Τα τελευταία χρόνια, η ιδέα του Καθολικού Βασικού Εισοδήματος (ΚΒΕ) έχει κατακτήσει τη δημόσια συζήτηση, κερδίζοντας τη φαντασία πολιτικών, οικονομολόγων και κοινωνικών ακτιβιστών. Αν και μοιάζει νέα ιδέα, που προέκυψε από τις σύγχρονες κοινωνικοοικονομικές προκλήσεις, στην πραγματικότητα οι ρίζες του Καθολικού Βασικού Εισοδήματος εκτείνονται αιώνες πίσω.
Ο Karl Widerquist, καθηγητής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Georgetown στο Κατάρ και ειδικός στη διανεμητική δικαιοσύνη, παρέχει έναν ολοκληρωμένο ιστορικό απολογισμό αυτής της έννοιας στο σύγγραμμά του, "Universal Basic Income".
Ας δούμε τη βαθιά και διαρκή ιστορία του ΚΒΕ, αντλώντας ουσιώδεις πληροφορίες από την εργασία του Widerquist.
Αρχαίες ρίζες και προϊστορικές πρακτικές
Οι σπόροι του ΚΒΕ μπορούν να εντοπιστούν σε αρχαίους και ακόμη και προϊστορικούς χρόνους. Στο βιβλίο του, ο Widerquist υπογραμμίζει ότι οι νομαδικές κοινωνίες κυνηγών-συλλεκτών συχνά λειτουργούσαν υπό συστήματα που θα μπορούσαν να θεωρηθούν πρωτο-ΚΒΕ.
Αυτές οι κοινότητες αντιμετώπιζαν τη γη ως κοινό πόρο, διαθέσιμο για όλους χωρίς ιδιοκτησία, εξασφαλίζοντας ότι όλοι μπορούσαν να συλλέξουν και να επιβιώσουν χωρίς επιβεβλημένους όρους.
Επιπλέον, αυτές οι κοινωνίες είχαν ισχυρούς κανόνες γύρω από την κατανομή πόρων όπως το φαγητό, οι οποίοι παραλληλίζονται με τις σύγχρονες αξίες που υποστηρίζουν το ΚΒΕ: να διασφαλίζεται ότι όλοι έχουν πρόσβαση στα βασικά μέσα επιβίωσης.
Πρώιμες εννοιολογήσεις
Τα φιλοσοφικά θεμέλια του ΚΒΕ άρχισαν να διαμορφώνονται πιο καθαρά σε αρχαίους πολιτισμούς. Για παράδειγμα, στην αρχαία Αθήνα, τα έσοδα από ένα δημοτικό ορυχείο χρησιμοποιούνταν για την παροχή ενός μικρού χρηματικού εισοδήματος στους Αθηναίους πολίτες. Ωστόσο, αυτή η πρακτική περιοριζόταν σε μια προνομιούχα μειονότητα, αποκλείοντας γυναίκες, σκλάβους και μη πολίτες, και έτσι δεν πληρούσε την καθολική πτυχή του ΚΒΕ.
Η σύγχρονη αντίληψη του ΚΒΕ άρχισε να κρυσταλλώνεται στα τέλη του 18ου αιώνα με στοχαστές όπως ο Thomas Paine και ο Thomas Spence.
Ο Paine, στο φυλλάδιό του “Agrarian Justice,” υποστήριξε την αποζημίωση των ατόμων για την απώλεια των φυσικών κοινών λόγω της ιδιωτικής ιδιοκτησίας της γης, προτείνοντας ένα σύστημα χρηματικών πληρωμών που θα χρηματοδοτούνταν από φόρους επί των ενοικίων για γη.
Ο Spence επέκτεινε αυτήν την ιδέα περαιτέρω, υποστηρίζοντας ένα άνευ όρων χρηματικό εισόδημα για όλους, χρηματοδοτούμενο από υψηλότερους φόρους στη γη.
Το πρώτο κύμα υποστήριξης: Πρώιμος 20ός αιώνας
Ο πρώιμος 20ός αιώνας σηματοδότησε το πρώτο σημαντικό κύμα υποστήριξης για ένα Εγγυημένο Βασικό Εισόδημα (ΕΒΕ). Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, διάφοροι διανοούμενοι και κοινωνικοί μεταρρυθμιστές άρχισαν να εξερευνούν και να υποστηρίζουν το ΕΒΕ, αν και με διαφορετικά ονόματα.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, φιγούρες όπως ο Bertrand Russell και η Virginia Woolf έγραψαν ευνοϊκά για την ιδέα και η State Bonus League, που ιδρύθηκε από τους Dennis και E. Mabel Milner το 1918, προσπάθησε να την προωθήσει μέσω δημοσιεύσεων και υπεράσπισης.
Οικονομολόγοι και αναλυτές κοινωνικής πολιτικής τη δεκαετία του 1930 και του 1940, όπως ο James Meade και ο G.D.H. Cole, συζήτησαν το ΕΒΕ με όρους όπως "κοινωνικό μέρισμα".
