Ενώ η απόφαση για μορατόριουμ στα δάνεια λόγω της πανδημίας ελήφθη με γενική συναίνεση των τραπεζών (δεν υπήρξε σχετική νομοθετική ρύθμιση) και εφαρμόσθηκε ομοιόμορφα, δεν ισχύει το ίδιο και για τη διαδικασία εξόδου των δανείων από την περίοδο σε αναστολή, καθώς οι τράπεζες ακολουθούν διαφορετικές στρατηγικές, ανάλογα με τις ιδιαιτερότητές τους, και διχάζονται, όσον αφορά το αν θα πρέπει να δοθεί μια γενική «ανάσα» στους δανειολήπτες, δηλαδή να πληρώνουν για μια περίοδο «κουρεμένη» δόση.
Καθώς για πολλά δάνεια που βρέθηκαν σε αναστολή λήγει πλέον η περίοδος του μορατόριουμ και οι δανειολήπτες καλούνται να επανέλθουν σε κανονική εξυπηρέτηση των δανείων, στους κόλπους των τραπεζών αναπτύσσονται δύο αντικρουόμενες αντιλήψεις για τη διαχείριση του προβλήματος:
- Οι περισσότερες τράπεζες, όπως και οι εταιρείες διαχείρισης δανείων, συγκλίνουν στη θέση ότι θα πρέπει μεν να γίνουν διευκολύνσεις σε όσους τις χρειάζονται, αλλά όχι και να καθιερωθεί ένα άτυπο, νέο μορατόριουμ, δηλαδή να προσφέρουν όλες οι τράπεζες και σε όλους τους δανειολήπτες τη δυνατότητα καταβολής μειωμένης δόσης. Όπως εκτιμούν οι υποστηρικτές αυτής της άποψης, αν καθιερωθούν γενικά μέτρα για όλους τους δανειολήπτες, υπάρχει σοβαρός κίνδυνος ακόμη και όσοι θα μπορούν να πληρώσουν, έστω και με κάποια δυσκολία, να επιλέξουν την «κουρεμένη» δόση, κάτι που θα οδηγούσε σε μια γενική χαλάρωση της κουλτούρας πληρωμών και σε απώλειες για τις τράπεζες, από το σχηματισμό προβλέψεων για δάνεια που πιθανόν να μπορούσαν να εξυπηρετηθούν κανονικά.
- Η αντίθετη άποψη, την οποία εμπράκτως υποστηρίζει ως τώρα μόνο η Τρ. Πειραιώς, λέει ότι έχουν διαμορφωθεί στην οικονομία νέες συνθήκες, καθώς το δεύτερο lockdown κράτησε πολύ περισσότερο από κάθε πρόβλεψη και προκαλεί βαθιά ύφεση το δ' τρίμηνο του 2020 και το α' τρίμηνο του 2021. Έτσι, δημιουργείται ο κίνδυνος να έχουν δυσκολίες στην εξυπηρέτηση των δανείων τους πολλοί περισσότεροι δανειολήπτες από όσους προέβλεπαν οι τράπεζες πριν το δεύτερο lockdown, όταν εκτιμούν ότι ένα στα τέσσερα δάνεια περίπου θα είχαν πρόβλημα επανόδου από την αναστολή σε κανονική εξυπηρέτηση. Σε τέτοιες συνθήκες, λένε οι υποστηρικτές αυτής της άποψης η καλύτερη στρατηγική είναι να δοθεί γενικά στους δανειολήπτες μια δυνατότητα «κουρέματος» της δόσης για την αρχική περίοδο μετά τη λήξη της αναστολής, καθώς είναι πιθανό ότι θα είναι τόσο μεγάλος ο αριθμός δανειοληπτών που θα έχουν δυσκολίες, ώστε να είναι πρακτικά δύσκολη η αντιμετώπιση των θεμάτων σε εξατομικευκένη βάση.
