Τί θα γινόταν αν η τεχνολογία μπορούσε να εξαλείψει την ανάγκη για εγκυμοσύνη και τοκετό για την απόκτηση μωρού; Μερικοί επιστήμονες πιστεύουν ότι αυτό μπορεί να γίνει, δημιουργώντας πλήρως "τεχνητές μήτρες", που θα παρέχουν το ιδανικό περιβάλλον από τη σύλληψη έως την κύηση.
Οι τεχνητές μήτρες, λένε, θα γεμίσουν το κρίσιμο κενό μεταξύ της εξωσωματικής γονιμοποίησης και των θερμοκοιτίδων. Αν και δεν υπάρχουν ακόμα εκτός της επιστημονικής φαντασίας, πλησιάζουν περισσότερο στο να γίνουν πραγματικότητα.
Ενώ μια τυπική υγιής εγκυμοσύνη τελειώνει περίπου στις 40 εβδομάδες, τα μωρά που γεννιούνται μετά από μόλις 21 εβδομάδες στη μήτρα έχουν επιβιώσει χάρη σε θερμοκοιτίδες, συσκευές που κρατούν τα πρόωρα μωρά ζεστά και ασφαλή, έως ότου το σώμα τους αναπτυχθεί αρκετά ώστε να ζει έξω από τη μονάδα εντατικής θεραπείας νεογνών του νοσοκομείου (ΜΕΘ).
Στο άλλο άκρο, στην αρχή, τα έμβρυα για εξωσωματική γονιμοποίηση συνήθως αναπτύσσονται στο εργαστήριο για λίγες ημέρες πριν από την εμφύτευση. Οι ερευνητές έχουν αναπτύξει ακόμη και έμβρυα έξω από το σώμα για έως και δύο εβδομάδες (και πιθανότατα θα μπορούσαν να διαρκέσουν περισσότερο).
Τώρα, επιστήμονες θέλουν να κάνουν ένα σημαντικό βήμα παραπέρα, επιδιώκοντας να δημιουργήσουν πλήρως «τεχνητές μήτρες», που θα εξαλείψουν την ανάγκη να μεγαλώσει ένα έμβρυο μέσα στο σώμα.
Αυτή η υποθετική διαδικασία ανάπτυξης ενός εμβρύου έξω από το σώμα είναι γνωστή ως «εκτογένεση» και όχι μόνο θα εξαλείφει τους πολλούς κινδύνους για την υγεία που συνδέονται με την εγκυμοσύνη και τον τοκετό, αλλά θα καθιστά επίσης διαθέσιμη τη βιολογική αναπαραγωγή σε άτομα για τα οποία αυτή τη στιγμή είναι δύσκολη ή αδύνατη. Για παράδειγμα, μία γυναίκα που αναγκάστηκε να αφαιρέσει τη μήτρα της, θα μπορούσε να δημιουργήσει ένα έμβρυο στο εργαστήριο, όπως στην εξωσωματική γονιμοποίηση, αλλά να το εμφυτεύσει σε μια τεχνητή μήτρα για κύηση, αντί να χρησιμοποιήσει ένα ανθρώπινο υποκατάστατο, κάτι που είναι μια δεοντολογική πρακτική.
Εξαλείφοντας την ανάγκη για παρένθετη μητρότητα, οι τεχνητές μήτρες θα μπορούσαν επίσης να διευκολύνουν τα ομόφυλα ζευγάρια να αποκτήσουν βιολογικά παιδιά. Περαιτέρω στον ορίζοντα, εάν οι επιστήμονες μπορέσουν να αναπαραγάγουν την επιτυχία τους, δημιουργώντας έμβρυα από το DNA ποντικών του ίδιου φύλου, σε ανθρώπους, οποιοιδήποτε δύο άνθρωποι θα μπορούσαν μια μέρα να αποκτήσουν βιολογικά παιδιά που να σχετίζονται και με τους δύο.
Που βρισκόμαστε τώρα
Το 2017, ερευνητές από το Νοσοκομείο Παίδων της Φιλαδέλφεια παρουσίασαν την "Biobag", μέρος μιας τεχνητής μήτρας που αναπτύσσουν για πρόωρα γεννημένα μωρά, γνωστή ως EXTEND («Εξωμήτριο Περιβάλλον για Νεογνική Ανάπτυξη»).