Ωστόσο, αυτό το πρώιμο κύμα υποστήριξης εξασθένισε, καθώς τα μεταπολεμικά συστήματα πρόνοιας επικεντρώθηκαν περισσότερο σε μοντέλα με όρους βοήθειας.
Το δεύτερο κύμα: Μέσος 20ός αιώνας
Κατά τις δεκαετίες του 1960 και του 1970 υπήρξε μια αναζωπύρωση του ενδιαφέροντος για το Εγγυημένο Βασικό Εισόδημα, με την ώθηση μιας ποικιλόμορφης συμμαχίας φεμινιστών, ακτιβιστών δικαιωμάτων πρόνοιας, φουτουριστών και διακεκριμένων οικονομολόγων.
Αυτή η περίοδος χαρακτηρίστηκε από εκτεταμένη ακαδημαϊκή συζήτηση και αρκετά πιλοτικά προγράμματα στις Ηνωμένες Πολιτείες και τον Καναδά. Αυτά τα πειράματα στόχευαν να δείξουν τη δυνατότητα και τα οφέλη της παροχής ενός εγγυημένου εισοδήματος, έστω και συχνά μέσω μοντέλων όπως ο Αρνητικός Φόρος Εισοδήματος (ΑΦΕ).
Παρά το σημαντικό νομοθετικό ενδιαφέρον, συμπεριλαμβανομένου ενός νομοσχεδίου που απέτυχε οριακά στη Γερουσία των ΗΠΑ και της υποστήριξης από προεδρικούς υποψήφιους όπως ο Richard Nixon και ο George McGovern, το ΕΒΕ απέτυχε να γίνει κύρια πολιτική. Το πολιτικό κλίμα μετατοπίστηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1970 και στις αρχές της δεκαετίας του 1980 προς τη μείωση των διατάξεων του κράτους πρόνοιας, σταματώντας τη δυναμική του ΚΒΕ.
Το τρίτο κύμα: Σύγχρονη αναβίωση
Το τρίτο και τρέχον κύμα υποστήριξης για το ΚΒΕ ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 2010, οδηγούμενο από πολλαπλές παγκόσμιες κρίσεις και μια ανανεωμένη εστίαση στη φτώχεια, την ανεργία και την ανισότητα εισοδήματος. Η χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, η επακόλουθη Μεγάλη Ύφεση και η Αραβική Άνοιξη έγιναν καταλύτες για μια νέα εποχή ακτιβισμού και δημόσιας συζήτησης γύρω από το ΚΒΕ.
Σημαντικές συμβολές σε αυτό το κύμα περιλαμβάνουν υψηλού προφίλ πιλοτικά έργα σε χώρες όπως η Ναμίμπια, η Ινδία και η Φινλανδία, αλλά και την υπεράσπιση από επιχειρηματίες του κλάδου τεχνολογίας που ανησυχούν για τις επιπτώσεις της αυτοματοποίησης στην αγορά εργασίας.
Η πανδημία COVID-19 υπογράμμισε περαιτέρω την ανάγκη για μέτρα οικονομικής ασφάλειας όπως το ΚΒΕ, καθώς οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο εφάρμοσαν έκτακτες μεταφορές χρημάτων για να στηρίξουν τους πολίτες τους.
Ποικίλη και αυξανόμενη υποστήριξη
Ένα από τα πλεονεκτήματα του σύγχρονου κινήματος υπέρ του Καθολικού Βασικού Εισοδήματος είναι η ευρεία βάση υποστήριξής του. Από αριστερούς υποστηρικτές της κοινωνικής δικαιοσύνης έως δεξιούς φιλελεύθερους, ένα ευρύ φάσμα υποστηρικτών βλέπει το ΚΒΕ ως λύση σε διάφορα οικονομικά και κοινωνικά ζητήματα.
Αυτή η ποικιλόμορφη συμμαχία έχει βοηθήσει να διατηρηθεί η ιδέα στο προσκήνιο και να οδηγήσει σε συνεχή πειραματισμό και συζητήσεις πολιτικής.
Εν κατακλείδι, η μακρά ιστορία της ιδέας του Καθολικού Βασικού Εισοδήματος από τις αρχαίες πρακτικές μέχρι τη σύγχρονη συζήτηση πολιτικής αποδεικνύει ότι παραμένει πάντα επίκαιρο και έχει τη δυνατότητά του να αντιμετωπίσει θεμελιώδη ζητήματα οικονομικής δικαιοσύνης. Όπως λεπτομερώς περιγράφει ο Karl Widerquist στο "Universal Basic Income", η ιδέα έχει εξελιχθεί μέσα από διάφορες ιστορικές φάσεις, αποκτώντας βάθος και πολυπλοκότητα με κάθε επανάληψη.
Σήμερα, το ΚΒΕ βρίσκεται στην πρώτη γραμμή των παγκόσμιων συζητήσεων πολιτικής, υποσχόμενο ένα μέλλον όπου η οικονομική ασφάλεια είναι δικαίωμα και όχι προνόμιο.
