Όταν σκέφτεσαι πώς θα ζήσεις τη ζωή σου με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, μάλλον ο Άλμπερτ Αϊνστάιν - διαβόητος ως ο μεγαλύτερος φυσικός και ιδιοφυΐα της εποχής του και πιθανώς όλων των εποχών - δεν είναι το πρώτο όνομα που σου έρχεται στο μυαλό για συμβουλές. Παρ' όλα αυτά, πέρα από την επανάσταση στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε το Σύμπαν, ο Αϊνστάιν ήταν κάτι περισσότερο από ένας διάσημος φυσικός: ήταν ένας ειρηνιστής, ένας πολιτικός ακτιβιστής, ένας ενεργός αντιρατσιστής και μια από τις πιο εμβληματικές προσωπικότητες σε όλη την ιστορία.
Ήταν επίσης γνωστός για την αντισυμβατική συμπεριφορά του με διάφορους τρόπους που αψηφούσε τους κοινωνικούς κανόνες, συμπεριλαμβανομένων των απεριποίητων μαλλιών του, του πνευματώδους χιούμορ του και του αδυσώπητου μίσους του για τις κάλτσες. Αλλά λιγότερο γνωστές είναι οι συμβουλές ζωής που έδινε σε πολλούς από τους φίλους, γνωστούς και συγχρόνους του, οι οποίες είναι ίσως ακόμη πιο σχετικές σήμερα, στον 21ο αιώνα.
Στο βιβλίο "The Einstein Effect", γραμμένο από τον επίσημο διευθυντή κοινωνικής δικτύωσης του ιδρύματος Einstein, Μπένιαμιν Κοέν, περιλαμβάνονται και αυτοί οι κανόνες για μια καλύτερη ζωή, που ξεπερνούν κατά πολύ τη φυσική και είναι σχετικοί με όλους μας. Εδώ είναι, ίσως, τα καλύτερα και πιο καθολικά εφαρμόσιμα μαθήματα από τον ίδιο τον Αϊνστάιν.
#1: Ξόδεψε την ενέργειά σου σε πράγματα που έχουν σημασία
Όταν σκέφτεστε την εμφάνιση του Αϊνστάιν, μπορεί να σας έρθει στο μυαλό η λέξη «ατημέλητος». Τα κατάφυτα, αχτένιστα μαλλιά του, τα κουρελιασμένα, φθαρμένα ρούχα του, τα παπούτσια του χωρίς κάλτσες κ.λπ., όλα ήταν διαβόητα ατημέλητα. Αλλά τίποτα από αυτά δεν ενόχλησε τον Αϊνστάιν, ο οποίος στα τελευταία του χρόνια φορούσε κάτι που θα μπορούσε να θεωρηθεί σχεδόν στολή: ένα χαρακτηριστικό γκρι κοστούμι, χωρίς το παραδοσιακό παλτό, με ένα δερμάτινο μπουφάν στη θέση του. (Και, φυσικά, με παπούτσια και χωρίς κάλτσες.)
Αυτή η ιδέα, του να φοράμε απλά, αλλά λειτουργικά ρούχα που μας κάνουν να χαλαρώνουμε με τον εαυτό μας, έχει γίνει διάσημη τα τελευταία χρόνια από επιχειρηματίες του κλάδου τεχνολογίας που έχουν το δικό τους χαρακτηριστικό στυλ:
- Ο Στιβ Τζομπς και το περίφημο τζιν του και τα μαύρα ζιβάγκο του (ένα στυλ που αντιγράφηκε από την Ελίζαμπεθ Χολμς),
- Ο Τζεφ Μπέζος, που φοράει τζιν με κοντομάνικα, μονόχρωμα πουκάμισα με γιακά,
- Ο Μαρκ Ζούκερμπεργκ, που προτιμά τα τζιν και τα μπλουζάκια,
- Ο Σάτυα Ναντέλα, ο οποίος συνήθως φοράει παντελόνια, μπλουζάκια πόλο και παπούτσια Lanvin,
- Ο Τζακ Ντόρσεϊ, του οποίου τα ολόμαυρα ρούχα περιλαμβάνουν συχνά καπέλο, κουκούλα ή σακάκι
Όλοι οι παραπάνω έχουν αναγνωριστεί πέρα από οτιδήποτε για έναν βασικό λόγο: την αποτελεσματικότητα.