Πώς κινούνται οι τράπεζες
Έτσι, προς το παρόν διαμορφώνεται διαφορετικές «ταχύτητες» στην αντιμετώπιση του προβλήματος με τα δάνεια σε αναστολή:
- Η Τρ. Πειραιώς, που έχει και τη μικρότερη ανοχή σε νέα «κόκκινα» δάνεια, παρουσίασε ένα νέο πρόγραμμα που επιτρέπει στους δανειολήπτες να πληρώνουν αρχικά μισή δόση ως το τέλος του τρέχοντος έτους και για το πρώτο εξάμηνο του 2022 να πληρώνουν το 75% της δόσης, ώστε η επάνοδος στην κανονική εξυπηρέτηση του δανείου να γίνεται σε ορίζοντα 18 μηνών, με αντίστοιχη επιμήκυνση της διάρκειας του δανείου. Η Τρ. Πειραιώς, επιπλέον, διευκολύνει την επεξεργασία των αιτήσεων από τους πελάτες της χωρίς να χρειάζεται να μεταβούν σε κατάστημα.
- Οι άλλες τρεις συστημικές τράπεζες δεν αρνούνται, σύμφωνα με πληροφορίες, «κούρεμα» δόσεων σε πελάτες που έχουν ανάγκη διευκόλυνσης, αλλά εξετάζουν κάθε περίπτωση ξεχωριστά και δεν έχουν προχωρήσει ως τώρα σε μια γενική ρύθμιση, όπως αυτή που ανακοινώθηκε από την Πειραιώς. Πάντως, η διοίκηση της Εθνικής ήταν αυτή που πρώτη «φλέρταρε» με την ιδέα των διευκολύνσεων, καθώς ο διευθύνων σύμβουλος, Παύλος Μυλωνάς, είχε τονίσει από τον Σεπτέμβριο ότι: «Το τέλος της αναστολής πληρωμών μπορεί να οδηγήσει τον δανειολήπτη σε αδιέξοδο, όταν ξαφνικά η δόση του δανείου του επανέλθει από μηδέν στο πλήρες ποσό της, κάτι που για κάποιους δανειολήπτες μπορεί να αποδειχθεί δυσβάστακτο. Οι τράπεζες εξετάζουν το ενδεχόμενο σταδιακής επιστροφής στα κανονικά ποσά των δόσεων, σε μια προσπάθεια να βοηθήσουν αυτούς που χρειάζονται χρόνο για να ανταποκριθούν σε υποχρεώσεις προ πανδημίας -για παράδειγμα ζητώντας από τους δανειολήπτες το 50% της δόσης για το έτος 2021».
- Οι εταιρείες διαχείρισης δανείων δίνουν αυτή την περίοδο προτεραιότητα στην κανονική επάνοδο των δανειοληπτών στην εξυπηρέτηση των δανείων τους και, σύμφωνα με πληροφορίες, οι περισσότερες ενημερώνουν τους δανειολήπτες για τη λήξη της περιόδου αναστολής πληρωμής των δόσεων, με τηλεφωνικές κλήσεις ή σύντομα μηνύματα στο κινητό, ζητώντας την επανέναρξη των κανονικών καταβολών. Πάντως, δεν αποκλείουν την παροχή διευκολύνσεων κατά περίπτωση στους δανειολήπτες που θα το ζητήσουν.
Αξίζει να σημειωθεί ότι τα δάνεια σε αναστολή εγκυμονούν σοβαρό κίνδυνο να μετεξελιχθούν σε μια νέα γενιά «κόκκινων» δανείων, καθώς το ύψος τους ξεπερνά συνολικά τα 22 δισ. ευρώ και σχεδόν τα μισά από αυτά είναι ήδη μη εξυπηρετούμενα ή βρίσκονται ένα «σκαλοπάτι» πριν γίνουν μη εξυπηρετούμενα, σύμφωνα με στοιχεία που δημοσίευσε πριν λίγες ημέρες η Ευρωπαϊκή Τραπεζική Αρχή. Το 55% των δανείων σε αναστολή είναι επιχειρηματικά.