Σε αντίθεση με τις θερμοκοιτίδες που βρίσκονται επί του παρόντος στις ΜΕΘ των νοσοκομείων, η Biobag είναι γεμάτη με εργαστηριακό αμνιακό υγρό, το ίδιο υγρό που περιβάλλει ένα μωρό στη μήτρα. Το οξυγόνο προστίθεται στην κυκλοφορία του αίματος του εμβρύου, μέσω μιας συσκευής που συνδέεται με τον ομφάλιο λώρο.
«Οι εμβρυϊκοί πνεύμονες είναι σχεδιασμένοι να λειτουργούν σε υγρό και προσομοιώνουμε αυτό το περιβάλλον εδώ, επιτρέποντας στους πνεύμονες και άλλα όργανα να αναπτυχθούν, παρέχοντας ταυτόχρονα θρεπτικά συστατικά και αυξητικούς παράγοντες», δήλωσε ο εμβρυϊκός φυσιολόγος και προγραμματιστής του EXTEND, Μάρκους Τζ. Ντέιβι.
Για να δείξουν τη Biobag, οι ερευνητές αφαίρεσαν έμβρυα αρνιού από τις μήτρες της μητέρας τους σε 23-24 εβδομάδες σε μια ανθρώπινη εγκυμοσύνη - τα περισσότερα ανθρώπινα μωρά που γεννήθηκαν στις 24 εβδομάδες ή νωρίτερα δεν επιβιώνουν και τα περισσότερα από αυτά που επιβιώνουν έχουν υψηλή πιθανότητα για δια βίου προβλήματα υγείας. Τα ζώα συνέχισαν να αναπτύσσονται για έως και τέσσερις εβδομάδες μέσα στους Biobbags, αναπτυσσόμενα, μεγαλώνοντας μαλλί και ανοίγοντας τα μάτια τους.
Τα μέλη της ομάδας EXTEND ίδρυσαν έκτοτε μια startup, τη Vitara Biomedical, η οποία συγκέντρωσε 100 εκατομμύρια δολάρια, μεταξύ άλλων από την Google Ventures, για την περαιτέρω ανάπτυξη της συσκευής και την υποστήριξη της πρώτης της κλινικής δοκιμής.
Τον Σεπτέμβριο του 2022, ο συν-ιδρυτής Άλαν Φλέικ παρουσίασε μερικά από τα τελευταία επιτεύγματα της Vitara στο Συμπόσιο Philly Builds Bio+, σημειώνοντας ότι η εταιρεία είχε λάβει το καθεστώς Breakthrough Therapy από τον FDA, μια ονομασία που βοηθά στην επιτάχυνση της ανάπτυξης. Έδειξαν επίσης ότι το EXTEND μπορεί τώρα να υποστηρίξει και έμβρυα χοίρου - τα οποία έχουν το ίδιο μέγεθος με τους ανθρώπους.
«Βρισκόμαστε στη μέση της προ-υποβολής του και ελπίζουμε ότι αυτό θα είναι μια κλινική πραγματικότητα στο όχι πολύ μακρινό μέλλον», δήλωσε ο Φλέικ.
Το EXTEND δεν είναι η μόνη συσκευή που μοιάζει με μήτρα σε εξέλιξη:
Μια ομάδα στην Ευρώπη εργάζεται πάνω στο σύστημα Περιγεννητικής Υποστήριξης Ζωής (PLS), μια άλλη τεχνητή μήτρα που έχει σχεδιαστεί για να προσφέρει καλύτερη δυνατότητα επιβίωσης στα ακραία πρόωρα μωρά.
Επίσης, μια ομάδα από την Αυστραλία και την Ιαπωνία αναπτύσσει μια πλατφόρμα που ονομάζεται θεραπεία Ex Vivo Uterine Environment (EVE), η οποία έχει ήδη δοκιμαστεί με πρόωρα αρνιά.
