Η Χεζμπολάχ βρίσκεται αντιμέτωπη με τη μεγαλύτερη κρίση στην ιστορία της, καθώς οι πιέσεις των ΗΠΑ σε συνδυασμό με τις προσπάθειες της νέας κυβέρνησης του Λιβάνου εντείνουν τον έλεγχο στις παράλληλες οικονομικές της δραστηριότητες, που εδώ και δεκαετίες της εξασφαλίζουν οικονομική και πολιτική ισχύ.
Η οργάνωση, που υποστηρίζεται από το Ιράν και παραμένει εξαιρετικά ισχυρή στρατιωτικά και πολιτικά εντός Λιβάνου, βρίσκεται σε αμυντική θέση μετά από τον πιο σφοδρό ισραηλινό βομβαρδισμό από το 2006 και τη δολοφονία του ηγέτη της Χασάν Νασράλα στο τέλος του 2024.
Οι οικονομικές και διοικητικές δομές της έχουν πληγεί σημαντικά, ενώ οι προσπάθειες της κυβέρνησης του Ναουάφ Σαλάμ να αποκαταστήσει τον κρατικό έλεγχο σε βασικούς θεσμούς και σημεία εισόδου της χώρας έχουν επιφέρει μετρήσιμα αποτελέσματα.
Δίκτυο δισεκατομμυρίων με επίκεντρο τα μετρητά
Η Χεζμπολάχ έχει διαμορφώσει επί δεκαετίες ένα παράλληλο οικονομικό οικοσύστημα, χρηματοδοτούμενο μεν κατά κύριο λόγο από το Ιράν, αλλά ενισχυμένο και από διεθνείς παράνομες δραστηριότητες - διακίνηση ναρκωτικών, λαθρεμπόριο και ξέπλυμα χρήματος σε χώρες όπως η Αργεντινή, η Βουλγαρία και ευρύτερα στη Μέση Ανατολή. Παράλληλα, δραστηριοποιείται και σε νόμιμους τομείς, όπως η κατασκευαστική και η τραπεζική, λειτουργώντας κυρίως με μετρητά.
Η καταρρεύσασα λιβανική οικονομία του 2019 και το «πάγωμα» των καταθέσεων στους τραπεζικούς λογαριασμούς επέτρεψαν στη Χεζμπολάχ να διατηρήσει πρόσβαση σε ρευστότητα, κυρίως μέσω δικτύων μαύρης αγοράς και ανεπίσημων ανταλλακτηρίων δολαρίων.
«Το 60% της λιβανικής οικονομίας λειτουργεί με μετρητά, κυκλοφορία που δεν μπορεί να ιχνηλατηθεί από το κράτος», σημειώνει ο ειδικός Joseph Daher, μιλώντας στο CNBC. Αυτό το πλαίσιο επέτρεψε στη Χεζμπολάχ να πληρώνει τους υποστηρικτές της, να συνεχίζει τη λειτουργία της και να εδραιώνει την επιρροή της στα σιιτικά πληθυσμιακά στρώματα.
Ωστόσο, η νέα πολιτική ηγεσία του Λιβάνου επιχειρεί να ανατρέψει αυτή την πραγματικότητα. Η Κεντρική Τράπεζα του Λιβάνου (Banque du Liban) εξέδωσε απόφαση που απαγορεύει σε όλα τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα τη συνεργασία με την Al-Qard al-Hasan, χρηματοδοτικό οργανισμό συνδεδεμένο με τη Χεζμπολάχ, ο οποίος λειτουργούσε ανεπίσημα ως δανειστικός μηχανισμός με εγγύηση πολύτιμα μέταλλα. Η κίνηση κρίθηκε ως «ευφυής» από Αμερικανούς αναλυτές, καθώς εξουδετερώνει έναν από τους βασικότερους εσωτερικούς μηχανισμούς συγκέντρωσης χρημάτων του κινήματος.
Παράλληλα, το αεροδρόμιο της Βηρυτού, το οποίο ελεγχόταν ανεπίσημα από τη Χεζμπολάχ, πέρασε υπό τον έλεγχο του κράτους, με απόλυση προσωπικού που είχε σχέσεις με την οργάνωση και ενίσχυση των ελέγχων, οδηγώντας στην κατάσχεση χρηματικών ποσών εκατομμυρίων δολαρίων.
Η Ουάσινγκτον, υπό την κυβέρνηση Τραμπ, πιέζει το Λίβανο να διαλύσει τους οικονομικούς μηχανισμούς της Χεζμπολάχ, με έμφαση στην αποκοπή της από τις πηγές εξωτερικής χρηματοδότησης και την αναχαίτιση των μεταφορών μέσω Συρίας, μετά και την απώλεια στρατηγικών διαύλων λόγω της πτώσης του καθεστώτος Άσαντ.
Αναλυτές στις ΗΠΑ υποστηρίζουν ότι αυτή είναι η κατάλληλη στιγμή για να μειωθεί ουσιαστικά η ισχύς της Χεζμπολάχ. Ο συνδυασμός οικονομικής ασφυξίας, πίεσης από τον Λίβανο για επιστροφή στη θεσμική νομιμότητα και αυξημένου διεθνούς ελέγχου δημιουργεί ένα "μοναδικό παράθυρο ευκαιρίας", σύμφωνα με τον Matthew Levitt, πρώην αξιωματούχο του Υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ.
Ωστόσο, αυτό το παράθυρο παραμένει εύθραυστο. Η Χεζμπολάχ εξακολουθεί να διαθέτει πιστό ακροατήριο, ιδιαίτερα στους σιίτες του Λιβάνου, στους οποίους παρέχει κοινωνικές υπηρεσίες και ιδεολογική καθοδήγηση.
«Το να ζητήσεις από τη Χεζμπολάχ να αφοπλιστεί, απλώς επειδή το ζητάς, δεν πρόκειται να φέρει αποτέλεσμα», λέει χαρακτηριστικά ο Levitt. «Πρέπει να ενισχύσουμε το κράτος του Λιβάνου, ώστε να το κάνει με τις δικές του δυνάμεις και να σταθούμε δίπλα του όταν το επιχειρήσει».
Η πρόκληση, ωστόσο, είναι διπλή: να αποδυναμωθεί η Χεζμπολάχ, χωρίς να διαρραγεί η κοινωνική συνοχή του Λιβάνου και ταυτόχρονα να επιτευχθεί μια γεωπολιτική συμφωνία που θα περιόριζε τη δράση του Ιράν στην περιοχή.
«Η πρόθεση από μόνη της δεν αρκεί», προειδοποιεί ο Λιβανέζος αναλυτής Ronnie Chatah. «Το παράθυρο ευκαιρίας είναι τώρα. Όχι αύριο».