Εάν έχετε πολλές αποφάσεις να λαμβάνετε κάθε μέρα ή πολλή δουλειά που απαιτεί πνευματική προσπάθεια με οποιαδήποτε έννοια, η μείωση του συνολικού ψυχικού σας φορτίου είναι υψίστης σημασίας, εάν θέλετε να αποφύγετε αυτό που σήμερα ονομάζεται "κόπωση αποφάσεων", όπου η ικανότητά μας το να παίρνουμε καλές αποφάσεις εξασθενεί, καθώς κουραζόμαστε περισσότερο από την αδυσώπητη ανάγκη να κάνουμε επιλογές.
Όπως έγραψε η δημοσιογράφος μόδας Ελίσσα Γκούντμαν, «Το ομοιόμορφο ντύσιμο (τύπου στολή) έχει ρίζες όχι μόνο στη σωματική, αλλά και στην πνευματική αποτελεσματικότητα. Οι άνθρωποι που πρέπει να παίρνουν τεράστιες αποφάσεις κάθε μέρα, μερικές φορές επιλέγουν ένα απλό συνεπές σύνολο, επειδή τους επιτρέπει να αποφύγουν την κούραση της λήψη πάρα πολλών ασήμαντων αποφάσεων, που μπορεί στην πραγματικότητα να προκαλέσει πτώση της παραγωγικότητας κάποιου».
Αυτός είναι ένας τρόπος εξοικονόμησης ενέργειας: το να κάνουμε προσπάθεια μόνο εκεί που χρειάζεται περισσότερο και να μην τη σπαταλάμε σε ρηχά ή ασήμαντα θέματα. Με άλλα λόγια, η επιλογή να μην καταβάλεις προσπάθεια σε πράγματα που είναι περιττά, σε σχέση με αυτά που είναι πραγματικά σημαντικά για σένα, είναι ένας τρόπος να γίνεις πιο αποτελεσματικός διανοητικά, που απελευθερώνει το μυαλό σου να επικεντρωθεί σε αυτό που πραγματικά έχει μεγαλύτερη σημασία για σένα. Η έλλειψη προσπάθειας του Αϊνστάιν στην προσωπική του εμφάνιση επεκτάθηκε στην περιφρόνηση του να πάει στον κουρέα, καθώς και στο συχνά σχεδόν δυσανάγνωστο γραφικό του χαρακτήρα. Αλλά οι ανταμοιβές, του να εστιάζει το μυαλό του σε αυτό που ήταν πραγματικά σημαντικό για αυτόν, τον οδήγησαν σε μια πλούσια, γεμάτη ζωή.
#2: Κάνε πράγματα που αγαπάς, ακόμα κι αν είσαι "χάλια" σε αυτά
Ενώ πολλά από τα πάθη του Αϊνστάιν εκτείνονταν πολύ πέρα από τη φυσική - συμπεριλαμβανομένης της αγάπης για τα αρτοσκευάσματα και της τάσης για το βιολί - ίσως αυτό που του άρεσε περισσότερο ήταν η ιστιοπλοΐα. Όπως έγραψε ο Αϊνστάιν, «Μια κρουαζιέρα στη θάλασσα είναι μια εξαιρετική ευκαιρία για μέγιστη ηρεμία και προβληματισμό για ιδέες από μια διαφορετική οπτική γωνία». Η δεύτερη σύζυγός του (και η ξαδέρφη του), η Έλσα, πρόσθεσε ότι «Δεν υπάρχει άλλο μέρος όπου ο σύζυγός μου είναι τόσο χαλαρός, γλυκός, γαλήνιος και αποκομμένος από περισπασμούς ρουτίνας. το πλοίο τον μεταφέρει μακριά». Εστιάζοντας σε κάτι εγκόσμιο, το μυαλό του Αϊνστάιν ήταν ελεύθερο να περιπλανηθεί, οδηγώντας τον συχνά σε νέες συναρπαστικές ιδέες.
