Η αποτελεσματική διαχείριση του υψηλού αποθέματος μη εξυπηρετούμενων δανείων αποτελεί αναμφισβήτητα τη σημαντικότερη πρόκληση για τον ελληνικό τραπεζικό τομέα, με πολλαπλές οικονομικές και κοινωνικές προεκτάσεις.
Η συνολική διευθέτηση των οφειλών με δίκαιο, αποτελεσματικό και κοινωνικά ευαίσθητο τρόπο μπορεί να αποβεί επωφελής για όλους τους εμπλεκομένους (τράπεζες, επιχειρήσεις, νοικοκυριά, Δημόσιο κ.λπ.), ενισχύοντας παράλληλα την κοινωνική συνοχή και συμβάλλοντας στην αλλαγή του παραγωγικού υποδείγματος της ελληνικής οικονομίας με την αναγκαία στροφή προς πιο δυναμικούς, εξωστρεφείς και καινοτόμους κλάδους.
του ΘΕΟΔΩΡΟΥ Μ. ΜΗΤΡΑΚΟΥ*
Ήδη έχει συντελεστεί αξιόλογη πρόοδος στην κατεύθυνση της αντιμετώπισης του ζητήματος των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Το Σεπτέμβριο του 2019 τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια ανέρχονταν σε 70 περίπου δισεκ. ευρώ, μειωμένα κατά 10 δισεκ. ευρώ συγκριτικά με το τέλος Δεκεμβρίου του 2018 και κατά 36 δισεκ. ευρώ συνολικά από το υψηλότερο σημείο στο οποίο είχαν ανέλθει το Μάρτιο του 2016. Ωστόσο, ο λόγος των μη εξυπηρετούμενων δανείων προς το σύνολο των δανείων παρέμεινε σε εξαιρετικά υψηλό επίπεδο (42%) σε σύγκριση με το σταθμισμένο ευρωπαϊκό μέσο όρο (3%).
Στα διαθέσιμα εργαλεία διαχείρισης προστίθεται μια συστημική λύση, το σχέδιο προστασίας στοιχείων ενεργητικού (asset protection scheme) με την επωνυμία «Ηρακλής», το οποίο αναμένεται να διευκολύνει την τιτλοποίηση μη εξυπηρετούμενων δανείων. Στο πλαίσιο του σχεδίου «Ηρακλής», το Δημόσιο θα παράσχει την εγγύησή του στο τμήμα της τιτλοποίησης με την υψηλότερη διαβάθμιση και εξοφλητική προτεραιότητα (senior tranche), αφού πρώτα ικανοποιηθούν συγκεκριμένες προϋποθέσεις, οι οποίες θα διασφαλίζουν τα συμφέροντα του Δημοσίου.
Ειδικότερα, θα απαιτείται η πώληση τουλάχιστον του ημίσεως των τμημάτων της τιτλοποίησης με χαμηλότερη εξοφλητική προτεραιότητα (junior and mezzanine tranches), το τμήμα με την υψηλότερη εξοφλητική προτεραιότητα (senior tranche) θα πρέπει να λάβει διαβάθμιση τουλάχιστον ΒΒ-, θα παρακολουθείται σε τακτική βάση η εξέλιξη των εισπράξεων από τα δάνεια που θα έχουν τιτλοποιηθεί και θα καταβάλλεται αμοιβή στο Δημόσιο για την εγγύηση που παρέχει.
Στο βαθμό που συντρέχουν οι παραπάνω προϋποθέσεις και η τιμολόγηση των επιμέρους αμοιβών θα γίνεται σε όρους αγοράς, η παροχή της εγγύησης δεν θα θεωρείται κρατική ενίσχυση (State aid). Η εγγύηση του Δημοσίου στοχεύει στην πιστωτική ενίσχυση των ανώτερων τμημάτων της τιτλοποίησης, δηλαδή στη μείωση του πιστωτικού κινδύνου που φέρουν.
Με αυτό τον τρόπο διευκολύνεται η εποπτική αναγνώριση της μετάθεσης σημαντικού πιστωτικού κινδύνου (significantrisk transfer) από το πιστωτικό ίδρυμα στους κατόχους των ομολόγων της τιτλοποίησης και συνακόλουθα μειώνονται οι κεφαλαιακές απαιτήσεις για τα ανοίγματα αυτά. Προβλέπεται ότι το Δημόσιο θα παράσχει συνολικά εγγυήσεις 12 δισ. ευρώ, που θα συντείνουν στην τιτλοποίηση μη εξυπηρετούμενων δανείων ύψους 36 δισεκ. ευρώ. Η διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων που θα τιτλοποιηθούν θα ανατεθεί έναντι σχετικής αμοιβής σε αδειοδοτημένες εταιρίες διαχείρισης απαιτήσεων.
Το σχέδιο, προτού οριστικοποιηθεί, υποβλήθηκε στην προβλεπόμενη διαβούλευση με την αρμόδια Γενική Διεύθυνση Ανταγωνισμού της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και έλαβε τη σχετική έγκριση. Η έγκαιρη υλοποίησή του θα επιταχύνει τις προσπάθειες των ελληνικών τραπεζών για τιτλοποίηση χαρτοφυλακίων μη εξυπηρετούμενων δανείων σημαντικού ύψους, στο πλαίσιο των δεσμεύσεών τους για την επίτευξη των συμφωνηθέντων επιχειρησιακών στόχων μείωσης των μη εξυπηρετούμενων δανείων, αλλά και των σχετικών στρατηγικών κινήσεων που έχουν ανακοινώσει προς τους μετόχους τους και την επενδυτική κοινότητα.
Επισημαίνεται η ανάγκη στενής παρακολούθησης της διαδικασίας εφαρμογής του σχεδίου «Ηρακλής» από τους αρμόδιους φορείς και από την προβλεπόμενη από το νόμο Επιτροπή Παρακολούθησης. Η σχετική σύμβαση που θα υπογραφεί με την εταιρία διαχείρισης των δανείων (servicer), το στρατηγικό και επιχειρησιακό της σχέδιο και η στενή παρακολούθησή του είναι εξαιρετικής σημασίας για την επιτυχή εφαρμογή του σχεδίου.
Η Τράπεζα της Ελλάδος θα σταθεί αρωγός στην υλοποίηση και αξιοποίηση του σχεδίου «Ηρακλής», μιας συστημικής λύσης που πρέπει να υποστηριχθεί από όλους (Θεσμούς, Υπουργεία, εποπτικές αρχές, τράπεζες, επενδυτές κ.ά.) για να διασφαλιστεί η επιτυχία της. Τα πρώτα μηνύματα ως προς το ενδιαφέρον των επενδυτών και των εταιριών διαχείρισης απαιτήσεων είναι θετικά.
* Υποδιοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος
