμετρία εμφανίζεται ταυτόχρονα με την αλλαγή της τιμής χονδρικής (άμεσο αποτέλεσμα) και εξακολουθεί να υφίσταται σωρευτικά ύστερα από πέντε ημέρες (aggregate pass-through), παρόλο που βαίνει μειούμενη. Περαιτέρω, η ΓΔΑ εξέτασε τον τρόπο τιμολόγησης των τριών προϊόντων και άλλα στοιχεία που ενδέχεται να συνδέονται με την παρατηρούμενη ασυμμετρία.
Εκτός από τις κινήσεις τιμών, η Ε.Α. καταγράφει τη σημαντική αύξηση του κύκλου εργασιών και δεικτών κερδοφορίας των επιχειρήσεων διύλισης και χονδρικής εμπορίας, το, εκ πρώτης όψεως, ιδιαίτερα αυξημένο περιθώριο κέρδους των εταιρειών διύλισης το 2022 (σχεδόν διπλασιάζεται σε σχέση με το 2021) και την αύξηση του περιθωρίου διύλισης.
Στο πλαίσιο της κανονιστικής παρέμβασης, όπως τόνιζε η Επιτροπή, «θα εξεταστούν εις βάθος οι συνθήκες ανταγωνισμού στις οικείες αγορές, προκειμένου να διευκρινιστούν τόσο αν η παρατηρούμενη ασυμμετρία, και γενικότερα η αύξηση της τιμής αυτών των προϊόντων την τελευταία διετία, οφείλονται στην απουσία συνθηκών αποτελεσματικού ανταγωνισμού, όσο και ζητήματα αναφορικά με το μηχανισμό τιμολογιακής πολιτικής, την τήρηση αποθεμάτων ασφαλείας και άλλων πιθανών φραγμών εισόδου και ανάπτυξης της αγοράς και τη διατήρηση υψηλού περιθωρίου κέρδους από τις επιχειρήσεις του κλάδου».
Όπως ανέφερε η Επιτροπή, «η Ελλάδα συγκαταλέγεται στις ακριβότερες ευρωπαϊκές χώρες στις τιμές των υγρών καυσίμων προ φόρων (απλή αμόλυβδη βενζίνη και πετρέλαιο κίνησης), σε συνδυασμό με την ύπαρξη ασυμμετρικής προσαρμογής στη διαμόρφωση των τελικών τιμών των καυσίμων (τιμές αντλίας), ιδιαίτερα για βενζίνη 95 και πετρέλαιο θέρμανσης, και αύξησης του περιθωρίου κέρδους στα διάφορα στάδια της αξιακής αλυσίδας».
Με αυτά τα δεδομένα, η παρέμβαση της Επιτροπής ολοκληρώνεται σύντομα και ενδεχομένως να επιβληθούν πρόσθετα κανονιστικά μέτρα, ενώ ήδη έδειξε αρκετά αυστηρή στάση, κινώντας τη διαδικασία για να εξετασθεί η επιβολή προστίμου στη Motor Oil για παρακώλυση έρευνας. Στο παρελθόν, η Επιτροπή έχει ασχοληθεί κατ' επανάληψη με την αγορά καυσίμων, προχωρώντας σε κανονιστική παρέμβαση το 2008 και εκδίδοντας δύο γνωμοδοτήσεις το 2012. Αυτά τα μέτρα έφεραν αρκετές αλλαγές στην αγορά, φαίνεται όμως ο ανταγωνισμός εξακολουθεί να μη λειτουργεί σωστά και τον λογαριασμό πληρώνουν οι καταναλωτές.