Ο Αϊνστάιν, ωστόσο, ήταν "χάλια" στην ιστιοπλοΐα και στην καλύτερη περίπτωση ήταν ένας απίστευτα απρόσεκτος ναύτης. Συχνά έχανε την κατεύθυνσή του, προσάραζε το σκάφος του ή έπεφτε το κατάρτι του. Άλλα ιστιοφόρα συχνά έπρεπε να προσέχουν το πλοίο του Αϊνστάιν, καθώς αποτελούσε κίνδυνο για τον ίδιο και τους άλλους, αρνούμενος να φορέσει σωσίβιο, παρά το γεγονός ότι δεν ήξερε κολύμπι. Άλλοι βαρκάρηδες, ακόμη και τα παιδιά, τον έσωσαν αρκετές φορές και το να ρυμουλκηθεί το σκάφος του πίσω στην ακτή ήταν συχνό φαινόμενο. Αλλά η γαλήνη που βίωνε ο Αϊνστάιν κατά την ιστιοπλοΐα ήταν απαράμιλλη, δίνοντάς του μια ψυχική ελευθερία που όλοι θα έπρεπε να επιδιώκουμε για τον εαυτό μας.
#3: Έχε τη νοοτροπία του παζλ
Σκεφτείτε τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε, τόσο ως άτομα όσο και συλλογικά, ως πολιτισμός. Αυτά μπορεί να είναι οικονομικά, περιβαλλοντικά, σχετιζόμενα με την υγεία ή πολιτικά, για παράδειγμα, καθώς αυτοί οι χώροι μας επηρεάζουν όλους. Θεωρείτε αυτά τα προβλήματα ως κρίσεις; Εάν το κάνετε, πιθανότατα νιώθετε απόγνωση με αυτά, καθώς υπάρχουν πολύ λίγα στοιχεία που ενδυναμώνουν την αντιμετώπιση μιας κρίσης. Αλλά αν τα βλέπετε ως παζλ, ίσως έχετε την τάση να σκεφτείτε μια νέα προσέγγιση για την επίλυσή τους. Ο Αϊνστάιν αντιμετώπιζε κάθε δυσκολία ως ένα παζλ που έπρεπε να λυθεί - στη φυσική και όχι μόνο.
Σκεφτείτε τη συχνά παρεξηγημένη αλλά πιο διάσημη φράση του, «Η φαντασία είναι πιο σημαντική από τη γνώση». Ενώ πολλοί άνθρωποι είχαν ξανακοιτάξει το παζλ των αντικειμένων που κινούνταν κοντά στην ταχύτητα του φωτός - συμπεριλαμβανομένων άλλων μεγαλοφυιών όπως ο Φιτζέραλντ, ο Μάξγουελ, ο Λόρεντζ και ο Πουανκαρέ - ήταν η μοναδική οπτική του Αϊνστάιν που του επέτρεψε να προσεγγίσει αυτό το πρόβλημα, με τρόπο που τον οδήγησε στο η επανάσταση της ειδικής σχετικότητας. Με μια ευέλικτη, μη άκαμπτη κοσμοθεωρία, ο Αϊνστάιν αμφισβητούσε εύκολα τις υποθέσεις που οι άλλοι δεν μπορούσαν να παρακάμψουν, κάτι που του επέτρεψε να συλλάβει ιδέες που οι άλλοι θα απέρριπταν ανεπιτήδευτα αυθόρμητα.
Δεν είναι άγνωστο ότι ο Αϊνστάιν είχε ισχυρές πεποιθήσεις τόσο για τη ζωή, όσο και για τη φυσική πραγματικότητα, ωστόσο κάθε γνώμη του, ακόμη και εκείνες για τις οποίες ήταν πιο σίγουρος, δεν ήταν γι' αυτόν πιο ιερή από μια κοσμική υπόθεση. Όταν κάποιος έχει μια υπόθεση ή μια ιδέα, ο στόχος δεν είναι απλώς να ανακαλύψει εάν αυτή η υπόθεση είναι σωστή ή λάθος. Από κάποια άποψη, αυτό είναι το λιγότερο ενδιαφέρον μέρος της προσπάθειας. Η αναζήτηση των απαντήσεων, συμπεριλαμβανομένης της εξεύρεσης του τρόπου εκτέλεσης της κριτικής δοκιμής και της "ανάκρισης" του ίδιου του Σύμπαντος με αποτελεσματικό τρόπο, ήταν αυτό που πραγματικά ενθουσίασε τον Αϊνστάιν.
Τα πειράματα σκέψης του ήταν από τις πιο δημιουργικές προσεγγίσεις που έγιναν ποτέ από φυσικούς και αυτή η γραμμή σκέψης έχει υιοθετηθεί από πάρα πολλούς επιστήμονες, που επιθυμούν να αποφύγουν αυτό που είναι γνωστό ως "γνωστική περιχαράκωση". Πώς θα έμοιαζε ένα κύμα φωτός αν μπορούσατε να το ακολουθήσετε ταξιδεύοντας με την ίδια ταχύτητα που ταξίδευε; Πώς θα εκτρέπεται το φως από ένα μακρινό αστέρι από τη βαρύτητα του Ήλιου κατά τη διάρκεια μιας ολικής έκλειψης Ηλίου; Ποια πειράματα θα μπορούσε κανείς να κάνει για να προσδιορίσει εάν η κβαντική μας πραγματικότητα είναι προκαθορισμένη από μεταβλητές που δεν μπορούμε να παρατηρήσουμε άμεσα;
Σε αντίθεση με έναν ιεροκήρυκα που ισχυρίζεται ότι είναι αλάνθαστος, έναν εισαγγελέα που θέλει να σας πείσει για την άποψή του ή έναν πολιτικό που θέλει απλώς να κερδίσει την έγκρισή σας, το να έχουμε μια νοοτροπία παζλ - δηλαδή το μυαλό ενός επιστήμονα - είναι το μόνο που μπορεί να μας οδηγήσει σε νέες ανακαλύψεις, συμπεριλαμβανομένων και πολύ απροσδόκητων.
#4: Σκέψου βαθιά, μακροσκελώς και έντονα, για αυτά που σε συναρπάζουν πραγματικά
Κατά τη διάρκεια της μακράς ζωής του, ο Αϊνστάιν έλαβε πολλά γράμματα: από άτομα που τον γνώριζαν καλά, μέχρι από απολύτως ξένους. Όταν ένα τέτοιο γράμμα έφτασε στο γραφείο του Αϊνστάιν το 1946, ρωτώντας την ιδιοφυΐα τι έπρεπε να κάνουν με τη ζωή τους, η απάντηση ήταν τόσο οξυδερκής όσο και συμπονετική:
Το βασικό είναι αυτό. Εάν έχετε συναντήσει μια ερώτηση που σας ενδιαφέρει βαθιά, μείνετε σε αυτήν για χρόνια και μην προσπαθήσετε ποτέ να αρκεστείτε στη λύση επιφανειακών προβλημάτων που υπόσχονται σχετικά εύκολη επιτυχία
Και αν δεν καταφέρετε να φτάσετε στη λύση που κυνηγούσατε, μην απελπίζεστε. Όπως έγραψε ο Αϊνστάιν στον φίλο του Ντέιβιντ Μπομ, «Δεν πρέπει να σε καταθλίβει το τεράστιο πρόβλημα. Αν ο Θεός έχει δημιουργήσει τον κόσμο, η κύρια ανησυχία του ήταν σίγουρα να μην μας διευκολύνει την κατανόησή του».
Αν και ο Αϊνστάιν ήταν πιο διάσημος για τα προβλήματα που έλυνε, υπήρχαν πολλά των οποίων οι λύσεις του διέφευγαν σε όλη του τη ζωή: από την εύρεση μιας ντετερμινιστικής εξήγησης για την παρατηρούμενη κβαντική συμπεριφορά, μέχρι την προσπάθεια ενοποίησης όλης της φυσικής (συμπεριλαμβανομένης της βαρύτητας και των άλλων δυνάμεων) σε ένα γενικό πλαίσιο.
Αν και πολλοί προσπάθησαν και απέτυχαν (και συνεχίζουν να προσπαθούν και να αποτυγχάνουν) να λύσουν αυτούς και άλλους γρίφους, η μεγαλύτερη χαρά και ολοκλήρωση βρίσκεται συχνά στην ίδια την προσπάθεια.
#5: Μην αφήνεις την πολιτική να σε γεμίζει ούτε με οργή, ούτε με απόγνωση
Ο Αϊνστάιν διατηρούσε επαφές με πολύ κόσμο, αλλά και με την ευρύτερη οικογένειά του. Σε αλληλογραφία με την ξαδέρφη του, Λίνα Αϊνστάιν, πρόσφερε ένα μάθημα που πολλοί από εμάς καλό θα ήταν να ακούσουμε. «Σχετικά με την πολιτική, για να είμαι σίγουρος, εξακολουθώ να θυμώνω ευσυνείδητα, αλλά δεν χτυπάω πια τα φτερά μου, ανακατεύω μόνο τα πούπουλά τους».
Πόσοι από εμάς έχουμε εξοργιστεί φανερά με έναν φίλο, έναν γνωστό ή ακόμα και έναν εντελώς άγνωστο, που έκανε μια δήλωση "εξωφρενική"; Αν και αυτό μπορεί να εκπληρώσει κάποια πρωτόγονη ανάγκη μας να πούμε τη γνώμη μας και να αμφισβητήσουμε αυτό που θεωρούμε απαράδεκτο αφήγημα, πόσο συχνά μια τέτοια ανταπόκριση ήταν πραγματικά αποτελεσματική στην επίτευξη οποιουδήποτε από τους στόχους μας;
Μερικές φορές, είναι πραγματικά σημαντικό να παρέμβουμε και να κάνουμε τα πάντα: αυτό που ο Αϊνστάιν αναφέρει ως «χτυπάμε τα φτερά μας». Αλλά μερικές φορές η καλύτερη απάντηση είναι να καθίσουμε, να παρατηρήσουμε, να σκεφτούμε και να περιμένουμε την κατάλληλη, στρατηγική στιγμή για να αναλάβουμε δράση, προς το παρόν απλώς «ανακατεύοντας τα πούπουλά (των φτερών) μας». Είναι συχνά μια σοφή πορεία δράσης.
#6: Η τυφλή υπακοή στην εξουσία είναι ο μεγαλύτερος εχθρός της αλήθειας
Πολλοί από εμάς, όταν ακούμε κάτι που είμαστε βέβαιοι ότι είναι είτε παράλογο, ελαττωματικό ή απελπιστικά διεφθαρμένο, αποφασίζουμε αμέσως και θορυβωδώς να του αντιταχθούμε, ανεξάρτητα από το τι δείχνει στην πραγματικότητα η πλήρης σειρά αποδεικτικών στοιχείων. Μόλις εγκαταλείψουμε τις ικανότητές μας για κριτική σκέψη επειδή είμαστε βέβαιοι ότι γνωρίζουμε την απάντηση, τείνουμε απλώς να συμβαδίζουμε με αυτούς που συμφωνούν μαζί μας και να εναντιωνόμαστε σε αυτούς που υποστηρίζουν οτιδήποτε διαφορετικό. Για τον Αϊνστάιν, αυτό αντιπροσώπευε τον θάνατο του λογικού νου, τον οποίο ονόμασε «συλλογική παραφροσύνη» ή «μυαλό αγέλης». Σήμερα, πιθανότατα θα το ονομάζαμε ομαδική σκέψη, κάτι για το οποίο ο Αϊνστάιν επεσήμανε ότι συχνά καθοδηγούνταν από μια εξέχουσα προσωπικότητα που εξέφραζε την προπαγάνδα.
Επιστήμονες, συμπεριλαμβανομένων παλαιότερα αξιόπιστων, όπως ο Γιοχάνες Σταρκ (βραβευμένος με Νόμπελ, ο οποίος διατύπωσε τη θεωρία του φαινομένου Σταρκ), σχημάτισαν μια "εταιρεία" κατά της σχετικότητας, που δυσφήμιζε τον Αϊνστάιν και τη θεωρία του, τροφοδοτημένοι από τον εθνικισμό και τον αντισημιτισμό. Ο Αϊνστάιν και οι ιδέες του έγιναν στόχος, με μια γραμμή επίθεσης να ισχυρίζεται ότι η σχετικότητα ήταν "λανθασμένη και επικίνδυνη", και μια άλλη γραμμή να ισχυρίζεται ότι ήταν λαμπρή, αλλά ότι ο Αϊνστάιν "έκλεψε την ιδέα" από "αληθινούς" (μη Εβραίους) Επιστήμονες.
Αυτός ο τρόπος δράσης ήταν που τελικά οδήγησε στον Αϊνστάιν να εγκαταλείψει τη Γερμανία για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ενώ ο Αϊνστάιν αρχικά θεώρησε ότι αυτές οι μηχανορραφίες ήταν ανόητες, γελοίες και ακίνδυνες, αργότερα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι «η τυφλή υπακοή στην εξουσία είναι ο μεγαλύτερος εχθρός της αλήθειας». Στην εποχή των fake news, αυτό το μάθημα είναι πιο σημαντικό από ποτέ να αφομοιωθεί.
#7: Η επιστήμη, η αλήθεια και η εκπαίδευση είναι για όλους, όχι μόνο για τους λίγους προνομιούχους
Ο Αϊνστάιν ήταν συχνά πολύ επικριτικός απέναντι στην κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών, ακόμη και μετά τη μετανάστευσή του εκεί στη δεκαετία του 1930 και την απόκτηση της υπηκοότητάς του το 1940. Η ιστορία της δουλείας και του συνεχιζόμενου διαχωρισμού και του ρατσισμού, ειδικότερα, αντηχούσε μέσα του όπως και ο αντισημιτισμός: θεμελιωδώς απάνθρωπα και αβάσιμα. Το FBI ξεκίνησε έναν φάκελο για τον Αϊνστάιν το 1932, που είχε φτάσει να αριθμεί περισσότερες από 1400 σελίδες όταν ο ίδιος πέθανε το 1955 και οι αντιρατσιστικές ενέργειές του θεωρήθηκαν ριζικά αντιαμερικανικές από πολλούς (συμπεριλαμβανομένου του γερουσιαστή Τζόζεφ ΜακΚάρθι). Αλλά ο Αϊνστάιν δεν θα αποθαρρυνόταν.
Το 1937, ο Αϊνστάιν κάλεσε τη μαύρη σταρ της όπερας Μάριον Άντερσον να μείνει στο σπίτι του, όταν της αρνήθηκαν να μείνει στο τοπικό (χωρισμένο) ξενοδοχείο στο Πρίνστον. Το 1946, ο Αϊνστάιν έκανε την επαναστατική δράση απλώς να επισκεφθεί το Πανεπιστήμιο Λίνκολν - το πρώτο κολέγιο μαύρων στις ΗΠΑ που χορηγούσε πτυχίο - και έκανε διαλέξεις, μιλώντας με φοιτητές και απαντώντας σε ερωτήσεις. Εκφωνώντας μια ομιλία στο φοιτητικό σώμα, ο Αϊνστάιν είπε:
Το ταξίδι μου σε αυτό το ίδρυμα ήταν για λογαριασμό μιας αξιόλογης αιτίας. Υπάρχει ένας διαχωρισμός των έγχρωμων από τους λευκούς στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο διαχωρισμός δεν είναι ασθένεια των έγχρωμων ανθρώπων. Είναι μια ασθένεια των λευκών ανθρώπων
Το 1953, ο Αϊνστάιν υπερασπίστηκε την ακαδημαϊκή ελευθερία του Ουίλιαμ Φράουενγκλας, ενός δασκάλου που δίδασκε την ελάφρυνση των διαφυλετικών εντάσεων, σε μια επιστολή που δημοσιεύτηκε από τους New York Times. Το επόμενο έτος, πίεσε περαιτέρω για «το δικαίωμα να αναζητάς την αλήθεια και να δημοσιεύεις και να διδάσκεις αυτό που κάποιος θεωρεί αληθινό».
Στη σημερινή εποχή, μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι ο Αϊνστάιν θα είχε πιέσει ώστε η επιστήμη, η αλήθεια και η εκπαίδευση να είναι διαθέσιμα σε όλους.
Ενώ ορισμένες φυσικές ιδιότητες μπορεί να είναι σχετικές- όπως ο χώρος και ο χρόνος- οι χαρές, η γνώση και οι αλήθειες που αποκαλύπτονται από την επιστήμη δεν ανήκουν σε καμία φυλή, έθνος ή φατρία, αλλά σε όλη την ανθρωπότητα.
