Με τα... κιάλια βλέπουν οι Έλληνες καταθέτες τις αποδόσεις των προθεσμιακών καταθέσεων που απολαμβάνουν οι αποταμιευτές της ευρωζώνης, καθώς το μέσο επιτόκιο στην ευρωζώνη ήταν τον Ιούνιο 1,81%, ενώ στην Ελλάδα υποχώρησε σε μόλις 1,20%. Την ίδια ώρα, με ενδιαφέρον αναμένονται τα συμπεράσματα της κλαδικής έρευνας που έχει αρχίσει το περασμένο καλοκαίρι η Επιτροπή Ανταγωνισμού για τα επιτόκια των καταθέσεων.
Οι ελληνικές τράπεζες κρατούν συστηματικά τα επιτόκια των προθεσμιακών καταθέσεων σε πολύ χαμηλότερα επίπεδα από τον μέσο όρο της ευρωζώνης, ανεξάρτητα από τους κύκλους που κάνει η νομισματική πολιτική της ΕΚΤ. Τα χαμηλά επιτόκια καταθέσεων αποτελούν το μεγάλο τους «όπλο» για τη διατήρηση υψηλών περιθωρίων επιτοκίου, στα οποία έχει στηριχθεί τα τελευταία χρόνια η ανάκαμψη της κερδοφορίας τους.
Οι τράπεζες διαθέτουν μεγάλα πλεονάσματα καταθέσεων σε σχέση με τα δάνεια που έχουν χορηγήσει και ουσιαστικά δεν χρειάζονται πρόσθετη ρευστότητα από τους καταθέτες, για αυτό και έχουν την «πολυτέλεια» να κρατούν πολύ χαμηλά τα επιτόκια.
Μάλιστα, τα τελευταία χρόνια, οι τράπεζες προσφέρουν στους αποταμιευτές που θέλουν μια απόδοση με χαμηλό κίνδυνο ένα υποκατάστατο των προθεσμιακών καταθέσεων: τα ομολογιακά αμοιβαία κεφάλαια τακτής λήξης, από τα οποία οι τράπεζες λαμβάνουν προμήθειες χωρίς οι ίδιες να πληρώνουν τόκους στους αποταμιευτές, αφού οι αποδόσεις εξασφαλίζονται από τοποθετήσεις σε ομόλογα.
Στον κύκλο αύξησης των ευρωπαϊκών επιτοκίων, που άρχισε από τον Ιούλιο του 2022, οι ελληνικές τράπεζες προχώρησαν σε μικρές αυξήσεις επιτοκίων και με καθυστέρηση, σε σχέση με τις τράπεζες της ευρωζώνης. Είναι χαρακτηριστικό ότι:
- Το μέσο επιτόκιο της προθεσμιακής κατάθεσης 12 μηνών στην ευρωζώνη αυξήθηκε από 0,31% τον Ιούνιο 2022 στο 3,32% τον Νοέμβριο του 2023, σύμφωνα με στοιχεία της ΕΚΤ.
- Αντίστοιχα, στην Ελλάδα το μέσο επιτόκιο είχε πέσει στο 0,12% για καταθέσεις διάρκειας έως 12 μηνών, ενώ έφθασε στην υψηλότερη τιμή του με καθυστέρηση, τον Αύγουστο του 2024, όταν είχε διαμορφωθεί σε 1,88%. Δηλαδή, η απόδοση για τους καταθέτες της ευρωζώνης ήταν 76% μεγαλύτερη από την αντίστοιχη για τους Έλληνες.