Όλα αυτά τα συστήματα είναι σχεδιασμένα για να λειτουργήσουν ως γέφυρα μεταξύ της φυσικής μήτρας και του έξω κόσμου. Πότε θα αποκτήσουμε μια συσκευή που θα αντικαταστήσει πραγματικά τη μήτρα και πώς θα ήταν;
Ενώ σημειώνεται σημαντική πρόοδος στην αναπαραγωγή των συνθηκών της μήτρας κατά τα τελευταία στάδια της εγκυμοσύνης, εξακολουθούμε να μην γνωρίζουμε καν τι συμβαίνει κατά τις πρώτες εβδομάδες.
Αυτό οφείλεται εν μέρει στο ότι είναι πολύ δύσκολο να παρατηρήσουμε τι συμβαίνει στη μήτρα και εν μέρει στο ότι η έρευνα για την ανάπτυξη του ανθρώπινου εμβρύου εκτός της μήτρας απαγορεύτηκε για χρονικό διάστημα πέραν των 14 ημερών. Σε εκείνο το σημείο ζητήθηκε από τους επιστήμονες να πετάξουν τα έμβρυα και αν δεν μπορούσες να αναπτύξεις ένα έμβρυο πέρα από το σημείο όπου είναι ακόμα μια αδιαφοροποίητη μάζα κυττάρων, σίγουρα δεν θα μπορούσες να αναπτύξεις ένα σύστημα που να κρατά ένα έμβρυο ζωντανό για εννέα μήνες .
Το 2021, οι επιστημονικές ρυθμιστικές αρχές χαλάρωσαν τον κανόνα των 14 ημερών, λέγοντας ότι η μεγαλύτερη ανάπτυξη ανθρώπινων εμβρύων εκτός της μήτρας θα μπορούσε να εξεταστεί κατά περίπτωση. Αυτό αφαίρεσε ένα εμπόδιο στην ανάπτυξη τεχνητών μητρών, αλλά η επιστημονική πρόκληση του ανθρώπινου εμβρύου να εξελιχθεί σε βιώσιμο μωρό έξω από το σώμα παραμένει - οι επιστήμονες εξακολουθούν να προσπαθούν να καταλάβουν πώς να κυοφορήσουν τα έμβρυα ποντικιού στο εργαστήριο πέρα από τις περίπου 11 ή 12 ημέρες ανάπτυξής τους.
Ακόμα κι αν οι επιστήμονες είναι σε θέση να ξεπεράσουν τα επιστημονικά εμπόδια και να δημιουργήσουν τεχνητές μήτρες ικανές να υποστηρίξουν ανθρώπινο έμβρυο για τους εννέα ολόκληρους μήνες ανάπτυξης, η κοινωνία μπορεί να τις απορρίψει.
Τον Δεκέμβριο του 2022, ο βιοτεχνολόγος και παραγωγός ταινιών Χασέμ Αλ Γκαϊλί κυκλοφόρησε μια ταινία μικρού μήκους που απεικονίζει το "EctoLife", ένα φανταστικό εργοστάσιο όπου εκατοντάδες μωρά μπορούσαν να αναπτυχθούν σε τεχνητές μήτρες. Πολλοί επέκριναν την ιδέα ως «τρομακτική» και «δυστοπική».
Απέχουμε πολύ από τα εργοστάσια μωρών, αλλά αν οι τεχνητές μήτρες πραγματοποιηθούν, η κοινωνική αντίδραση εναντίον τους θα μπορούσε να αποδειχθεί προσωρινή – η εξωσωματική γονιμοποίηση κάποτε θεωρούνταν τρομακτική και ανήθικη, αλλά σήμερα είναι σε μεγάλο βαθμό αποδεκτή.
Ίσως κάποτε οι ανησυχίες σχετικά με την ηθική της ανάπτυξης μωρών σε τεχνητές μήτρες να σταθμιστούν με τις προκλήσεις της υπογονιμότητας. Το όλο θέμα έγκειται στο πώς θα χρησιμοποιηθεί αυτή η γνώση. Το σημαντικό είναι η τεχνολογία και τα επιστημονικά επιτεύγματα να υπηρετούν πραγματικά τον άνθρωπο και να εναρμονίζονται με τους φυσικούς νόμους, διότι όταν προσπαθούμε να τους παρακάμψουμε εγωιστικά, πάντα τα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα αποδεικνύονται καταστροφικά.
