Πολυσύνθετο και με πολλαπλές επιπτώσεις αποδεικνύεται το θέμα της Μονής του Σινά, που βρίσκεται ξαφνικά στο επίκεντρο της δημοσιότητας και αποτελεί αντικείμενο σφοδρών επικρίσεων προς την κυβέρνηση για τους μέχρι τώρα (μη) χειρισμούς της.
Ενώ παραμένει ακόμη ασαφές τι προβλέπει η απόφαση του αιγυπτιακού δικαστηρίου για το ιδιοκτησιακό καθεστώς και την περαιτέρω λειτουργία του μοναστηριού, ερωτηματικά ανακύπτουν όσον αφορά την αφανή εμπλοκή της αιγυπτιακής κυβέρνησης στην υπόθεση και κατά πόσο αυτή υποδηλώνει κάποια αλλαγή προθέσεων στις σχέσεις συνεργασίας της χώρας με την Ελλάδα.
Πολιτικοί σχολιαστές εκτιμούν ότι μία τόσο σημαντική απόφαση που άπτεται διεθνών διακρατικών σχέσεων δεν θα μπορούσε να εκδοθεί από το επαρχιακό δικαστήριο της Ισμαηλίας ερήμην και εν αγνοία της κυβέρνησης του Καϊρου.
Οικονομικά συμφέροντα και «βαθύ κράτος»
Αρα ο πρόεδρος Αλ Σίσι (φωτο) είχε γνώση του θέματος όταν στις 7 Μαϊου διαβεβαίωνε τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη ότι δεν πρόκειται να αλλάξει τίποτε με το νομικό καθεστώς της Μονής.
Τελευταίες πληροφορίες που δεν έχουν επιβεβαιωθεί, συνδέουν την απόφαση με οικονομικές σκοπιμότητες και με επιχειρηματικά συμφέροντα που αφορούν την τουριστική αξιοποίηση της περιοχής και τη μετατροπή του Σινά σε διεθνή προορισμό πνευματικού, πολιτιστικού και συνεδριακού τουρισμού.
Διαφορετική είναι η άποψη διπλωματικών παραγόντων, οι οποίοι εκτιμούν ότι στη συγκεκριμένη δικαστική εξέλιξη τα νήματα κίνησε το αποκαλούμενο «βαθύ μουσουλμανικό κράτος», εν αγνοία του προέδρου Αλ Σίσι - όπως έχει τη δυνατότητα με βάση τις ισορροπίες που διαμορφώνονται τώρα στο αιγυπτιακό σύστημα διακυβέρνησης.
Εν πάση περιπτώσει η ελληνική κυβέρνηση είναι τώρα υποχρεωμένη να κινηθεί συντονισμένα και διακριτικά, με στόχο να διασφαλιστεί ο σεβασμός στην αυτονομία και ιστορική συνέχεια του μοναστηριού, χωρίς να τεθούν σε κίνδυνο οι στρατηγικές σχέσεις της χώρας μας με την Αίγυπτο.
«Πιάστηκε στον ύπνο»
Η υπόθεση έχει προκαλέσει σοβαρές ανησυχίες σε διπλωματικό και σε θεσμικό επίπεδο, αλλά και έντονη πολιτική κριτική προς την κυβέρνηση. Αναλυτές, κόμματα και παράγοντες της αντιπολίτευσης κάνουν λόγο για ακόμη μία «ήττα» στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής, τονίζοντας ότι η Αθήνα «πιάστηκε στον ύπνο» όσον αφορά τις εξελίξεις στο Σινά.
Οπως υποστηρίζουν, η Αθήνα επαναπαύτηκε στις προφορικές διαβεβαιώσεις του Αιγύπτιου προέδρου Αλ Σίσι και δεν παρακολούθησε την εξέλιξη της δικαστικής υπόθεσης, ούτε είχε φροντίσει να υπάρχει ρητή και έγγραφη διακρατική συμφωνία που να εξασφαλίζει το status quo της Μονής.
Η κριτική επεκτείνεται σε γενικότερο επίπεδο, σε μια σειρά διπλωματικών αστοχιών τα τελευταία χρόνια. Η υπόθεση της Μονής θεωρείται ενδεικτική ενός ελλείμματος προληπτικής διπλωματίας και διαχείρισης κρίσεων.
Κατά τους επικριτές, η κυβέρνηση αιφνιδιάστηκε από μια απόφαση που είχε δρομολογηθεί εδώ και καιρό, χωρίς να υπάρξει η απαραίτητη πολιτική ή νομική παρέμβαση σε επίπεδο διακρατικής συνεργασίας.
Τεστ αξιοπιστίας επαγρύπνησης
Από την πλευρά της, η κυβέρνηση διαμηνύει ότι παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις και ότι θα προβεί σε όλες τις απαραίτητες ενέργειες, διπλωματικές και νομικές. Ωστόσο, το πολιτικό κόστος της «καθυστέρησης» ή της εσφαλμένης εκτίμησης της σοβαρότητας του θέματος, φαίνεται ήδη να επηρεάζει την εικόνα της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής σε ένα ιδιαίτερα ευαίσθητο γεωπολιτικό περιβάλλον.
Η υπόθεση της Μονής στο Σινά, τελικά, δεν αποτελεί μόνο δοκιμασία για τις ελληνοαιγυπτιακές σχέσεις, αλλά και ένα σημαντικό τεστ αξιοπιστίας και επαγρύπνησης για την ελληνική εξωτερική πολιτική.
Η αλήθεια είναι ότι η ελληνική πλευρά δεν περίμενε κάποιου είδους αρνητική εξέλιξη στο θέμα, ιδιαίτερα μετά τη συνάντηση που είχε ο πρωθυπουργός με τον πρόεδρο της Αιγύπτου πριν από τρεις εβδομάδες στην Αθήνα. Στη συνάντηση εκείνη ο Αιγύπτιος πρόεδρος είχε δείξει ενοχλημένος από τα σενάρια περί κλεισίματος της Μονής Σινά, και διαβεβαίωσε κατηγορηματικά πως δεν πρόκειται να αλλάξει το καθεστώς της Μονής.
Η ερμηνεία της δικαστικής απόφασης
Η επίμαχη απόφαση φέρεται να αμφισβητεί την ιδιοκτησία της Μονής επί εκτεταμένων εκτάσεων στην ευρύτερη περιοχή του Σινά, κρίνοντας ότι αυτές αποτελούν κρατική γη υπό αιγυπτιακή κυριαρχία. Δεν θέτει ευθέως θέμα κυριότητας του κεντρικού συγκροτήματος του μοναστηριού, αλλά χαρακτηρίζοντας το ως ιστορικό μνημείο το καθιστά εμμέσως ιδιοκτησία του αιγυπτιακού κράτους.
Παράλληλα περιορίζει τη διαχειριστική και ιδιοκτησιακή αυτονομία του, ιδίως σε ό,τι αφορά τις παρακείμενες εκτάσεις που μέχρι σήμερα λειτουργούσαν υποστηρικτικά για τη Μονή, εξασφαλίζοντας την τροφοδοσία της.
Η απόφαση δεν επιφέρει άμεση αλλαγή στο καθεστώς της Μονής ως θρησκευτικού ιδρύματος, αλλά δημιουργεί σημαντικό προηγούμενο ως προς το δικαίωμα ιδιοκτησίας εδαφών από ξένους ή μη μουσουλμανικούς φορείς στην Αίγυπτο.
Φέρνει λοιπόν στο προσκήνιο την ανάγκη για επανεξέταση του νομικού καθεστώτος που ισχύει για την παρουσία της Ελληνορθόδοξης Εκκλησίας στη χώρα.
Διαγραφόμενοι κίνδυνοι
Η κυβέρνηση βρίσκεται αντιμέτωπη με διπλό πρόβλημα:
- Τίθεται ζήτημα προστασίας ενός ιστορικού και πολιτιστικού ιδρύματος με ελληνικές ρίζες,
- Δημιουργείται κίνδυνος να ανοίξει ο ασκός του Αιόλου για παρόμοιες υποθέσεις σε άλλες χώρες με ελληνικές θρησκευτικές ή πολιτιστικές παρουσίες.
Επιπλέον, δεδομένης της "ευαισθησίας" των ελληνοαιγυπτιακών σχέσεων – οι οποίες τα τελευταία χρόνια έχουν ενισχυθεί μέσω στρατηγικών συμφωνιών στην ενέργεια, την άμυνα και την ΑΟΖ – η διαχείριση του ζητήματος απαιτεί λεπτούς χειρισμούς ώστε να μην διαταραχθούν οι διμερείς σχέσεις.
Λύση μέσω διακρατικής συμφωνίας
Η διπλωματική οδός αποτελεί τη μόνη ρεαλιστική και βιώσιμη λύση. Ήδη έχει προταθεί η σύναψη διακρατικής συμφωνίας μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου, που θα αναγνωρίζει ρητά το ιστορικό και θρησκευτικό καθεστώς της Μονής, διασφαλίζοντας τη διοικητική και ιδιοκτησιακή της αυτονομία.
Μια τέτοια συμφωνία θα μπορούσε να ενταχθεί σε ευρύτερο νομικό πλαίσιο προστασίας θρησκευτικών και πολιτιστικών ιδρυμάτων στην Αίγυπτο. Αυτό θα εξυπηρετούσε και το Κάιρο, ενισχύοντας την εικόνα της Αιγύπτου ως χώρας θρησκευτικής ανεκτικότητας.
Παράλληλα, θα επιδιωχθεί η ενεργοποίηση διεθνών θεσμών και οργανισμών όπως UNESCO (καθώς η Μονή είναι Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς), ώστε να ενισχυθεί η νομική και πολιτιστική πίεση για διατήρηση του υπάρχοντος καθεστώτος.
Τα επόμενα βήματα
Μετά και από τηλεφωνική συνομιλία Μητσοτάκη - Σίσι, όλα δείχνουν πως η υπόθεση δεν θα οδηγηθεί τελικά στα άκρα και το ¨κακό" για τη χώρα μας θα περιοριστεί στην επικοινωνιακή ζημιά που υπέστη.
Οι δύο ηγέτες συμφώνησαν ότι η λύση βρίσκεται στην ήδη καταγεγραμμένη αμοιβαία κατανόηση και σε όσα είχαν συμφωνηθεί κατ΄ιδίαν και ανακοινώθηκαν δημοσίως κατά την επίσκεψη του προέδρου της Αιγύπτου στην Αθήνα στις 7 Μαΐου.
Στο πλαίσιο αυτό τη Δευτέρα ελληνική αντιπροσωπεία θα μεταβεί στην Αίγυπτο για την περαιτέρω επεξεργασία της συμφωνίας και την ταχεία ολοκλήρωση της