Στην καθοδική κίνηση των επιτοκίων, οι ελληνικές τράπεζες έχουν φροντίσει να κρατήσουν πάλι μια μεγάλη διαφορά στις αποδόσεις των καταθέσεων σε σχέση με τον μέσο όρο της ευρωζώνης. Από την υψηλή τιμή του 1,88%, τον Αύγουστο 2024, οι ελληνικές τράπεζες είχαν μειώσει τον Ιούνιο 2025 τη μέση απόδοση των προθεσμιακών καταθέσεων με διάρκεια έως 12 μήνες στο 1,20%,. Τον ίδιο μήνα, το μέσο επιτόκιο στην ευρωζώνη ήταν 1,81%, δηλαδή περίπου 50% μεγαλύτερο,
Η έρευνα της Επ. Ανταγωνισμού
Αυτές οι πρακτικές των τραπεζών καταγράφονται ενώ βρίσκεται σε εξέλιξη κλαδική έρευνα που άνοιξε το καλοκαίρι του 2024 η Επιτροπή Ανταγωνισμού, για να διερευνήσει σε τι οφείλονται τα χαμηλά επιτόκια καταθέσεων στην Ελλάδα.
Η Επιτροπή θα ανακοινώσει τα συμπεράσματά της, αφού λάβει υπόψη και τα σχόλια από την πλευρά των τραπεζών. Μέχρι στιγμής έχει ανακοινώσει ότι:
Η Επιτροπή Ανταγωνισμού (ΕΑ), λαμβάνοντας υπόψη τη δομή του εγχώριου τραπεζικού κλάδου και την παρατηρούμενη διατήρηση σε χαμηλά επίπεδα των επιτοκίων καταθέσεων των ελληνικών τραπεζών σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, αποφάσισε στις 18.07.2024 την έναρξη έρευνας στον κλάδο των επιτοκίων καταθέσεων, ασκώντας τη σχετική αρμοδιότητα που έχει αναλάβει βάσει του άρθρου 40 του ν. 3959/2011.
Από την προκαταρκτική έρευνα της Υπηρεσίας σε δημόσιες πηγές προκύπτουν δυο παρατηρήσεις: πρώτον, η αυξημένη διαφορά μεταξύ του μέσου επιτοκίου καταθέσεων και δανεισμού (επιτοκιακό περιθώριο), (β) δεύτερον, ο χαμηλός βαθμός μετακύλισης των μεταβολών των επιτοκίων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) στην εγχώρια αγορά καταθέσεων συγκριτικά με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.
Σύμφωνα με δημόσια διαθέσιμα στοιχεία, τα επιτοκιακά περιθώρια αναφορικά τόσο με τα νέα, όσο και με τα υφιστάμενα δάνεια και καταθέσεις στην Ελλάδα είχαν αυξηθεί σε ποσοστό πλησίον του 60% σε διάστημα περίπου 2,5 ετών (από τον Ιανουάριο 2021 έως τον Αύγουστο 2023). Από τον Μάιο του 2024 φαίνεται πως έχει ξεκινήσει μια σταδιακή – αν και μικρής ακόμα έκτασης – αποκλιμάκωση των επιτοκιακών περιθωρίων.
Επίσης, από τον Ιούλιο του 2022 έως τον Σεπτέμβριο του 2023, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) προχώρησε σε διαδοχικές αυξήσεις του επιτοκίου διευκόλυνσης αποδοχής καταθέσεων (“deposit facility rate”) μετά από αρκετά μεγάλο διάστημα μηδενικών και αρνητικών επιτοκίων.
Στο διάστημα που ακολούθησε, οι αυξήσεις αυτές πέρασαν, σε κάποιον βαθμό, στα επιτόκια που προσφέρουν οι ελληνικές τράπεζες στους καταθέτες, όμως η μετακύλιση αυτή στην εγχώρια αγορά φαίνεται ότι εκδηλώθηκε σε περιορισμένη κλίμακα και με καθυστέρηση, τόσο σε σχέση με άλλα κράτη μέλη, όσο και με την ανταπόκριση του εγχώριου τραπεζικού συστήματος σε αντίστοιχη φάση αύξησης κατά το παρελθόν.
Μέσω της κλαδικής έρευνας, η ΕΑ θα διερευνήσει τις συνθήκες ανταγωνισμού στην αγορά των τραπεζικών καταθέσεων, προκειμένου να διαπιστώσει τυχόν στρεβλώσεις και να υποβάλει προτάσεις για την ενίσχυση του ανταγωνισμού στην αγορά, προς όφελος των καταθετών (νοικοκυριών και επιχειρήσεων).
