Η διεθνής ναυτιλία εισέρχεται σε μια περίοδο βαθέως μετασχηματισμού, καθώς η απαίτηση για μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου οδηγεί τον κλάδο σε μια νέα, «πράσινη» εποχή.
Οι αποφάσεις που θα ληφθούν τα επόμενα χρόνια, θα καθορίσουν τη βιωσιμότητα του παγκόσμιου εμπορίου και ειδικότερα όσο αφορά στην Ελλάδα, θα κρίνουν σε μεγάλο βαθμό τη μελλοντική ανταγωνιστικότητα ενός από τους πιο στρατηγικούς της τομείς.
Ρυθμιστικά κύματα και ανατροπές
Το Net Zero Framework του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (IMO), το οποίο προβλέπει μηδενικές καθαρές εκπομπές έως το 2050 και τη δημιουργία μηχανισμού τιμολόγησης ρύπων, παραμένει υπό διαμόρφωση, καθώς η ψηφοφορία για την υιοθέτησή του πήρε παράταση ενός έτους.
Σύμφωνα με το Net Zero Framework, θα καθιεωρθεί ένα υποχρεωτικό πρότυπο έντασης καυσίμου αερίων θερμοκηπίου και ένας μηχανισμός τιμολόγησης: όσα πλοία υπερβαίνουν ορισμένα όρια εκπομπών, θα πρέπει να πληρώνουν πρόστιμο, ενώ εκείνα με τις καλύτερες επιδόσεις θα κερδίζουν μονάδες για να τις εμπορεύονται.
Την ίδια στιγμή, το ευρωπαϊκό πλαίσιο προχωρά με γρήγορους ρυθμούς. Από το 2024, η ναυτιλία εντάχθηκε στο Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (EU ETS), ενώ από την 1η Ιανουαρίου 2025 τέθηκε σε ισχύ ο κανονισμός FuelEU Maritime, που επιβάλλει αυστηρά όρια έντασης εκπομπών για όλα τα πλοία άνω των 5.000 GT που προσεγγίζουν λιμένες της Ε.Ε.
Το νέο αυτό πλαίσιο σηματοδοτεί την αρχή μιας μακράς περιόδου προσαρμογής, με σταδιακή μείωση της έντασης εκπομπών έως και 80% το 2050.
Πράσινη τεχνολογία στα κύματα
Μέσα σε αυτό το μεταβαλλόμενο περιβάλλον, οι παραγγελίες πλοίων με εναλλακτικά καύσιμα έχουν εκτοξευθεί.
Σύμφωνα με στοιχεία του νορβηγικού νηογνώμονα DNV, το πρώτο εξάμηνο του 2025 καταγράφηκε σημαντική αύξηση της χωρητικότητας νέων παραγγελιών, με το LNG να παραμένει η κυρίαρχη επιλογή, καθώς θεωρείται καύσιμο-«γέφυρα» για τη μετάβαση σε μηδενικές εκπομπές.
Η μεθανόλη κερδίζει έδαφος, ενώ η αμμωνία και το υδρογόνο βρίσκονται ακόμη σε πειραματικό στάδιο, συγκεντρώνοντας, ωστόσο, έντονο επενδυτικό ενδιαφέρον.
Η ελληνική ναυτιλία και ακτοπλοΐα μπροστά στην πράσινη πρόκληση
Η ελληνική ναυτιλία παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις, επιχειρώντας να διασφαλίσει μια ισορροπημένη μετάβαση που θα διατηρήσει τη διεθνή της ανταγωνιστικότητα.
Σε αυτή τη συγκυρία, η Ελλάδα επιλέγει μια στρατηγική στάση παρακολούθησης και συντονισμού. Αυτό καθώς, αφενός οφείλει να ευθυγραμμίζεται με την κοινή ευρωπαϊκή πολιτική για τη μείωση των εκπομπών, αφετέρου, δεδομένης της ηγετικής θέσης των Ελλήνων εφοπλιστών στη μεταφορά LNG, η ελληνική κυβέρνηση επιδιώκει να διατηρεί ισορροπημένες σχέσεις και ανοικτούς διαύλους επικοινωνίας με στρατηγικούς εταίρους, όπως οι ΗΠΑ, οι οποίες αποτελούν βασικό παίκτη στο διεθνές εμπόριο υγροποιημένου φυσικού αερίου.
Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του ΙΟΒΕ, το κόστος συμμόρφωσης της ελληνικής ναυτιλίας μικρών αποστάσεων στους νέους κανονισμούς της Ε.Ε. υπολογίζεται σε 225 εκατ. ευρώ, ενώ η επιβάρυνση των ναύλων ενδέχεται να φθάσει το 38,6%. Παρ’ όλα αυτά, ο κλάδος εξακολουθεί να συμβάλλει καθοριστικά στην εθνική οικονομία, με συνολική συνεισφορά που υπερβαίνει τα 900 εκατ. ευρώ στο ΑΕΠ.
Η ακτοπλοΐα, από την πλευρά της, αντιμετωπίζει μια περίοδο έντονων προσαρμογών. Το 2026 προδιαγράφεται ως χρονιά κρίσιμων αποφάσεων, καθώς οι εταιρείες καλούνται να ισορροπήσουν ανάμεσα στις αυξανόμενες περιβαλλοντικές υποχρεώσεις και το υψηλό ενεργειακό κόστος.
Η προκήρυξη των νέων τετραετών συμβάσεων δημόσιας υπηρεσίας προσφέρει ένα σταθερότερο πλαίσιο για τις άγονες γραμμές, ενθαρρύνοντας επενδύσεις σε ενεργειακές αναβαθμίσεις και νέες ναυπηγήσεις, συνολικού ύψους άνω του 1 δισ. ευρώ.
Παράλληλα, η συζήτηση για μείωση του ΦΠΑ στα ακτοπλοϊκά εισιτήρια και αναμόρφωση του πλαισίου δρομολογήσεων παραμένει ανοιχτή, καθώς οι επιχειρήσεις ζητούν μέτρα που θα ενισχύσουν τη βιωσιμότητα και την κοινωνική αποστολή του κλάδου.
Το αίτημα για τη δημιουργία ενός ειδικού ταμείου «Fund & Reward», που θα επιστρέφει στον κλάδο μέρος των εσόδων από τα δικαιώματα εκπομπών, βρίσκεται ήδη στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.
Μεταβατική χρονιά το 2026
Η «πράσινη μετάβαση» της ναυτιλίας δεν αποτελεί απλώς μια τεχνική προσαρμογή, αλλά έναν στρατηγικό επαναπροσδιορισμό. Από την ανάπτυξη υποδομών ανεφοδιασμού, μέχρι τη διαμόρφωση σταθερού θεσμικού πλαισίου, οι προκλήσεις είναι μεγάλες - αλλά και οι ευκαιρίες εξίσου σημαντικές.
Για την Ελλάδα, που εδώ και δεκαετίες κατέχει πρωταγωνιστικό ρόλο στη θάλασσα, η νέα εποχή της ναυτιλίας είναι ταυτόχρονα πρόκληση και ευκαιρία: να παραμείνει στην πρώτη γραμμή της καινοτομίας, συμβάλλοντας ουσιαστικά στην παγκόσμια προσπάθεια απανθρακοποίησης.ESG
